مقدمه:
رهبری و امامت جامعه از مهمترین و حساسترین معتقدات هر آیین و فرقه و مذهبی است. جامعه اسلامی به عنوان اساسی‌ترین بنیان تمدن دینی و بزرگترین آیین، راهبردی کار آمد را در زمینه رهبری امت اسلامی نیاز دارد. بدون شک خداوند متعال همانطور که مردم را در طول تاریخ وعرض زمان از پرتگاه ضلالت به نور ایمان هدایت نموده، در این مسأله مهم و اساسی نیز به هدایت پرداخته است. شیعه به این مطلب اقرار دارد و به همین دلیل هرگز امامت را منحصردر جنبه سیاسی-اجتماعی نمی‌کند. بلکه جهت دینی و اعتقادی این مسأله را مقدم بر جهات دیگر می داند. اهل سنت به عنوان یکی از مذاهب اسلامی در این مسأله اختلاف شدیدی با شیعه دارد. با توضیح مبانی شیعه درمسأله امامت، به نظریات اهل سنت می‌پردازیم.
تعریف در لغت و اصطلاح
شیعه در لغت به معنی پیرو و حامی است.[1]معنی لغوی این لفظ در قرآن چندین بار به کار رفته است.[2]برای نمونه از ابراهیم(ع) به عنوان شیعه نوح(ع) یاد می‌کند.[3] در تاریخ اسلام نیز لفظ شیعه به معنای اصلی و لغوی‌اش برای پیروان افراد مختلف به کار می‌رفت. جمله معروف امام حسین(ع) به سپاهیان شام و کوفه یادآور این نمونه است:
ویحکم یا شیعة آل ابی سفیان[4]
وای بر شما ای حامیان خاندان ابوسفیان!
درگذشته از شیعه به عنوان محبان و دوستداران علی و اهل بیت علیهم السلام یاد می‌شده است. دراین صورت، این اطلاق شامل تمام مذاهبی که این عقیده را دارند می‌شود. حتی بر افرادی که به ولایت و امامت بلافصل امیرالمومنین علی(ع) معتقد نیستند. شافعی از سران اهل سنت با اینکه منکر ولایت اهل بیت علیهم السلام است این عقیده را با این شعر ابراز می‌کند:[5]
یا اهل بیت رسول الله حبکم فرض من الله فی القرآن انزله
ای اهل بیت رسول خدا(ص)! محبت داشتن به شما از واجبات الهی است که در قرآن آمده است.
شیعه در اطلاق دیگر بر پیروان مکتبی گفته می‌شود که امیرالمومنین علی(ع) و یازده فرزند معصوم ایشان را امام و جانشین پیامبراکرم(ص) می‌دانند و به ولایت ایشان معتقد هستند. اصطلاح شیعه در این معنی از زبان رسول اکرم (ص) بر پیروان علی بن ابی طالب(ع) که به امامت بلافصل او معتقدند، اطلاق شده است. به هرحال شیعه بر این عقیده‌است که امام و جانشین رسول الله(ص) از طریق نصّ تعیین می‌شود وایشان کسانی نیستند جز علی(ع) و یازده فرزند معصوم آن حضرت.[6]
ظهور شیعه
آغاز پیدایش شیعه در زمان حیات رسول الله(ص) است. همانطورکه عقائد شیعی هم‌زمان با ظهور اسلام بیان شد. پیامبر اسلام(ص) در تفسیر آیه اولئک هم خیر البریه[7]، خطاب به علی(ع) فرمود:
