دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

حکمت 396 نهج البلاغه : تفسیر لا حول و لا قوه الا باللَّه

حکمت 396 نهج البلاغه به تفسیر لا حول و لا قوه الا بالله می پردازد.
No image
حکمت 396 نهج البلاغه : تفسیر لا حول و لا قوه الا باللَّه

متن اصلی حکمت 396 نهج البلاغه

موضوع حکمت 396 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 396 نهج البلاغه

396 وَ قَالَ عليه السلام وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ مَعْنَى قَوْلِهِمْ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- إِنَّا لَا نَمْلِكُ مَعَ اللَّهِ شَيْئاً وَ لَا نَمْلِكُ إِلَّا مَا مَلَّكَنَا فَمَتَى مَلَّكَنَا مَا هُوَ أَمْلَكُ بِهِ مِنَّا كَلَّفَنَا وَ مَتَى أَخَذَهُ مِنَّا وَضَعَ تَكْلِيفَهُ عَنَّا

موضوع حکمت 396 نهج البلاغه

تفسير لا حول و لا قوة الّا باللَّه

(علمى، تفسيرى)

ترجمه مرحوم فیض

396- هنگاميكه از امام عليه السّلام معنى سخنشان لا حول و لا قوّة إلّا باللّه (جنبش و توانائى نيست مگر به اراده خدا) را پرسيدند آن حضرت فرمود 1- ما با خدا دارنده چيزى نيستيم (شريك نمى باشيم) و دارنده نمى شويم مگر آنچه (اندام و قوى و عقل) را كه ما را دارنده آن گرداند، 2- پس هر گاه ما را بچيزى دارا گردانيد كه او از ما دارنده تر است تكليف نمايد (امر و نهى فرمايد) و هر گاه آن چيز (توانائى بر آن) را از ما گرفت تكليف آنرا از ما برداشته (در باره آن مؤاخذه و باز پرسى نمى نمايد).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1276)

ترجمه مرحوم شهیدی

404 [و از معنى لا حول و لا قوة إلّا باللّه از او پرسيدند، فرمود:] با وجود خدا ما را بر چيزى اختيار نماند و چيزى نداريم جز آنچه او ما را مالك آن گرداند. پس چون ما را مالك چيزى كرد كه خود بدان سزاوارتر است تكليفى بر عهده مان گذاشته و چون آن را از ما گرفت تكليف خود را از ما برداشته.

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 433 و 434)

شرح ابن میثم

380- و قال عليه السّلام: و قد سئل عن معنى قولهم «لا حول و لا قوة الا بالله»-

إِنَّا لَا نَمْلِكُ مَعَ اللَّهِ شَيْئاً وَ لَا نَمْلِكُ إِلَّا مَا مَلَّكَنَا- فَمَتَى مَلَّكَنَا مَا هُوَ أَمْلَكُ بِهِ مِنَّا كَلَّفَنَا- وَ مَتَى أَخَذَهُ مِنَّا وَضَعَ تَكْلِيفَهُ عَنَّا

المعنى

برهان قوله: إنّا لا نملك مع اللّه شيئا. قوله تعالى قُلْ فَمَنْ يَمْلِكُ لَكُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً إِنْ أَرادَ بِكُمْ ضَرًّا أَوْ أَرادَ بِكُمْ نَفْعاً الآية، و ظاهر أنّ التكليف تابع لما ملّكنا إيّاه من الجوارح و القوى و العقل و ساير متعلّقات التكليف و عند أخذه لشي ء منها يضع التكليف المتعلّق به عنّا. و سئل الصادق عليه السّلام عن هذه الكلمة فقال: لا حول على ترك المعاصي و لا قوّة على فعل الطاعات إلّا باللّه.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 440)

ترجمه شرح ابن میثم

380- از امام (ع) وقتى كه در باره معناى «لا حول و لا قوة الا باللّه العلى العظيم» پرسيدند، فرمود:

إِنَّا لَا نَمْلِكُ مَعَ اللَّهِ شَيْئاً وَ لَا نَمْلِكُ إِلَّا مَا مَلَّكَنَا- فَمَتَى مَلَّكَنَا مَا هُوَ أَمْلَكُ بِهِ مِنَّا كَلَّفَنَا- وَ مَتَى أَخَذَهُ مِنَّا وَضَعَ تَكْلِيفَهُ عَنَّا

ترجمه

«ما در چيزى با خدا شريك نيستيم و ما جز آنچه او داده است چيزى نداريم، پس هر گاه چيزى را به ما داد كه او از ما در آن صاحب اختيارتر است، در آن صورت ما را مكلّف ساخته و اگر آن چيز را از ما بازستاند، تكليف آن را از ما برداشته است».

