جامعه ي زينب، امام خميني(ره)، جنگ تحميلي، آيت الله يزدي، جناح راست سنتي، جامعه ي روحانيت مبارز
نویسنده : محمد علی زندی
در بحبوحه‌ی جنگ تحمیلی به‌منظور یاری‌رسانی به خانواده‌ی شهدا، ایثارگران، رزمندگان و علی‌الخصوص به‌منظور روحیه‌بخشی و حمایت عاطفی از مادران و همسران این عزیزان، جمعی از زنان مومن و متعهد که در حومه‌ی مرکزی و اطراف بازار تهران سکونت داشتند گرد هم آمدند تا این وظیفه‌ی خطیر را به انجام رسانند. این حرکت ابتدا بدون تشکیلات منظم توسط برخی از خواهران از جمله خانم‌ها مریم زعفرانی بهروزی، زهرا عباسقلی (عباسی) و شمسی معتضدی (هیأت موسس جامعه‌ی زینب)[1] آغاز شد و اولویت اول ایشان رسیدگی به امور خانواده‌ی معظم شهدا بود. اکثر خانم‌هایی که با این نهاد در ارتباط بودند علاقه‌مند به فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بودند، اما به‌دلیل جنگ و وضعیت خاص آن زمان کمتر به این مسائل پرداخته شد. در سال 1365 با همکاری آیت‌الله یزدی و موافقت امام خمینی(ره) به‌منظور حمایت مالی از این تشکیلات از محل درآمد سهم امام، جامعه‌ی زینب(س) به‌صورت یک تشکیلات منسجم و منظم تشکیل و مشغول به کار شد[2] و با افزایش فعالیت‌های سیاسی در تاریخ 20/8/1370 این حزب به‌طور رسمی از وزارت کشور، اجازه‌ی فعالیت دریافت نمود.[3] پایگاه اجتماعی این حزب را می‌توان زنان خیر و نیکوکار، همسران اصناف و کسبه‌ی متدین بازار تهران و برخی از همسران رجال سیاسی کشور و همچنین خواهران طلبه و فارغ‌التحصیل حوزه‌ی علمیه و دانشگاه و خانم‌های عادی دانست.[4]
برخی از اعضای فعال آن عبارتند از:
مریم زعفرانی بهروزی، زهرا عباسقلی (عباسی)، شمسی معتضدی، منیره نوبخت، نفیسه فیاض‌بخش، نیلی سجادی، حسینی، شاکری، مرضیه وحید دستجردی، پروین سلیمی، مقدم، رضایی، میردامادی، سلحشور، موسوی، اعظم نوش‌گل، ناهید اعظمی، رام‌پناهی، معصومه رضایی نظری.[5]
در سال ۸۷ در کنگره‌ی هشتم این گروه، پانزده عضو شورای مرکزی جامعه‌ی زینب(س) شامل مریم بهروزی، زهرا عباسی، شمسی معتضدی، مریم محمودزاده، توران ولی‌مراد، زهرا چوپانی، معصومه رضایی، الهه مولایی، اعظم حاج‌عباسی، فائزه امجدیان، طاهره رحیمی، آزاده عرب‌نژاد، فرشته غلامی، صدیقه فیروزی و عفت شریفی انتخاب شدند.
اهداف جامعه‌ی زینب(س)
در مرامنامه اهداف جامعه‌ی زینب به شرح ذیل آمده است:
1. تحصیل رضایت خدا از طریق تجمع خواهران مسلمان به‌منظور پیگیری اهداف انبیاء.
2. پاسداری از خط امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری و حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی.
3. گسترش فرهنگ خالص اسلامی و زدودن انحراف‌ها و التقاط‌های دینی و فرهنگ‌های وارداتی، احیای امر به معروف و نهی از منکر و مقابله با شبیخون فرهنگی.
4. کوشش در رشد و تعالی علمی، اخلاقی، معنوی و تأمین نیازهای آنان و پرورش عناصری زینب‌گونه.
5. اهتمام روزافزون در امر مسلمین از طریق آگاهی دادن و تحقیق و برنامه‌ریزی منظم بر اساس اصول فقاهتی و رهنمودهای حضرت امام و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ولی امر مسلمین جهان.
6. تقویت بنیه‌ی اعتقادی زنان نسبت به رسالت خانوادگی و اجتماعی خویش و تلاش در جهت تعمیق فرهنگی، سیاسی بانوان جهت حضور آگاهانه و فعال در صحنه‌های مختلف.
