شوری، شوراهای محلی، شورای شهر، شورای اسلامی، سازمان‌های محلی
نویسنده : شعبانعلی جباری
یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران، ایجاد شوراهای اسلامی است و یکی از مظاهر دموکراسی و حاکمیت مردم به‌‌شمار میرود و اهمیت آن به قدری است که تعدادی از اصول قانون اساسی به آن اختصاص داده شده است.
«طبق دستور قرآن کریم:
«وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَینَهُمْ» (شوری/38)
«وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ» (آل‌‌عمران/159)
شوراها، مجلس شورای اسلامی، شورای استان، شهرستان، شهر، محل، بخش، روستا و نظایر آنها از ارکان تصمیم‌گیری و ادارۀ امور کشورند.موارد، طرز تشکیل و حدود اختیارات و وظایف شوراها را این قانون و قوانین ناشی از آن معین می کند.» (مفاد اصل 7 قانون اساسی)
اصول تشکیلات شوراها:
دورۀ فعالیت هر شورا از تاریخ تشکیل، چهار سال است و انتخاب مجدد آن بلامانع است.
أ) تعداد اعضای شورای اسلامی روستاهای تا 1500 نفر جمعیت، سه نفر و بیش از آن 5 نفر است.
ب) تعداد اعضای شوراهای بخش 5 نفر است که با اکثریت نسبی از بین نمایندگان منتخب شوراهای واقع در محدوده بخش تشکیل می‌شود.
شرایط انتخاب کنندگان:
طبق ماده 25 قانون انتخابات، شرایط انتخاب کنندگان عبارت است از:
1) تابعیت ایران؛
2) داشتن حداقل سن 15 سال تمام؛
3) سکونت حداقل یک سال در محل.
شرایط انتخاب شوندگان:
1) تابعیت ایران؛
2) داشتن 25 سال سن؛
3) سکونت حداقل یک‌سال متصل به زمان اخذ رأی در محل؛
4) اعتقاد و التزام عملی به اسلام و ولایت مطلقه فقیه؛
5) وفاداری به قانون اساسی؛
6) داشتن سواد خواندن و نوشتن.
اموال و بودجه شوراها:
شوراها دارای شخصیت حقوقی هستند و می‌توانند صاحب اموال شوند. بودجه شوراها از طریق درآمدهای محلی و در صورت نیاز از طریق عوارضی که در مقابل خدمات ارائه شده وضع می‌شود، تأمین می‌شود و کمبودهای آنرا دولت به درخواست شورای عالی استان‌ها، از محل درآمدهای عمومی جبران می‌کند.
وظایف شوراها:
أ) شورای روستا: طبق ماده 68 قانون انتخابات، وظایف شورای روستا عبارتست از:
1) نظارت بر حسن اجرای تصمیمات شورای روستا؛
2) بررسی و شناخت کمبودها؛
3) جلب مشارکت و خودیاری مردم؛
4) تبیین و توجیه سیاست‌های دولت؛
5) تلاش برای رفع اختلافات محلی؛
6) انتخابات فردی ذی‌صلاح جهت دهیاری برای مدت 4 سال و ... .
ب) وظایف و اختیارات شورای بخش: طبق ماده 70 قانون مذکور، وظایف و اختیارات شورای بخش به شرح زیر است:
1) بررسی و آگاهی از مشکلات و کمبودهای اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و عمرانی، بهداشتی و سایر امور رفاهی بخش؛
2) همکاری با مسئولان اجرائی کشور؛
3) ایجاد هماهنگی لازم بین شوراهای روستایی واقع در بخش و ... .
ج) وظایف و اختیارات شورای شهر: طبق ماده 71 قانون انتخابات، وظایف و اختیارات شورای شهر عبارت است از:
1) انتخاب شهردار برای مدت 4 سال؛
2) بررسی و شناخت کمبودها و نیازها، و نارسائی‌های اجتماعی، فرهنگی و تهیه طرح‌ها و پیشنهادهای اصلاحی؛
3) نظارت بر حسن اجرای مصوبات شورا؛
4) همکاری با مسئولان اجرائی و نهادها و سازمان‌های مملکتی؛
5) برنامه‌ریزی در خصوص مشارکت مردم در انجام خدمات اجتماعی، اقتصادی و ...؛
6) اقدام در خصوص تشکیل انجمن‌ها و نهادهای اجتماعی، امدادی، ارشادی؛
7) تصویب بودجه و اصلاح متمم بودجه سالانه شهرداری؛
8) تصویب معاملات و نظارت بر آنها که توسط شهرداری انجام گرفته است؛
9) تصویب وام‌های پیشنهادی شهرداری؛
10) نام‌گذاری معابر، خیابان‌ها، کوچه و کوی؛
11) تصویب نرخ کرایه وسایل نقلیه درون شهری؛
12) نظارت بر امور تماشاخانه‌ها، بهداشت، ایجاد گورستان‌ها و دیگر اماکن عمومی و وظایف دیگری که در قانون آمده است.
نظارت دولت بر شوراها:
طبق اصل 103 قانون اساسی، استانداران، بخشداران و سایر مقامات کشوری در حدود اختیارات شوراها ملزم به رعایت تصمیمات آنها هستند و هرگاه اعتراض به تصمیمات شورا داشته باشند می‌توانند طبق شرایط مقرر در قانون نسبت به آنها موارد زیر را اعمال نمایند:
1) ابطال مصوبات شوراها؛
2) انحلال شورا؛
3) سلب عضویت از اعضای شوری.