شرح

دليل فرمايش امام (ع) «ما در چيزى با خدا شريك نيستيم، قول خداى تعالى است: سَيَقُولُ لَكَ الْمُخَلَّفُونَ مِنَ الْأَعْرابِ شَغَلَتْنا أَمْوالُنا وَ أَهْلُونا فَاسْتَغْفِرْ لَنا يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ ما لَيْسَ«» و ظاهر مطلب آن است كه تكليف به دنبال اعطاى جوارح و قوا و عقل و ساير متعلّقات تكليف است كه خداوند به ما مرحمت كرده است، و موقعى كه هر كدام از آنها را از ما بازستاند، تكليف مربوط به آن را از ما رفع مى كند. از امام صادق (ع) در باره اين جمله«» پرسيدند، فرمود: هيچ نيرويى بر ترك گناهان و هيچ توانى بر انجام طاعات جز از طرف خدا وجود ندارد.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 743 و 744)

شرح مرحوم مغنیه

398- (و قد سئل عن معنى قولهم لا حول و لا قوّة إلّا باللّه) فقال: إنّا لا نملك مع اللّه شيئا، و لا نملك إلّا ما ملّكنا، فمتى ما ملّكنا ما هو أملك به منّا كلّفنا، و متى أخذه منّا وضع تكليفه عنّا.

المعنى

الحول: الحركة و التصرف. و لا حول إلخ.. ثلاث كلمات تحمل أضخم المعاني، و انه لا ملك إلا للّه، و لا عون إلا منه، و لا حركة إلا بعنايته.. و عليه فإذا قال قائل: أنا أملك هذا، أو فعلته، أو أعطاني إياه فلان- كان قوله مجازا لا حقيقة، لأن الكون بما فيه و من فيه للّه وحده.. حتى أنفسنا هي في قبضته موتا و حياة و نفعا و ضرا، و إليه تعود.. فمن أعطى شيئا فإنما يعطي من مال اللّه، و من منع فقد منع مال اللّه لا إله إلا هو وحده لا شريك له.

قُلِ اللَّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ، وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ، بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ- 26 آل عمران.

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 450 و 451)

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

(384) و قال عليه السّلام و قد سئل عن معنى قولهم «لا حول و لا قوّة إلّا باللّه»: إنّا لا نملك مع اللَّه شيئا، و لا نملك إلّا ما ملّكنا فمتى ملّكنا ما هو أملك به منّا كلّفنا، و متى أخذه منّا وضع تكليفه عنّا.

المعنى

الظاهر أنّ مقصد السائل أنّه إذا لم يكن للانسان حول و لا قوّة إلّا باللّه يلزم الجبر، لأنّ كلّ عمل يصدر عن الانسان يحتاج إلى الحول أي الحركة نحو الفعل و إلى القوّة أي استطاعة العمل، فاذا كان الحول و القوّة في العمل للّه فلا اختيار للعبد في عمله و يلزم الجبر.

فأجاب عليه السّلام أنّ هذه الجملة ناظرة إلى ما قبل الاختيار، فالمقصود منه أنّا لا نملك شيئا إلّا ما أوجده اللَّه لنا كأصل ايجادنا، فمبادي الفعل كالميل و التصوّر امور أوجدها اللَّه لنا كالشرائط العامّة للتكليف من العلم و القدرة، و كان من الامور الّتي ملكنا اللَّه إيّاه كالاختيار الّذي هو الشرط الأساسى للتكليف، و بعد ما ملكنا شرائط التكليف كلّفنا، فيتوجه إلينا المسئولية في الطاعة و العصيان، و إذا أخذ منّا شرائط التكليف و مباديها كلّها أو بعضها يسقط التكليف، و أهمّ شرائطها القدرة و الاختيار، فمعنى هذه الكلمة يؤيّد الاختيار و لا ينافيه.

الترجمة

در پاسخ پرسش از معنى كلمه «لا حول و لا قوّة إلّا باللّه» فرمود: براستى كه ما در برابر خدا چيزى نداريم و داراى چيزى نباشيم، مگر همان را كه خداوند بما داده باشد، و چون آنچه را كه از ما دارنده تر است بما بدهد ما را مكلّف مى سازد، و هر گاه آنرا از ما بگيرد تكليفش را هم برميدارد.