همانا کسانی که ایمان آورده‌اند و عمل صالح انجام می‌دهند، بهترین مخلوقات هستند که تو و شیعیان تو می‌باشند و کسانی که به آیات ما کافر شدند، بدترین مخلوقات هستند که دشمن تو هستند یا علی.[8]
همچنین فرموده است:
این (با اشاره به امیرالمومنین علی(ع)) و شیعیانش سعادتمندند[9]
اوامر و بیانات و بشارتهای متواتری که نبی مکرم اسلام(ص) درطول بیست و سه سال در مورد امیرالمومنین علی(ع) مطرح می‌نمایند، نشانه حقائق و واقعیات شیعه است که در عصرایشان و بعد از آن بروز یافت و علی‌رغم دسیسه‌های کور دشمنان که خواستند شیعه را به عنوان مذهب ساختگی عبدالله بن سبأ معرفی کنند[10] باید بگوییم این شیعه است که مذهب ساختگی و پو چِ برآمده از سقیفه بنی‌ساعده را با اشکال مشروعیت روبرو می‌کند. مذهبی که سرانش نه به کتاب خدا عمل می‌کنند نه به سنت نبوی(ص) و نه به عقل بلکه خلاف کتاب الله و سنت و عقل را مسیر خویش قلمداد نمودند.[11]
انحراف از مکتب شیعه
چون مکتب شیعه در طول دو قرن و نیم امامت را به طور کامل درک نمود به ناچار حوادث و بحرانهائی بخصوص در مورد امامت و مهدویت بر شیعه وارد شد. به همین دلیل با انحراف افرادی از شیعه امامیه، فرق شیعی منحرفی بوجود آمدند که عمده این فرق عبارتند از: کیسانی، زیدی، اسماعیلی، فطحی و واقفی. به هرحال این فرق، منحرف از عقاید شیعه حقه هستند و حتی با روند تکاملی این فرق، لفظ شیعه بر ایشان اطلاق نمی‌شود و برای استعمال این لفظ حتما باید به مکتب خویش اضافه شوند؛ مانند شیعه اسماعیلی و شیعه زیدی و بقیه فرق منحرفه که منقرض شده‌اند.
غالیان شیعه نیستند
زمینه غلو در مکتب شیعه برای عده‌ای از سود جویان و یا غافلان از حقائق اعتقادی شیعه به وادی کفر و شرک تبدیل شده بود و عده‌ای از افراد به کفر و غلو کشیده شدند. این کافران غلو کننده و گزافه‌گو به هیچ وجه ماهیت اعتقادات شیعی ندارند ولی عده‌ای از نویسندگان مانند شهرستانی و سمعانی سعی دارند تمام افراد و فرق منحرف شده از شیعه را شیعه بنامند و بلکه بطور کلی شیعه را اهل غلو و تشبیه و تقصیر معرفی کنند.[12] این نویسندگان سعی دارند تمام فرق کیسانی و اسماعیلی و زیدی و غلات و دیگر منحرفین از شیعه را تماما شیعی معرفی کنند[13] و به خواننده القاء کنند که فرق شیعی بسیار زیاد است و در این پوشش از ذکر حق و عقائد حقه شیعه خودداری کنند و به طور طبیعی صورتی ناشایست از شیعه بسازند.
