حواریون در منابع اسلامی

كلمات كليدي : حواريون، عيسي مسيح، ايمان

نویسنده : محمد مهدي كاظمي

حواریون:

«حواریون»جمع «حوارى»از ماده «حور»به معنى سفیدی است و گاهى به هر چیز سفید نیز اطلاق مى‌شود[1]. از نظر لغت، حواریون به کسانی گفته می‌شود که از هر عیب و نقصی پاک گشته‌اند[2]. برخی این کلمه را مشتق از حواریا که واژه‌ای حبشی است، دانسته‌اند که به معنای رسول و فرستاده استعمال شده است[3].

اما درباره علت نام‌گذارى شاگردان عیسی مسیح به این نام، احتمالات متعددى داده شده است، ولى آن‌چه به ذهن نزدیک‌تر مى‌رسد و در احادیث پیشوایان بزرگ دینى آمده است، این است که آن‌ها علاوه بر این‌که قلبى پاک و روحى با صفا داشتند؛ در پاکیزه ساختن و روشن نمودن افکار دیگران و شستشوى مردم از آلودگى و گناه، کوشش فراوان داشتند. از امام رضا علیه السلام نقل شده است که از آن حضرت سؤال کردند: «چرا حواریون به این نام نامیده شدند؟» امام فرمودند: «جمعى از مردم چنین تصور مى‌کنند که آن‌ها شغل لباس‌شویى داشته‌اند ولى در نزد ما علت آن این بوده که آن‌ها هم خود را از آلودگى به گناه پاک کرده بودند، و هم براى پاک کردن دیگران کوشش داشتند.»[4] در بعضى از روایات آمده است که حضرت مسیح هر یک از آن‌ها را به عنوان نمایندگى خود به یکى از مناطق مختلف جهان فرستاد[5].

تعداد حواریون و نام‌های آنان:

منابع اسلامی نیز تعداد حواریون را دوازده نفر شمرده‌اند[6]ولی از تاریخ و سرنوشت حواریون در روایات اسلامی چیزی در دسترس نیست. تنها در پاره‌ای از روایات گفتگوهائی از حضرت عیسی علیه السلام با حواریون در برخی مسافرت‌هائی که داشته است، نقل شده که در این گفتگوها، پند و اندرزهائی به آن‌ها داده است[7].

روایات تنها به اسم برخی از حواریون اشاره کرده‌اند و در مورد بخش‌هائی از زندگی آن‌ها سخن گفته‌اند:

پطرس: در منابع اسلامی از او به شمعون الصفا یاد شده است و «صفا» به‌معنى سنگ است[8]. وی یکی از حواریون مقرب عیسی مسیح و در رأس آنان بود[9]. برخی منابع اسلامی، او را پسر خاله عیسی مسیح معرفی کرده‌اند[10].

بر اساس روایات هر پیامبری پیش از مرگ خود جانشین خود را مشخص می‌کند[11] و جانشین عیسی مسیح «شمعون الصفا» بود[12] و از میان تمام فرقه‌های مسیحی، تنها آنان که از او تبعیت کردند نجات می‌یابند و رستگار خواهند بود.[13] به نظر برخی او یکی از سه فرستاده عیسی مسیح به انطاکیه بود[14] (که داستانش در قرآن آمده است). نرجس خاتون دختر پادشاه روم و مادر حضرت مهدی (عجل الله فرجه) امام دوازدهم شیعیان، از نسل اوست[15].

برخی ادعا کرده‌اند که تمام معجزاتی را که عیسی مسیح آورد (از قبیل شفای کور مادر زاد)بر دست شمعون الصفا نیز جاری شد[16].

لوقا: نام او در روایات ألوقا و به عنوان اعلم حواریون معرفی شده است[17]. پس از عیسی مسیح، پیروان او اظهار داشتند که انجیل مفقود شده است و از علماء خود در این زمینه چاره‌جوئی کردند. در جواب لوقا و مرقابوس (مرقس) گفتند: ما انجیل را از حفظ هستیم‌ و هر روز یک‌شنبه یک سِفر از آن را براى شما خواهیم آورد، محزون نباشید و کنیسه‌ها را خالى نگذارید[18]. به این ترتیب او و مرقس اولین کسانی بود که انجیل را به نگارش در آوردند.

مرقس: در روایات نام او، مرقابوس است[19] و از او به عنوان اولین کسانی که انجیل را به نگارش در آوردند، یاد شده است[20]. البته در این روایات به حواری بودن او تصریح نشده است.

متی و یوحنا: در روایات از این دو به عنوان اولین کسانی که انجیل را به نگارش در آوردند، یاد شده است و نسبت به حواری بودن آن‌ها، روایات ساکت هستند[21].

یهودا اسخریوطی: بر اساس برخی منابع اسلامی او کسی بود که مکان عیسی مسیح را به یهودیان نشان داد و به این ترتیب یهودیان برای دست‌گیری عیسی اقدام کردند. در این هنگام خداوند شکل یهودا را به صورت عیسی مسیح در آورد و در نتیجه یهودیان به اشتباه او را به صلیب کشیدند[22].