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 486)

شرح لاهیجی

(433) و قال (- ع- ) و قد سئل عن معنى قولهم لا حول و لا قوّة الّا باللّه انّا لا نملك مع اللّه شيئا و لا نملك الّا ما ملكنا فمتى ملّكنا ما هو املك به منّا كلّفنا و متى اخذه منّا وضع تكليفه عنّا يعنى و گفت (- ع- ) و حال آن كه پرسيده شده بود از معنى قول ايشان لا حول و لا قوّة الّا باللّه كه معنى ان اينست كه بتحقيق ما مالك نيستيم با قوة و سلطنت خدا چيزى را و مالك نيستيم ما مگر چيزى را كه او مالك گردانيده است ما را بان كه حيات ما باشد پس در وقتى كه ما مالك شديم چيزى را كه خدا مالك تر است بان از ما تكليف كرد ما را بعبادت كردن و هر وقتى كه گرفت حيات ما را از ما برداشت تكليف خود را از ما

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 328)

شرح ابن ابی الحدید

412:قَالَ ع وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ مَعْنَى قَوْلِهِمْ- لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- إِنَّا لَا نَمْلِكُ مَعَ اللَّهِ شَيْئاً وَ لَا نَمْلِكُ إِلَّا مَا مَلَّكَنَا- فَمَتَى مَلَّكَنَا مَا هُوَ أَمْلَكُ بِهِ مِنَّا كَلَّفَنَا- وَ مَتَى أَخَذَهُ مِنَّا وَضَعَ تَكْلِيفَهُ عَنَّا معنى هذا الكلام- أنه ع جعل الحول عبارة عن الملكية و التصرف- و جعل القوة عبارة عن التكليف- كأنه يقول لا تملك و لا تصرف إلا بالله- و لا تكليف لأمر من الأمور إلا بالله- فنحن لا نملك مع الله شيئا أي لا نستقل بأن نملك شيئا- لأنه لو لا إقداره إيانا و خلقته لنا أحياء- لم نكن مالكين و لا متصرفين- فإذا ملكنا شيئا هو أملك به أي أقدر عليه منا- صرنا مالكين له كالمال مثلا حقيقة- و كالعقل و الجوارح و الأعضاء مجازا- و حينئذ يكون مكلفا لنا أمرا يتعلق بما ملكنا إياه- نحو أن يكلفنا الزكاة عند تمليكنا المال- و يكلفنا النظر عند تمليكنا العقل- و يكلفنا الجهاد و الصلاة و الحج و غير ذلك- عند تمليكنا الأعضاء و الجوارح- و متى أخذ منا المال وضع عنا تكليف الزكاة- و متى أخذ العقل سقط تكليف النظر- و متى أخذ الأعضاء و الجوارح- سقط تكليف الجهاد و ما يجري مجراه- . هذا هو تفسير قوله ع- فأما غيره فقد فسره بشي ء آخر-

قال أبو عبد الله جعفر بن محمد ع فلا حول على الطاعة و لا قوة على ترك المعاصي إلا بالله

و قال قوم و هم المجبرة- لا فعل من الأفعال إلا و هو صادر من الله- و ليس في اللفظ ما يدل ما ادعوا- و إنما فيه أنه لا اقتدار إلا بالله- و ليس يلزم من نفي الاقتدار إلا بالله صدق قولنا- لا فعل من الأفعال إلا و هو صادر عن الله- و الأولى في تفسير هذه اللفظة أن تحمل على ظاهرها- و ذلك أن الحول هو القوة و القوة هي الحول- كلاهما مترادفان- و لا ريب أن القدرة من الله تعالى- فهو الذي أقدر المؤمن على الإيمان و الكافر على الكفر- و لا يلزم من ذلك مخالفة القول بالعدل- لأن القدرة ليست موجبة- . فإن قلت فأي فائدة في ذكر ذلك- و قد علم كل أحد أن الله تعالى خلق القدرة- في جميع الحيوانات- قلت المراد بذلك الرد على من أثبت صانعا غير الله- كالمجوس و الثنوية فإنهم قالوا بإلهين- أحدهما يخلق قدرة الخير و الآخر يخلق قدرة الشر

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 20، ص 6 و 7)

شرح نهج البلاغه منظوم

[395] و قال عليه السّلام:

و قد سئل عن معنى قولهم، لا حول و لا قوّة إلّا باللّه- إنّا لا نملك مع اللّه شيئا، و لا نملك إلّا ما ملّكنا، فمتى ملّكنا ما هو أملك به منّا كلّفنا، و متى أخذه منّا وضع تكليفه عنّا.