7. فراهم نمودن زمینه‌های بروز استعدادهای بالقوه‌ی خواهران و استفاده از نیروهای بالفعل در زمینه‌های مختلف.
8. جامعه‌ی زینب(س) و افراد وابسته به آن التزام خود به قانون اساسی جمهوری اسلامی را اعلام می‌دارند.
9. طرح‌ها و برنامه‌ها و سایر اقداماتی که در این مرامنامه پیش‌بینی شده چنانچه با وظایف وزارت‌خانه یا سازمان دولتی در ارتباط باشد پس از کسب اجازه با وزارت‌خانه یا سازمان دولتی فوق به اجرا درخواهد آمد.[6]
فعالیت‌های جامعه‌ی زینب(س)
از لحاظ چارت تشکیلاتی این حزب شامل 6 معاونت، تشکیلات، آموزش، مطالعات و تحقیقات، تبلیغات، امور مالی، تدارکات و امور بین‌المللی می‌باشد. جامعه‌ی زینب(س) دارای تشکیلات منظم در هفت نقطه‌ی تهران و دارای شعبه در 40 شهرستان می‌باشد. سازمان اقتصادی اسلامی به‌عنوان مرکز بانکی صندوق قرض‌الحسنه با این جریان همسوئی خاصی دارد.[7] این حزب تاکنون نشریه‌ی خاصی را منتشر ننموده است اما دیدگاه‌های این حزب بیشتر در روزنامه‌های منتسب به جناح راست سنتی (ارزش‌گرا)[8] چاپ می‌شود، از جمله روزنامه‌های رسالت، کیهان و هفته‌نامه‌های شما (ارگان جمعیت مؤتلفه‌ی اسلامی) و جام (ارگان جامعه‌ی اسلامی مهندسین).[9] سایت www.zeinab.ir پایگاه اطلاع‌رسانی این حزب می‌باشد که نظرات، دیدگاه‌ها، و مواضع خود را در آن منعکس می‌کند.
این حزب عمده فعالیت‌های خود را روی امور آموزشی و فرهنگی متمرکز نموده است. اهم فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی این حزب عبارتند از:
تشکیل حوزه‌ی علمیه‌ی خواهران در تهران و شهرستان‌ها، تشکیل کلاس‌های آموزشی، تخصصی و عمومی برای خواهران، تشکیل واحد قرآن خواهران، انتشار جزوات و نشریات آموزشی و فرهنگی و تهیه و چاپ کتاب، تشکیل کتابخانه‌ی خواهران، انجام تحقیقات علمی و پژوهشی ویژه‌ی مسایل زنان، انجام اردوهای علمی، فرهنگی و سیاسی، تشکیل پایگاه‌های فرهنگی، هنری و ورزشی، پاسخ به شبهات عقیدتی و فقهی خواهران.
فعالیت‌های سیاسی این حزب عبارتند از:
تشکیل کانون‌های تشکیلاتی، فعالیت سیاسی و اجتماعی خارج از کشور و ایجاد ارتباط با محافل علمی و سیاسی خواهران در سطح بین‌المللی، تشکیل کلاس‌ها و جلسات پرسش و پاسخ و تحلیل مسایل روز، شرکت فعال و حضور در صحنه‌های سیاسی، اجتماعی و پاسداری از ارزش‌های انقلاب، موضع‌گیری سیاسی نسبت به مسایل و جریانات روز، سازماندهی و بسیج خواهران برای حضور در فعالیت‌های سیاسی.
