ترور، تروريست، تروريسم، ترور رواني، ترور شخصيت، رژيم ترور، دولت تروريست، روابط بين الملل، علوم سياسي
نویسنده : نرجس عبدیایی
ترور در لغت به معنای وحشت و ترس زیاد است و در اصطلاح به«حالت وحشت فوق‌العاده‌ای اطلاق می‌شود که ناشی از دست‌زدن به خشونت و قتل و خونریزی از سوی یک گروه، حزب و یا دولت به‌منظور نیل به هدف‌های سیاسی، کسب یا حفظ قدرت است.»[1] در نتیجه اشخاصی که دست به ترور می‌زنند تروریست نامیده می‌شوند، ترور را بیشتر در صدمات جسمانی و در ارتباط با زور و خشونت تلقی کرده‌اند، حتی در سال1793در مجمع ملی انقلاب فرانسه«ترور به‌عنوان یک قانون به تصویب رسید و در همان سال در حملهی موسوم به ترور اول، رقمی بیش از20هزار نفر از جمله تعداد فراوانی روحانی مسیحی و هوادار سلطنت خودکامه در سراسر فرانسه کشته شدند.»[2]
با این‌حال برای بررسی دقیق‌تر خوبست بدانیم که مفهومی بنام "ترور شخصیت" یا "ترور روانی" هم داریم که در آن حیثیت و روح و روان افراد هدف تروریست‌ها قرار می‌گیرد:«ترساندن و تهدید افراد از طریق هدف قرار دادن روحیه، حس شهامت و اعتبار آنها.»[3]
مفهومی بنام رژیم ترور هم داریم که مربوط به دولت تروریست است که ممکن است عرصه‌ی فعالیت‌های تروریستی آنها به خارج از مرزها هم راه یابد. هر کجا مخالفی باشد یا به زعم این رژیم، تهدیدکننده‌ی موجودیت، اهداف، منافع و....آنها باشد، شخصیت حقیقی یا حقوقی باشد، مورد ترور جسمانی و روانی قرار می‌گیرد:«رژیم ترور نیز به رژیمی اطلاق می‌شود که از طریق ایجاد وحشت، حبس و کشتار مخالفان خود، حکومت می‌کند.»[4]
شاید این تعریف کمی جامع‌تر از دیگر تعاریف باشد که در سال1990 وزارت دفاع آمریکا ارائه داد:«کاربرد غیرقانونی یا تهدید به کاربرد زور یا خشونت بر ضد افراد یا اموال برای مجبور یا مرعوب ساختن حکومت‌ها یا جوامع، که اغلب به قصد دستیابی به اهداف سیاسی، مذهبی یا ایدئولوژیک صورت می‌گیرد.»[5]
اگرچه نمی‌توان اهداف اقتصادی، نظامی، توسعه‌طلبانه‌ی امپریالیستی و... را برای کاربرد ترور نادیده گرفت و نیز مفهوم ترور روانی را که نوعی حملهی تدریجی به شخصیت و حیثیت افراد است.
از منظر اسلام حتی در دفاع مشروع هم، کشتن افراد بیگناه، تعقیب فراریان، کشتن اسیران، زنان، کودکان و از این فراتر تخریب جنگل‌ها، درختان، آلوده کردن آب‌ها، تعرض به ناموس مردم و پرده‌دری مجاز نمی‌باشد، پیامبر(ص) در حدیثی فرمودند:«الایمان قیدالفتک»[6] ایمان از ترور جلوگیری کرده است.
حتی در نبرد با دشمن هم مواردی مورد تذکر اسلام است که حاکی از همین مسأله است؛ از امام‌صادق(ع) نقل شده که فرمودند:«پیامبر گرامی اسلام هنگامی که می‌خواست سپاهی را برای جنگ اعزام نماید. آنها را فرا می‌خواند و در برابرشان می‌نشست و می‌فرمود: با نام خدا و برای خدا و در راه خدا سفر را آغاز کنید، نیرنگ و حقه نزنید، کشته‌ها را مثله نکنید، سالخوردگان کودکان و زنان را نکشید و درختی را مبرید مگر اینکه مجبور شوید.»[7]
در مجموع ترور چه در نوع دولتی یا شخصی آن باشد، کاربرد خلاف یا غیر قانونی[البته اگر قانون انسانی باشد.] یا غیرشرعی از زور و خشونت برضد افراد یا اموال یا حتی منابع طبیعی را در برمی‌گیرد و این در جوامع انسانی خواهان فضیلت و در جهان اسلام مطرود است.
