کتاب چیستی، چرایی، چگونگی غنا و موسیقی از دیدگاه فقه امامیه و اهل سنت

از مسائلی که مردم و به ویژه نسل جوان به آن مبتلا هستند، مسأله غنا و موسیقی از دیدگاه اسلام است که شاید در این دوره زمانی خاص، به مسأله ای عمومی در جامعه تبدیل شده است. از این رو یکی از موضوع هایی که به کنکاش و جست و جو نیاز دارد موسیقی است. غنا و موسیقی، از جمله موضوع هایی است که با وجود کاربرد فراوان، همیشه با شبهه ها، ابهام ها و پرسش های زیادی روبرو بوده و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر حساسیت این موضوع نیز افزوده شده است.

آیا موسیقی، مطلقا حرام است؟ آیا حلیت و حرمت موسیقی به شعر آن باز می گردد یا کیفیت کشیدن صدا و تحریر آن نیز در این باره نقش دارد؟ و ... ، متأسفانه شیوع غنا و موسیقی در میان مردم، مانع تفکر دقیق و بررسی علمی و فقهی بیشتر در این زمینه مهم شده و تفکر نادرست عده ای که رواج مسأله ای را دلیل بر بی عیب بودن آن می دانند، به این مسأله رونق بخشیده است.

این کتاب شامل شش بخش «کلیات»، «غنا از دیدگاه فقیهان شیعه»، «مبانی فقهی غناء»، «ماهیت غناء و مبانی فقهی آن از دیدگاه مذاهب چهارگانه»، «فلسفه تحریم غنا و موسیقی لهوی و «آلات و ابزار غنا و موسیقی و مبانی فقهی آن» است.

«غناء عبارت است از صوت مطرب و یا صوت متناسبی که به جهت تناسب اجزایش شأنیت و توانایی ایجاد طرب را در شنونده ای که از متعارف مردم باشد، داشته باشد و طرب یعنی حالت قلبی که به انسان عارض می گردد و عقل آدمی را در معرض زوال و نابودی قرار می دهد و همچون سایر مسکرات انسان را از حد تعادل طبیعی خارج می نماید.

و آواز و صدا و صوتی که این تعریف بر آن صادق و منطبق باشد غناء نیست و اگر طبق برخی از تعاریف غناء باشد، غنای لهوی و حرام نخواهد بود گرچه خواننده آن آواز دارای صوتی لطیف باشد و خوب ادا کند و بسیار زیبا بخواند و از طرف شنوندگان مورد بالاترین مراتب تشویق و تحسین قرار گیرد.

قید طرب در غناء مانند مسکر و مستی در شراب است و علت تحریم غناءهمان علت تحریم مسکرات یعنی ازاله عقل است، بنابراین طرب خفیف برای صدق غنای حرام کافی نیست، همان طور که فرح و نشاط حاصل از نوشیدن برخی نوشابه های فرح زا تا به حد مستی نرسد و نسبت به متعارف مردم، عقل را زایل ننماید، مسکر نامیده نمی شود و برای متعارف مردم است».

در بخشی با عنوان غنا از دیدگاه فقیهان امامیه می خوانیم: گروهی از فقیهان بر این عقیده اند، که غنا به معنای صوت مطرب مرجع است، مشهور فقیهان بر این باورند که «انه الصوت المشتمل علی الترجیع المطرب؛ غنا صوتی است که شامل ترجیع(تحریر و چهچهه) طرب آور باشد».

شیخ انصاری بر این عقیده است، که(صورت) حرام، آن است که از الحان و آهنگ های اهل فسق و گناه باشد، که از قرائت قرآن به آن کیفیت نهی شده است. خواه این صوت با غناء مساوی باشد و یا اعم و یا اخص. در نگاه شیخ غناء چیزی غیر از صدای لهوی نیست. از منظر شیخ انصاری هر صورتیکه کیفیتش لهوی باشد(با قطع نظر از ماده و محتوای آن) و از لحن ها و آهنگ های اهل فسق و فجور و معاصی شمرده شود، حرام است و اگر چه فرض شود، آن غنا نباشد فرضی غیر واقعی است.