علم الاجتماع دینی

بخش اندیشه
تمامى نظریه‌پردازى خرد و کلان در علوم انسانى واجتماعى در تحلیل نهایى بر دو رکن اساسى استوارند: یکى کیستى انسان و دیگرى چیستى سعادت و کمال انسان. البته ممکن است نظریه‌پردازان مواضع خود را در قبال این دو سوال به صراحت بیان نکرده‌ باشند ولى وقتى آثار آنها را به دقت مطالعه مى‌کنیم، به موردى بر مى‌خوریم که حاوى تلقى‌اى از ماهیت انسان و سعادت انسان است. مثلا مى‌گویند: “معلوم است که انسان...”، “مگر مى‌شود که انسان...” و مواردى از این قبیل. روشن است که در قفاى این قبیل اشارات، نظریه‌اى یا تلقى‌اى از انسان نهفته است. سخن بر سر صدق و کذب این قبیل اظهارات و تلقیات نیست سخن این است که تمام نظریه‌هاى ارائه شده در حوزه‌هاى علوم انسانى و اجتماعی، مبتنى بر این دو نگرش انسان شناسانه است و تفاوت نظریه‌ها را نیز براساس تفاوت این دو نگرش مى‌توان تبیین نمود. براى مثال وقتى جان استوارت میل صحبت از آزادى بى‌حد و حصر در قلمرو خصوصى مى‌کند، در واقع یک تلقى از کیستى و چگونگى انسان و یک تلقى از کمال و سعادت انسان را در نظر دارد. در حقیقت تمامى ترتیبات و نهادهایى که نظریه پردازان مستقیما توصیه مى‌کنند و یا هنجارهایى که در نظریاتشان مضمر است،‌ابزارهایى هستند براى رساندن انسان از جایى هست به جایى که باید باشد، به جایى که به پندار ایشان، انسان در آنجا سعید و سعادتمند خواهد بود. از سقراطیان تاکنون هنوز فیلسوفان سیاسى واجتماعى وانسان شناسان به اجماعى در مورد کیستى و ماهیت انسان و سعادت و شقاوت او نرسیده‌اند و حتى مى‌توان اعتراف نمود که دورنمایى از نیل به چنین اجماعى را هم در آراى متفکران و فیلسوفان نمى‌بینیم. به نظر مى‌رسد یکى از مواضعى که دین و ارزشها و بینش‌هاى دینى مى‌توانند در ساختن علوم انسانى واجتماعى نقش بسیار بنیانى ایفا کنند این موضع است. آموزشهاى الهى مى‌توانند از یک منظر فر‌ا تاریخى و فراانسانى و فرااجتماعى و به تعبیر کلى‌تر از منظرى فارغ از تعلقات وارزشها و بینش‌هاى بشرى وانسان ساخته و تاریخ ساخته و جامعه ساخته دو رکن رکین و مقوم جمیع علوم انسانى واجتماعى را در اختیار نهند و مناقشات ظاهرا بدون فرجام بنیانى آنها را خاتمه بخشند.
اصولا عالمان و فیلسوفان سیاسى واجتماعى روش‌شناسى ندارند. آنها صرفا نظریه‌هایى را مطابق طبع و امیال و تعلقات خود تولید مى‌کنند.این فیلسوفان علم هستندکه روش شناسى عالمان و فیلسوفان را نه کشف که معمولا تجویز مى‌کنند. کمتر عالم یا فیلسوف سیاسی- اجتماعى را پیدا مى‌کنید که در ابتداى کارش بگوید یا بتواند بگوید روش شناسى من فلان است و براساس آن به نظریه‌پردازى مشغول شود. سوال از روش شناسى حضور دین در ساختن علم یکى از رسوبات متصلب و متحجر به جا مانده از تلقى پوزیتویستی، نگتیویستى در دانشگاهها و حوزه‌هاى ماست. یکى دیگر از موانعى که براى ساختن علم الاجتماعى دینى مطرح مى‌کنند، مبتنى بر تمییز مزعوم میان عرصه وضع نظریه‌ها و عرصه نقد نظریه‌هاست. به این تعبیر که دین مى‌تواند در عرصه وضع نظریه‌هاى علمى حضور داشته باشد ولى نقد وارزیابى نظریه‌ها تنها براساس روش علمى انجام مى‌گیرد. این عقیده و باور نیز ریشه در تفکرات پوزیتویستى و نگتیویستى دارد. این تمییز تنها توسط این دو نظریه روش شناختى مضمحل مطرح شده است وامروزه در فلسفه علم هیچ جایگاهى ندارد.

منبع : روزنامه رسالت

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند. 30 خرداد 1403, 15:48

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد. 30 خرداد 1403, 15:48

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد. 30 خرداد 1403, 15:48

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است. 30 خرداد 1403, 15:47

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم. 30 خرداد 1403, 15:47

پر بازدیدترین ها

رابطه ایمان و عمل صالح

در آموزه های قرآنی ایمان و عمل صالح از چنان ارتباطی برخوردارند که فقدان هر یک، کارآیی و تأثیرگذاری دیگری را کم اهمیت و یا بی ارزش می کند. ایمان و عمل صالح دو بال پرواز بشر به مقام انسانیت و درک خلیفه اللهی و وصول به سرمنزل مقصود است. در آموزه های قرآنی، عمل صالح، بازتاب بیرونی ایمان واقعی است. هر کس به ایمان واقعی دست یافته باشد در منش و کنش خویش نیک کردار خواهد بود. این نوشتار تلاشی برای تبیین این همبستگی استوار میان ایمان و عمل صالح است... 13 آذر 1386, 0:0

نگاهى به آفرینش زن با توجه به داستان آدم و حوا در قرآن

خبرگزاری فارس: مسأله آفریده شدن حوا از پهلوى آدم، چیزى است که قرآن درباره آن صراحتى ندارد؛ و عبارت<و خلق منها زوجها» را نیز نباید بر آن معنى حمل کرد، به گونه‌اى که گزارش قرآن همسان گزارش تورات گردد، توراتى که در دست مردم است و آفرینش آدم را یکسان یک داستان تاریخى نقل... 23 آبان 1386, 0:0