پیشینه‌ی تروریسم
در طول تاریخ می‌توان مصادیقی را از این واژه مورد اشاره قرار داد: در سال (73-66م) تروریسم سیکاری رخ داد که در آن سیکاری‌ها، یک فرقه‌ی بسیار سازمان‌یافته‌ی مذهبی، مرکب از مردان مراتب پایین اجتماع یهودیان فلسطین باستان بودند که در مبارزه‌ی متعصبان مخالف سلطه‌ی رومیان در فلسطین فعال بودند و سلاح آنها خنجر یا دشنه‌ای کوتاه بنام سیکا[8] بود.
تروریسم دوران نو را با تروریسم سیستماتیک نیمه‌ی دوم قرن19 اروپا معرفی می‌کنند که موارد آن متعدد است. تروریسم جنبش روسی نارودنا یاولیا، به مفهوم اراده‌ی مردم هم نوعی ترور است که اعضای آن برخلاف دیگر انواع انقلابیون، پردازنده و هوادار نوعی فلسفه‌ی ترور شخصی بودند.
تروریسم ایرلندی، توسط جمهوریخواهان ایرلند شکل گرفت با فعالیت‌هایی چون دینامیت‌کاری و کشتار و پارک فونیکس؛ در اروپای شرقی نیز این واژه در 1890 برای مثلا: تروریسم ارمنی‌ها بر ضد سرکوب‌گری‌های ترک بکار رفت که با فاجعه‌ی قتل عام ارمنیان در جنگ جهانی اول تمام شد و قتل رهبران نظامی ترک و سفرای ترکیه در اتریش و فرانسه منسوب به آنهاست و همچنان فعالیت این گروه ادامه دارد. تروریسم آنارشیست‌ها در1890 با عنوان تبلیغ عملی بود که به نظرشان بهترین راه متحقق ساختن تغییرات سیاسی–اجتماعی انقلابی، قتل کسانی است که در مناصب قدرتند. دهه‌ی1880 و سده‌ی بیست عصر سوءقصد به جان دولت‌مردان اروپا و آمریکا بود، از جمله گارفیلد، مک کنیلی در آمریکا و تلاش برای کشتن بیسمارک و ویلهلم اول در آلمان و قتل کارنور در فرانسه و آنتونیوکانوواس نخست‌وزیر اسپانیا و الیزابت امپراتریس و امبرتو پادشاه ایتالیا. تروریسم کارگری در ایالات متحده و تروریسم در شبه جزیره‌ی ایبری که در آن آنارشیسم تروریستی موجب مبارزات مرگ‌بار و سوءقصدهایی شدند، از نمونه‌های دیگر تروریسم در تاریخند.
تروریسم راست‌گرا بعد از جنگ جهانی اول، مفهوم پیدا کرد و تا آن‌زمان این ویژگی را متعلق به گروه‌های چپ می‌دانستند از جمله‌ی اینها کروآت‌ها بودند که به ترور همزمان پادشاه یوگسلاوی و نخست‌وزیر فرانسه در زمان دیدارشان اقدام کردند.[9]
اقسام تروریسم
تروریسم در اقسام مختلفی به وقوع می‌پیوندد که به برخی آنها اشاره می‌کنیم:
1- تروریسم جنایی:که برای جلب منفعت مادی یا روانی صورت می‌گیرد.
2- تروریسم ایدئولوژیک:نوعی تلاش برای تغییر قدرت سیاسی حاکم می‌باشد که می‌تواند متضمن انقلاب باشد یا خیر.
3- تروریسم ملت‌گرا:در آن از منافع یک گروه قومی یاملی قطع‌نظر از ایدئولوژی سیاسی آنها پشتیبانی می‌شود، که اغلب با ایدئولوژی‌های غربی یا شرقی همسو می‌شوند.