تاریخچه شیعه واستقامت
همان عده از دوستان و هواداران على(ع) که به نام شیعه شناخته می‌شدند پس از رحلت پیغمبر اکرم(ص) براى احیاى حقوق اهل بیت در خصوص خلافت و مرجعیت علمى به انتقاد و اعتراض پرداختند و از اکثریت منافقین و مردم که با زور و یا تطمیع و یا غفلت با ابوبکر بیعت نمودند، جدا شدند. سلمان، ابوذر، مقداد، عمار وحذیفة بن یمان و... از جمله یاران حقیقی امیرالمومنین علی(ع) بودند که در صحنه‌های مختلف از حق آن حضرت دفاع نمودند.[14]
شیعیان آل محمد علیهم السلام در زمان خلفاى غاصب سه‌گانه (11ـ 35 ه.ق) پیوسته زیر فشار قرار داشتند تا جائی که ابوذر غفاری به دلیل روشنگری‌های افشاگرایانه‌اش مورد شکنجه معاویه و عثمان واقع می‌شود. سپس این صحابی جلیل‌القدر به بیابان ربذه تبعید شده و در غربت جان می‌دهد.[15] مالک اشتر و محمد بن ابی بکر و حجر بن عدی و جویرة بن مسهر و میثم تمار و کمیل بن زیاد و رشید هجری و قنبر... از بزرگان شیعه نیز با حیله معاویه به شهادت می‌رسد[16] و بنى‌امیه (40ـ132) هرگونه امن و مصونیت از جان و مالشان برداشته شده بود بطوریکه حجاج خونخوار هر زمان که اراده می‌کرد دستور می‌داد تا در برابر او یکی از شیعیان کشته شود[17]ولى هر چه فشار ستم و بیدادگرى بر ایشان بیشتر مى‌شد در عقیده خود استوارتر مى‌گشتند. با روی کار آمدن بنی العباس شدت سختگیری برامامت شیعه و نیز شیعیان تشدید شد. دردسر بسیاری برای شیعیان در این دوران اتفاق می‌افتاد و شیعه برای رفع شر به تقیه رفتار می‌نمود. تمام این ظلمها به دلیل انحراف از امامت حقه بود که از ابتدای حکومت غاصبانه ابوبکر با فاجعه شهادت فاطمه زهرا سلام الله علیها شروع شد و ادامه یافت. این ظالمین فضای جامعه را طوری طراحی نمودند که باعث تیرگی روابط حامیانشان با شیعیان شدند. همانطور که علنا به دشمنی با اهل بیت علیهم السلام دامن می‌زدند. شهادت مظلومانه ائمه اطهار بخصوص امام حسین(ع) شاهد این مدعی است.
در اوایل قرن چهارم، سلاطین با نفوذ آل بویه به قدرت رسیدند. حمایت ایشان از مذهب و عقاید شیعه به جامعه تشیع قدرت فراوانی را اعطاء کرد. حمایت قدرت سیاسی شیعه تا حدود زیادى آزادى عمل را برای جامعه تشیع به ارمغان آورد. این دوره زمانی است که عالمانی چون کلینی و شیخ صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسی و... ظهور یافتند و آشکارا به اظهار عقاید خود و نقد آرای دیگران پرداختند و میراث گرانسنگی از تألیفات و مصادر اولیه علوم دینی مانند عقاید و حدیث و فقه وتفسیر و... از علوم آل محمد علیهم السلام را به جامعه اسلام و شیعه عرضه نمودند.
در اوایل قرن ششم که حمله مغول آغاز شد شیعه شدن جمعى از سلاطین مغول در ایران و حکومت سلاطین مرعشى در مازندران، مرکزیت شیعه در قم و کوفه و نجف در قدرت و وسعت جمعیت شیعه کمک بسزایى نمود. این وضع تا اواخر قرن نهم هجرى ادامه داشت و از حدود قرن دهم هجرى در اثر ظهور سلطنت صفویه در ایران، مذهب شیعه رسمیت یافت و تاکنون که در قرن پانزدهم هجرى مى‌باشد به رسمیت خود باقى است و به علاوه در همه نقاط جهان، صدها میلیون شیعه زندگى مى‌کنند.
وظیفه شیعیان
امروزه مهمترین دشمنان شیعه را سران استکبار و کفر و هم‌پیمانان ایشان بخصوص وهابیت از خارج تشیع و بهائیت و صوفیه از داخل تشیع تشکیل می‌دهند. سران استکبار با سرمایه‌گذاری و حمایت بی‌دریغ از این سه فرقه ضاله نه تنها برای ضربه زدن به تشیع تلاش می‌کنند بلکه برای ضربه زدن به جهان اسلام نقشه می‌کشند. بر همه شیعیان لازم است که علاوه بر شناخت دشمنان اصلی تشیع با شناختی علمی و دقیق، ازعقائد تشیع دفاع کنند.