ترجمه

آن حضرت عليه السّلام را از معناى لا حول و لا قوّة إلّا باللّه پرسيدند فرمودند: ما با خدا دارنده چيزى نيستيم جز آنچه كه (خدا) ما را دارا بگرداند، و وقتى كه او ما را داراى چيزى گردانيد كه خودش دارنده تر از ما است، ما را تكليف فرمايد، همين كه آن چيز را از ما گرفت تكليف را از ما برداشته است (و از آن باز پرسى نفرمايد).

نظم

  • مگر از شاه شخصى شد بخواهشكه بدهد پاسخ اين حرف و پرسش
  • مگر ما با خداوند عزيزيمهم او هم ما خداوندان چيزيم
  • بگفتا ما بدو چيزى نباشيممگر گردى ز ديوارش تراشيم
  • خدا بر كلّ اشيا مير و دار استاز او هر چيز باشد نزد ماها است
  • خدا باقى و كلّ شيئى هالكهمه فانّى و او دارا و مالك
  • ز ملك خود بما چيزى كه بدهدبگردنمان بدان تكليف بنهد
  • دهد ما را بامر و نهى فرمانبطاعت امر و نهى آرد ز عصيان
  • عطاى خود چو از ما باز داردهمان اندازه ما را واگذارد
  • بقدر وسع ما را كرده تكليفز كار شاق ما را داده تخفيف
  • بدست بنده گر مير است و شاه استهر آن چيزى است از مال آله است

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 179 و 180)

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

سینمای پناهنده ; به بهانه اکران فیلم سینمایی تگزاس

سینمای پناهنده ; به بهانه اکران فیلم سینمایی تگزاس

نمایش فیلم تگزاس در روزهای اخیر نشان می دهد که مسعود اطیابی تغییر بزرگی در رویه فیلمسازی خود داده است. او که پیش از این با فیلمی درباره حوادث هشتاد و هشت نشان داده بود که در فکر پرداختن به مسائل جدی و حرکت در راستای سینمای اجتماعی است، حالا با تگزاس به جریان فیلم های پرفروشی پیوسته که اتفاقا بر خلاف فیلم قبلی اش دچار موانع ممیزی و عدم مجوز اکران نشده و با توجه به فضای سینمای ایران، سود قابل توجه‌ی را به جیب تهیه کننده واریز می کند.
مصادره و ماجرای غم انگیز زن در سینما

مصادره و ماجرای غم انگیز زن در سینما

هنوز و بعد از گذشت حدود سه ماه از جشنواره فیلم فجر(سی و ششم) و دیدن فیلم سینمایی مصادره ، طعم تلخ تماشای آن هم زمان با اکران های نوروزی و فروش بالای این فیلم ذایقه ام را می آزارد. مصادره را شاید بتوان اروتیک ترین فیلم سینمای ایران پس از انقلاب برشمرد. این فیلم به شدت بیمار است و گویا به جز شوخی های سخیف جنسی حتی با دستمایه کردن یک کودک یا نوجوان راهی برای خندان و شادکردن مخاطبانش ندارد.
گل دادن درخت پیر ; نگاهی به فیلم خجالت نکش

گل دادن درخت پیر ; نگاهی به فیلم خجالت نکش

خجالت نکش، یک فیلم مفرح است. فرحبخشی این فیلم نه از شوخی ها و تکه کلام ها، بلکه به جهت دنیای درونی فیلم است. دنیایی که در آن کودکی متولد می شود و پیری و گذر سن، مانعی برای زایش نیست. در روستای کوچک و کم جمعیت مهمت اباد، 231 نفر زندگی می کنند و این فیلم به ما می گوید که این جمعیت چگونه به اندازه یک نفر بیشتر می شود.
خوک های آوازه خوان ; نگاهی به فیلم خوک