4- تروریسم دولتی:زمانیکه نظام‌های حاکم در روابط بین‌الملل خارج از تشریفات دیپلماتیک تثبیت شده خشونت را به‌کار می‌برند یا تهدید به استفاده از آن می‌نمایند. مثلا در دوران ریگان این اصطلاح برای اعمال رفتار بر ضد اماکن دیپلماتیک آمریکا در تهران در سال1979بکار رفت. سوریه افغانستان، شیلی، آرژانتین، السوادور، لیبی از جمله دولت‌های حامی تروریست در لیست آمریکایی هستند. [10]
5- تروریسم انقلابی: اینها افرادی هستند که تاکتیک‌های شبه پارتیزانی‌شان هم در کسانی که قدرت سیاسی را دوست دارند و هم در پشتیبان‌های آنها ایجاد هراس می‌کند و هدفشان براندازی دولت‌مردان موجود و جایگزینی رهبران سیاسی هم‌نظر با تروریست‌ها می‌باشد.
«تروریسم خوب، تروریسم بد!»
مقام‌معظم رهبری در مفهوم تروریسم و تبیین آمریکایی آن اساسا ایراد وارد می‌کند و با توجه به مصداق‌های رفتار امپریالیست در مواجهه با تروریست، آنها را به جانبداری از تروریسم خوب از نوع آمریکایی یادآوری می‌کند:«مطلب بعدی اینست که می‌گویند تروریست خوب و تروریست بد نداریم اما خودشان عملا تروریست را به خوب و بد تقسیم می‌کنند.»[11]
تروریسم خوب آمریکایی چه رفتاری دارد؟ به‌عنوان مصداقی از موارد متعدد ایشان می‌فرمایند:«در آسمان خلیج‌فارس هواپیماهای ایران را با صدها نفر مسافر، بدون هیچ دلیل و بهانه‌ای منفجر می‌کنند، افراد را در دریاها تکه‌پاره و غرق می‌کنند، بعد فرمانده آن ناو را نه فقط محاکمه و توبیخ نمی‌کنند و نه فقط از ایران عذرخواهی نمی‌کنند، بلکه به فرمانده آن ناو جایزه می‌دهند، این شد تروریسم خوب! منطق منطق غلطی است، مفهوم نادرستی است...»[12]
آمریکا ادعای مبارزه با تروریسم را دارد و برای آن لشکرکشی‌های متعدد کرده است و مردم کشور خود و دیگر کشورها را به فقر اقتصادی و بحران‌های مختلف کشانده است، این کشور در اینکه ادعا که«تمام گروه‌های تروریستی جهان هدف حملهی ماست»[13]و اینکه«هر کشوری با آمریکا نباشد تروریست است.»[14]قصدی جز قدرت‌طلبی و توسعه‌ی اهداف سلطه‌طلبانه و امپریالیستی خود ندارد:«آمریکائی‌ها به دروغ انگیزه‌ی خود را از حمله به افغانستان مبارزه با تروریسم تبلیغ می‌کنند، در حالیکه انگیزه‌ی حقیقی آنها قدرت‌طلبی، سلطه‌طلبی و توسعه‌ی دستگاه‌های سلطه است.»[15]
البته آنها برای رسیدن به این اهداف اگر هرگونه عمل وحشت‌زا، تهدیدکننده و تروریستی را نیاز ببینند، از انجام آن پرهیز نمی‌کنند و تاریخ شاهد این کلام است از حملهی اتمی تروریستی تا ترور روحی روانی و.... برخی از ترورهای خوب نوع آمریکائی – اسرائیلی رامی‌شماریم:
1- در جنگ‌جهانی دوم،آمریکا بالغ بر یک میلیون غیرنظامی را تنها در بمباران هسته‌ای در ژاپن به کام مرگ کشاند و دست کم دو نسل از مردم این کشور را با بیماری ناشناخته‌ای که جزء آثار و عواقب زیانبار سلاح‌های اتمی است درگیر نمود، در حالیکه از آن به‌عنوان رویدادی که جنگ را خاتمه داد دفاع می‌کند.