فعالیت‌های اجتماعی این حزب عبارتند از:
تشکیل بسیج خواهران، بسیج دانشجویان و طلاب، مراسم تبلیغاتی و اجتماعی به مناسبت‌های مذهبی و ملی، انجام مسابقات علمی و فرهنگی، اعزام مبلغ و مدرس، برپایی نمایشگاه‌های مختلف، فعالیت‌های خیریه در تهران و شهرستان‌ها و پرداخت وام قرض‌الحسنه به خواهران.[10]
گرایش، مواضع و دیدگاه‌های سیاسی جامعه‌ی زینب(س)
جامعه‌ی زینب(س) هر چند یک حزب با عملکرد بیشتر فرهنگی است تا سیاسی اما دیدگاه‌های سیاسی این حزب تا حدود بسیار زیادی منطبق بر دیدگاه‌های جناح راست سنتی (ارزش‌گرا) می‌باشند. به‌طوری‌که اعضای برجسته‌ی این حزب اکثرا در انتخابات مجلس شورای اسلامی در لیست جامعه‌ی روحانیت مبارز و ائتلاف جناح راست قرار دارند. مثلا اسامی خانم‌ها منیره نوبخت و نفیسه فیاض‌بخش در لیست ائتلاف جناح راست سنتی (ارزش‌گرا)، در انتخابات دوره‌های پنجم[11] و ششم[12] مجلس شورای اسلامی قرار داشت و از طرفی جامعه‌ی زینب(س) از لیست این ائتلاف به‌طور کامل حمایت نمود. در هشتمین دوره‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری جامه‌ی زینب(س) از علی‌اکبر ناطق نوری حمایت کرد در انتخابات دوره‌ی نهم ریاست‌جمهوری از علی لاریجانی و در انتخابات دوره‌ی دهم ریاست‌جمهوری از محمود احمدی‌نژاد حمایت نمود. همچنین مرضیه وحید دستجردی اولین وزیر زن (وزیر بهداشت دولت دهم) جمهوری اسلامی از اعضای اصلی جامه‌ی زینب(س) است. به‌طورکلی جامعه‌ی زینب جزء تشکل‌های همسو با جامعه‌ی روحانیت مبارز بوده است[13] و یکی از ۱۴تشکل عضو جبهه‌ی پیروان خط امام و رهبری می‌باشد.
جامعه‌ی زینب در مورد مسایل سیاسی معتقد است: «زندگی اجتماعی بشر ایجاب می‌کند سیاست را به‌عنوان ابزار رسیدن به اهداف خود بپذیرد و بنا بر نوع نگرش به دنیا آن‌را به خدمت گیرد. اسلام در مسیر هدایت و به کمال رساندن بشر همه‌ی عوامل و اسباب را به تناسب شرایط زمان و مکان تأمین نموده و موانع را از سر راه بر می‌دارد. انقلاب شکوهمند اسلامی ایران به پرچمداری و قیام امام خمینی(ره) با هدف ایجاد حکومت اسلامی و حاکم نمودن احکام الهی بر زندگی بشر، شعار سیاست ما عین دیانت ماست را به نمایش در آورد و ثابت کرد که اسلام برنامه‌ی زندگی در این دنیاست تا با عمل به آن سعادت اُخروی تأمین گردد. جریان امامت در اسلام و ولایت فقیه در زمان غیبت امام معصوم(ع) رسالت تحقق این مهم را دارند. با پذیرش اصل فوق، مواضع کلی سیاسی جامعه‌ی زینب(س) عبارتند از:
1. تبعیت محض از ولایت مطلقه‌ی فقیه.
2. پذیرش و عمل به قانون اساسی و حفظ کیان جمهوری اسلامی ایران.
3. دفاع از حقوق بشر و تلاش برای حاکمیت قسط و عدل در جهان.
4. مقابله با هرگونه تبعیض و ظلم و جور.»[14]
منیره نوبخت در مورد مسایل سیاسی معتقد است:
«انقلاب ما یک انقلاب مکتبی و اسلامی بود و در واقع آنچه در این خروش ملی عظیم مورد اعتراض و نفرت جمعی قرار گرفت، جدایی از اسلام و ارزش‌ها و وابستگی‌های سیاسی، فرهنگی، و اقتصادی بود. امت مسلمان ایران با رهبری امام(ره) با عزم ملی اقدام به سرنگونی نظام طاغوت و استقرار نظام اسلامی نمود. طرح حکومت اسلامی بر پایه‌ی ولایت فقیه را انداخت تا در روند یک تحول فکری و عقیدتی راه خود را به سوی الله بگشاید و نظام جمهوری اسلامی را مبتنی بر مواضع فکری و جهان‌بینی اصیل اسلامی مستقر نمود تا ایران را به‌عنوان یک اسوه بر جهان عرضه نماید. در این جامعه‌ی نمونه هدف حکومت رشد انسانی و به تعبیر امام(ره) انسان‌سازی است، هر فردی از جامعه باید هویت الهی و حقوق حقه‌ی خویش را باز یابد، اما بنابر نص صریح و تأکید است. قانون اساسی در این بازیابی، حقوق زنان به‌دلیل ستم بیشتری که از نظام طاغوت بر آنها رفته بود بایست مورد توجه خاص قرار گیرد.[15] بنابراین اهداف جامعه‌ی زینب(س) عبارتند از:
1- پاسداری از راه حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری و حفظ ارزش‌های انقلاب اسلامی.