البته در روایت دیگری آمده است که دشمنان مسیح، یک نفر از خودشان را به نام طیطانوس داخل خانه اى که مسیح در آنجا بود فرستادند و او قدرى در آن‌جا درنگ کرد تا مسیح را پیدا کند، ولى مسیح را خداوند بالا برده بود و در آن خانه نبود. وقتى سپاهیان تأخیر طیطانوس را دیدند به سوى خانه هجوم بردند و خداوند قیافه او را به شکل حضرت عیسى درآورده بود. آن سپاهیان طیطانوس را به جاى مسیح دستگیر کردند و بر دار زدند[23].

البته در برخی کتاب‌ها نام این دوازده حواری بیان شده است[24]که به نظر می رسد بر اساس گزارش عهد جدید این کار صورت پذیرفته است.

ایمان حواریون:

بر خلاف کتاب مقدس که حواریون را سست ایمان معرفی می‌کند، قرآن کریم ایمان حواریون را به عنوان الگوئی برای مسلمانان معرفی می‌کند و از آنان می‌خواهد هم‌چون حواریون یاوران خدا باشند و در راه ایمان سختی‌ها را متحمل شوند[25].

هم‌چنین قرآن کریم در آیه دیگری در جواب حضرت عیسی که فرمود: «کیست که یاور من به سوى خدا (براى تبلیغ آیین او) گردد؟» از زبان حواریون نقل می کند که گفتند: «ما یاوران خداییم به خدا ایمان آوردیم و تو (نیز) گواه باش که ما اسلام آورده‌ایم.»[26] و این آیه در ستایش حواریون صراحت دارد و بیان می‌کند که آن‌ها همراه عیسی مسیح و یاوران راستین او بودند و ایمان آن‌ها ایمان حقیقی و به دور از هرگونه شک و تردید بود[27]. هم‌چنین در آیه دیگری خداوند می‌فرماید که به حواریون وحی فرستادم که: «به من و فرستاده من، ایمان بیاورید!» آن‌ها نیز گفتند: «ایمان آوردیم، و گواه باش که ما مسلمانیم[28]» وحی خداوند (به هر معنی که باشد) به حواریون در این آیه، نشان‌گر کمال ایمان و عظمت شأن آن‌هاست[29].

نزول مائده بر حواریون:

بر اساس قرآن کریم، یاران خاص مسیح و حواریون او به عیسى مسیح گفتند:«آیا پروردگار تو مى تواند غذایى از آسمان براى ما بفرستد؟»[30]

برخی مفسران خواسته‌اند از این درخواست نتیجه بگیرند که ایمان حواریون واقعی نبوده است، چرا که ظاهر این آیه نشان می‌دهد که آن‌ها در قدرت خدا شک داشتند[31]. امّا بیش‌تر مفسران بر این عقیده‌اند که حواریون به خداوند ایمان داشته‌اند و می‌دانستند که خداوند بر انجام این کار توانا است و علت پرسش آن ها این بود که به این وسیله می‌خواستند از نظر ایمان به عین الیقین برسند و این نظیر داستان حضرت ابراهیم علیه السلام است که از خداوند درخواست نمود که کیفیت زنده کردن مردگان را به او نشان دهد[32].

سپس قرآن ‌می‌گوید: عیسی مسیح از این تقاضا که بوى شک و تردید مى‌داد (پس از آوردن آن همه آیات و نشانه‌هاى دیگر) نگران شد و به آن‌ها هشدار داد و گفت: «اگر ایمان آورده اید از خدا بترسید.»

حواریون گفتند:«مى‌خواهیم از این مائده بخوریم تا قلب ما اطمینان و آرامش پیدا کند و بدانیم آن‌چه به ما گفته‌اى راست بوده است و بتوانیم بر آن گواهى دهیم[33].» لذا این سؤال از روی شک و عناد و تردید آن‌ها صادر نشده بود[34].

هنگامى که عیسى علیه السلام از حسن نیت آن‌ها در این تقاضا آگاه شد، خواسته آن‌ها را به پیش‌گاه پروردگار منعکس کرد. خداوند نیز این دعائى را که از روى حسن نیت و اخلاص صادر شده بود اجابت کرد و به عیسی مسیح فرمود: من آن را بر شما نازل مى‌کنم ولى هر کس از شما بعد از آن کافر گردد (و راه انکار پوید)، او را مجازاتى مى‌کنم که احدى از جهانیان را چنان مجازات نکرده باشم[35].

سرانجام حواریون:

حواریون پس از عروج عیسی مسیح به آسمان به میان مردم رفته و آن‌ها را به شریعت آن جناب دعوت می‌کردند و رساله‌هائی به اطراف نوشته و گروه بسیاری را به دین مسیح وارد کردند تا سرانجام بر اساس گفته کتاب‌های تاریخ، هر کدام به شکلی به دست امپراتوران و سلاطین و سائر سرکشان بنی اسرائیل به قتل رسیدند[36].