2- جنایات ده‌ساله در ویتنام که شرح آن تفصیلی از ارعاب‌افکنی و ترور آمریکائی است. مثلا در جریان تجاوز نظامی آمریکا به ویتنام کنگره‌ی این کشور با اعلام آماری یادآور شد که، فقط در مدت دوسال‌ونیم از آغاز عملیات موسوم به ققنوس، 2هزار و 567شهروند ویتنامی صرفا به خاطر اینکه احتمال داده می‌شد عضو جبهه‌ی ملی آزادی‌بخش باشند توسط CIAبه قتل رسیدند و مسئول این کار ویلیام‌کولبی به‌عنوان دست‌خوش به ریاست سازمان سیا منصوب شد و....[16]
3- کشتار دیریاسین در راستای تصرف سرزمین‌های جدید یافا و عکا که اهالی این روستا 254نفر، تقل عام شدند
4- توطئه‌ی ترور اسرائیل علیه آمریکا در 1954در انفجار تأسیسات آمریکا در قاهره و مقصر جلوه دادن ناسیونالیست‌های مصر و شکست این توطئه و حمله به یک کشتی جنگی آمریکایی در شبه جزیره‌ی سینا در 1967و نیز به مسلسل بستن قایق‌های کوچک نجات این کشتی و کشته شدن 31ملوان و 170مجروح.
5- در سال1376ش جمعی از مردم شیعه پاکستان بدست گروهی معاند به شهادت رسیدند اما هیچ فردی از سران آمریکا آنرا محکوم نکرد. مقام معظم رهبری می‌فرمایند:«..اگر ظلمی که در دنیا می‌شود به کسی بشود که جزء ابواب جمعی قدرت‌ها و استکبار و طرفداران آنهاست، یک کلاغ را چهل کلاغ می‌کنند، اگر جز آنها نباشد و یا جزء مخالفان باشد، سکوت می‌کنند، حتی ستمگر را هم تشجیع می‌کنند، کمک می‌کنند.»[17]
6- در ماجرای کارخانه‌ی حله و انفجار آن(در 1989م) که منجر به کشته شدن هفتصد مصری و زخمی شدن هشتصد نفر شد، بعدها معلوم شد که یک جاسوس اسرائیلی عامل فاجعه بود. فرزاد بازف(جاسوس اسرائیلی) در حین می‌گساری در هتل، لاف زنان برای روزنامه‌نگاران مصری، انگلیسی و آمریکایی، عملیات پیروزمندانه‌اش را شرح داد، این اعترافات در 31 اکتبر1989 از تلویزیون بغداد پخش شد اما در دامنه‌ی عکس‌العمل آمریکایی‌ها قرار نگرفت و....
براستی ترور چیست و تروربسم کیست؟ در نیویورک یازدهم سپتامبر2001، هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی آمریکن ایرلاینز[18]به شماره‌ی 110 با سرعتی سرسام‌آور به برج شمالی ساختمان‌های تجارت جهانی با ارتفاعی بیش از 400متر خورد و بعد از 18دقیقه هواپیمایی دیگر از شرکت هواپیمایی یونایتد ایرلاینز[19] به برج جنوبی دوقلوها اصابت می‌کند و....از آنجا پدیده‌ای بنام بن‌لادن مشهور می‌شود تا جائی‌که کتابی نوشته می‌شود با عنوان اسامه بن‌لادن و تروریسم جهانی و این شخص را دارای ایدئولوژی«جهانی‌کردن ترور مقدس معرفی می‌کند.»[20]
از طرفی لیویاروکاچ بر اساس یادداشت‌های خصوصی موشه شارت و اسناد و مدارک، کتابی با عنوان تروریسم مقدس اسرائیل می‌نویسد، موشه شارت دومین نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و لیویاروکاچ دختر اسرائیل روکاچ؛ وزیر کابینه‌ی شارت می‌باشد. در این کتاب اطلاعات بسیاری از حقایق صهیونیست افشا می‌شود از جمله اینکه«چطور رهبران و عوامل افراطی رژیم صهیونیستی حتی در صورت لزوم، خود حادثه‌ای می‌آفرینند و با نسبت دادن مسئولیت آن به اعراب، زمینه برای حملات به اصطلاح«تلافی‌جویانه» که به تعبیر اریک شارون، فرمانده‌ی تیپ چتر‌باز اسرائیل، حکم«یک اصل مقدس» را برای این رژیم یافته، آماده می‌سازند.»[21]