خوک های آوازه خوان ; نگاهی به فیلم خوک

اگر تلاش فیلم خوک در این است که یک کمدی متفاوت در سینمای ایران باشد، باید گفت که در این کار موفق شده است. این فیلم توجهی به شوخی ها کلامی و متدوال در سینمای طنز ندارد. تا حد زیادی می کوشد که از مزیت های واقعیت استفاده کند و در مناسبات انسانی و روابط فردی آدم ها دخل و تصرفی نکند و همزمان از سوی دیگر پیروزمندانه از میدان واقعیت بیرون بیاید بدون آنکه هیچ باج و امتیازی به آنچه که ما واقعیت صدایش می کنیم داده باشد؛ خوک خود را در واقعیت محدود نمی کند.
فیلشاه، آغاز راهی جریان‌ساز در انیمیشن بومی

فیلشاه، آغاز راهی جریان‌ساز در انیمیشن بومی

صحبت از انیمیشنی سینمایی است که در فرم، تکنیک و ارائه مفاهیم به استاندارهای جهانی نزدیک شده و سعی دارد به‌دور از شعار و کلیشه به یک مقطع تاریخی با رگه‌های دینی بپردازد و آغازکننده راهی جریان‌ساز برای صنعت سینمایی انیمیشن در ایران باشد.

پر بازدیدترین ها

شهرزاد در کشاکش سنت و مدرنیسم

شهرزاد در کشاکش سنت و مدرنیسم

این سریال ساخته فیلمساز موفق ایرانی حسن فتحی است که سریال های جذاب وموفقی چون پهلوانان نمی میرند، شب دهم، مدار صفر درجه و میوه ممنوعه را در کارنامۀ خود دارد. همگی این سریال های تلویزیونی مخاطبان بیشماری را به خود اختصاص دادند و این همه ناشی از توانایی او در نوشتن فیلمنامه و کارگردانی است.
از مذهب تا تشکیلات ; بازخوانی یک نامه قدیمی | قسمت اول

از مذهب تا تشکیلات ; بازخوانی یک نامه قدیمی | قسمت اول

دعوای مجید شریف واقفی و محمد تقی شهرام بر سر چه بود؟ آیا انگونه که فیلم سیانور یا باورهای معمول تاریخی در باب این ماجرا مدعی است، مجادله بر سر دین بود؟ بر سر خدا، معاد و قیامت؟ این کدام خدا، کدام معاد و کدام قیامت بود؟ نمی دانم تعریفی که او از معاد و قیامت داشت با تعریف امروز چقدر تناسب و یگانگی دارد.
می گردم و می گردم و می گردم ; چرا گشت ارشاد ۲ چنین سرگردان است؟

می گردم و می گردم و می گردم ; چرا گشت ارشاد ۲ چنین سرگردان است؟

نقدهای بسیاری از آشفتگی و عدم انسجام فیلم گشت 2 سخن گفته اند. شوخی های پراکنده با پس زمینه اشارات جنسی و سیاسی و نداشتن پیرنگی واحد بسیاری را ازرده است( از جمله در نقدی که در همین سایت منتشر شده است؛ منقار کج مرغ انجیر خوار یا نقد سایت سلام سینما؛ فیلم گشت 2, ملغمه ای از لودگی با چاشنی اعتراض اجتماعی) خصوصاً مطالعه کامنت هایی که توسط کاربران عادی که از تجربه تماشای فیلم می گویند عموما اعتراض به بی برنامگی فیلم است.
خوک های آوازه خوان ; نگاهی به فیلم خوک

خوک های آوازه خوان ; نگاهی به فیلم خوک

اگر تلاش فیلم خوک در این است که یک کمدی متفاوت در سینمای ایران باشد، باید گفت که در این کار موفق شده است. این فیلم توجهی به شوخی ها کلامی و متدوال در سینمای طنز ندارد. تا حد زیادی می کوشد که از مزیت های واقعیت استفاده کند و در مناسبات انسانی و روابط فردی آدم ها دخل و تصرفی نکند و همزمان از سوی دیگر پیروزمندانه از میدان واقعیت بیرون بیاید بدون آنکه هیچ باج و امتیازی به آنچه که ما واقعیت صدایش می کنیم داده باشد؛ خوک خود را در واقعیت محدود نمی کند.
از رنج زن بودن ; نگاهی به نقش زنان در سریال‌های جلیل سامان

از رنج زن بودن ; نگاهی به نقش زنان در سریال‌های جلیل سامان

" نفس " آخرین ساخته تلویزیونی جلیل سامان و آخرین حلقه از سه گانه او با موضوع سازمان مجاهدین خلق بخوانید منافقین است که در اولین ساعات شب‌های ماه مبارک رمضان و مصادف با افطار به روی آنتن شبکه سه سیما می‌رود.
Powered by TayaCMS