27 دی 1395, 2:14
دوستی با دیگران شرایط و ویژگیهایی دارد که از روایات ائمه علیهم السلام قابل استخراج است که در این مطلب، تعدادی از آنها را میآوریم . امام باقر (ع) فرمود: مردی در بصره در حضور امیرالمؤمنین (ع) برخاست و گفت: یا امیرالمؤمنین، حال برادران دینی را به ما خبر ده، حضرت فرمود: برادران دو دستهاند: برادران مورد اعتماد و برادران خنده رو. برادران مورد اعتماد، پناهگاه و بال و اهل و مال تو هستند. پس هر گاه به برادرت اعتماد پیدا كردی، مال و جانت را در اختیار او قرار ده، و با دوستان صمیمی او، صمیمی باش، و با دشمنانش، دشمنی كن و راز و عیبش را بپوشان و نیكیش را ظاهر ساز. اما برادران خنده روی تو، كسانی هستند كه در كنار آنها، خوش و شاد هستی، پس دوستی خود را با آنها قطع نكن و بیش از این هم از آنها توقع نداشته باش و از خوشرویی و شیرین زبانی خود آنها را برخوردار كن، تا آنجا كه آنها تو را برخوردار میكنند. امام صادق(ع) در این باره به نقل از امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: بر تو باكی نیست كه اگر با شخص خردمند همنشین شوی، هر چند كه كرم او را نپسندی، ولی از خرد او سود ببر، و از اخلاق بدش بپرهیز، و هیچ گاه همنشینی با شخص كریم را از دست مده، اگر چه از خرد او سودی نبردی، بلكه با عقل خویش، از كرم او استفاده كن و تا می توانی از همنشینی با شخص پست و بی خرد پرهیز كن. امام صادق (ع) فرمودند: سه چیز است كه همواره كمیاب است: برادری در راه خدا، و زوجه صالحه مهربانی كه شوهر خود را در امر دین یاری كند، و فرزند عاقل. كسی كه یكی از این سه را دارا باشد، به خیر و صلاح دنیا و آخرت نائل گشته و نصیب فراوان و حظ كامل در دنیا برده است. در روایت دیگری امام صادق(ع) فرمود: دوستی جز با اجرای حدودش نمیباشد. پس هر كس كه در او آن شرایط یا پارهای از آنها باشد، او را دوست خود بدان و كسی كه هیچ یك از آن شرایط را نداشته باشد، او را دوست خود مدان. شرط نخست این كه نهان و عیانش برای تو یكسان باشد، دوم این كه زینت تو را زینت خود داند، و زشتی تو را زشتی خود شمرد، سوم این كه ریاست و دارایی حالش را نسبت به تو تغییر ندهد، چهارم این كه از آنچه توانایی دارد نسبت به تو دریغ نكند، و شرط پنجم كه همه این چهار صفت را در خود دارد، این كه هنگام بیچارهگی و پیشامدهای ناگوار تو را رها نكند.و همچنین امام صادق ع فرمودند: سه چیز است كه همواره كمیاب است: برادری در راه خدا، و زوجه صالحه مهربانی كه شوهر خود را در امر دین یاری كند، و فرزند عاقل. كسی كه یكی از این سه را دارا باشد، به خیر و صلاح دنیا و آخرت نائل گشته، و نصیب فراوان و حظ كامل در دنیا برده است. از برادری و رفاقت كسی كه از روی طمع یا ترس یا برای خوردن و آشامیدن با تو رفیق و برادر میشود، پرهیز كن و كوشش كن كه برادری از پرهیزكاران با حقیقت پیدا كنی، اگر چه در طلب او در تاریكیهای زمین بگردی و عمرت را در طلب او از بین ببری زیرا كه پروردگار متعال پس از انبیاء و اوصیاء، افرادی برتر از پرهیزكاران نیافریده است و خداوند متعال به هیچ بندهای نعمت و توفیقی چون درك مصاحبت چنین اشخاصی عطا نكرده است.