2- گسترش فرهنگ ناب اسلامی و زدودن التقاط‌های دینی.
3- کوشش در جهت رشد علمی و اخلاقی زنان از طریق آگاه نمودن آنان و فراهم نمودن زمینه برای پرورش استعدادهای آنها.»[16]
ایشان همچنین در مورد سیاست خارجی معتقد است:
«در مسایل سیاست خارجی امام محورهای اصلی را گفتند، حفظ عزت، اقتدار، مصلحت. در مورد امریکا هم بحث‌های روشنی داشتند و تجربه نشان داد شناختی که امام از امریکا داشتند یک شناخت دقیق بود و ما هیچ تغییر ماهیت و وضعیت در امریکا ندیدیم.»[17]
نفیسه فیاض‌بخش در مورد مسایل سیاسی معتقد است:
«مجلس می‌تواند مشکلات مردم را حل کند که ترکیب آن متشکل از نمایندگان مطیع ولایت باشند. چنین افرادی و لو این‌که در مسایل سیاسی اختلاف سلیقه هم داشته باشند اشتراک در پیروی از ولایت باعث می‌شود که مشکلات کمتری به وجود آید.»[18]
مواضع و دیدگاه‌های فرهنگی جامعه‌ی زینب(س)
جامعه‌ی زینب(س) مواضع فرهنگی خود را به‌طور رسمی چنین تبیین نموده است:
«وظیفه‌ی مسلمانان ابتدا کسب معرفت نسبت به ولی زمان حضرت مهدی(عج)، تمیز حق از باطل، افاضه‌ی حق و حمایت همه‌جانبه از آن است که در سایه‌ی تبعیت از ولایت فقیه زمان ممکن خواهد بود. انقلاب اسلامی ایران با هدف احیاء و گسترش اسلام در سراسر جهان، اندیشه‌های بی‌اساس و قضاوت‌های منفی و جاهلانه در خصوص اسلام را در نوردید و نگاه جهانیان را نسبت به فرهنگ غنی اسلام عوض کرد. ما معتقدیم فرهنگ غنی برخاسته از اسلام در هر زمان پاسخ‌گوی همه‌ی نیازهای فکری و شبهات ذهنی بشر است که با تعمیق و تدبیر در منابع عظیم آن و درک صحیح مفاهیمش قابل دست‌یابی است؛ بر این اساس حفظ ارزش‌های اسلامی و مقابله با هرگونه فساد و تلاش برای گسترش فرهنگ اسلام و انقلاب اسلامی سرلوحه‌ی مواضع فرهنگی جامعه‌ی زینب می‌باشد.»[19]
جامعه‌ی زینب(س) چون دیگر گروه‌های متمایل به جناح راست سنتی، پس از دوم خرداد[20] به انتقاد از وضعیت فرهنگی کشور و برخی از اقدامات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پرداخت. نفیسه فیاض‌بخش معتقد است:
«ماهیت انقلاب ما فرهنگی بوده است و مردم ما هدفشان از انقلاب احیای دین بوده است ولی متأسفانه امروز مشکلات فرهنگی و ضعف فرهنگی از مهمترین مشکلات مردم محسوب می‌شود. بی‌دقتی و تسامح و تساهل، گرانی، تورم، مواد مخدر، عدم مدیریت درست، ریخت و پاش‌ها و اسراف و ناهماهنگی بین دریافت‌های قشر حقوق بگیر، درد مردم است که باید حل شود.[21] من معتقدم به این‌که متأسفانه مسائل مربوط به جوانان، متولی و مرجع خاص در دولت ندارد و مسایل مربوط به جوانان بین دستگاه‌های مختلف پخش شده است.»[22]
منیره نوبخت در مورد مسایل فرهنگی معتقد است:
«جوانی که می‌خواهد الگوی او در زندگی حضرت زهرا(س) باشد، باید فضای عمومی جامعه و خصوصا مسئولین فرهنگی و سیاست‌های آنها نیز او را به سوی این الگو دعوت کند. اما امروزه فضای فرهنگ عمومی، آموزش و پرورش، رسانه‌ها، صدا و سیما و... این‌گونه نیست.»[23]