غیبت آن است که انسان در غیاب شخصی چیزی بگوید که مردم از آن خبر نداشته باشند و اگر آن شخص بشنود، ناراحت شود. رسول خدا (ص) فرمود: دست از سر مردهها بردارید و بدیهای آنان را بازگو نکنید، کسی که مرد خوبی هایش را بگویید. (1) امام صادق (ع) فرمود: غیبت کننده اگر توبه کند، آخرین کسی است که وارد بهشت میشود و اگر توبه نکند، اولین کسی است که به دوزخ برده میشود. (2) پیامبر(ص) فرمودند: در قیامت هنگامیکه نامه اعمال انسان به دست او داده میشود، عده ای میگویند: چرا کارهای خوب ما در آن ثبت نشده است؟ به آنها گفته میشود: خداوند نه چیزی را کم و نه چیزی را فراموش میکند، بلکه کارهای خوب شما به خاطر غیبتی که کرده اید از بین رفته است. در مقابل، افرادی کارهای نیک فراوانی در نامه عمل خود میبینند و گمان میکنند که این پرونده از آنان نیست، به آنها میگویند: به واسطه غیبت شدن، نیکیهای کسی که شما را غیبت کرده است، برای شما ثبت شده است.(3) پیامبر (ص) فرمودند: بزرگترین ربا، معامله با آبروی مسلمان است.(4)
اگر شاگردی را تنبیه کرده اید و این تنبیه منجر به جراحت در بدن یا کبودی شده باید دیه آن را بپردازید. برای جبران غیبتهایی که در گذشته مرتکب شدهایم، اگر غیبتشونده از دنیا رفته است باید توبه کرده و از درگاه خداوند عذرخواهی کنیم که البته خداوند توبهپذیر است، اما در صورتی که او زنده و در قید حیات است، اگر به او بگوییم که ما تو را غیبت کرده ایم ناراحت میشود، باید بین خود و خداوند توبه کرد. روایاتى از معصومان نقل شده که استغفار را کافى دانسته است. امام صادق ع مىفرماید: از پیامبر(ص) در مورد کفاره غیبت سؤال شد، حضرت فرمود: «تَسْتَغْفِرُ اللهَ لِمَنْ اِغْتَبْتَهُ کُلَّما ذَکَرْتَهُ؛ براى کسى که او را غیبت کردهاى، هرگاه یادت آمد، استغفارکن».(الكافی، ج2، ص: 358). اگر امکان دسترسی به شنوندگان غیبت است، به نحوی با ذکر خیر و تکریم آن فرد، تحقیر گذشته را جبران کنیم و اگر غیبت شونده ناراحت نمیشود از خود او حلالیت بطلبیم. توبه بهترین و مطمئن ترین راه برای جبران گذشته و پاك نمودن نامه اعمال است. توبهاى که جامع شرایط باشد به اجماع علما مقبول است و خداوند آن را میپذیرد، و دلیل آن گفتار خداى تعالى است كه مىفرماید:«وَ هُوَ الَّذِى یَقْبَلُ التَّوْبَهَ عَنْ عِبَادِهِ وَ یَعْفُواْ عَنِ السَّیاتِ » او كسى است كه توبه را از بندگانش مىپذیرد و بدیها را مىبخشد (شورى، 25).
گوش ندادن به غیبت و دفاع از مؤمن از وظایف شنونده غیبت است. در حدیث میخوانیم: الساکت شریک القائل کسی که غیبت را بشنود و سکوت کند، شریک جرم گوینده است(5). در روایتی، غیبت کردن؛ کفر و شنیدن و راضی بودن به آن، شرک دانسته شده است.در آیه 36 سوره اسراء میخوانیم: هر یک از گوش و چشم و دل انسان در قیامت مورد بازخواست قرار میگیرند، بنابراین ما حق شنیدن هر حرفی را نداریم.
1- وسائل، ج 8، صص 600 و 604.
2- نهج الفصاحه، حدیث 246.
3- مستدرک، ج 9، ص 117.
4- بحار، ج72، صص 259 و 260.
5- غررالحکم .
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان