پاداش‌هايی برای عيادت از بيمار

در مكتب انسان‌ساز اسلام، عيادت بيمار و ديدار او از اهمّيت و ارزش ويژه‌اى برخوردار است؛ چرا كه اين رفتار نيك اخلاقى مورد رضايت خداوند بوده، نقش بسزايى را در تحكيم روابط انسانى و صميميت و اخوّت، ايفا مى‌كند.

 امام صادق عليه السلام جايگاه عيادت را در پيشگاه خداى متعال، چنين بازگو مى‌كند: روز قيامت بنده مؤمنى به سوى خداى تعالى خوانده مى‌شود و حسابش به آسانى انجام مى‌پذيرد. آنگاه خداوند خطاب به او مى‌فرمايد: اى مؤمن، چه چيز تو را مانع شد، هنگامى كه بيمار بودم به عيادتم بيايى؟ او مى‌گويد: تو پروردگار من هستى و من بنده تو هستم، تو زنده و پايدارى و درد و ناراحتى به تو اصابت نمى‌كند، خداى عزّوجلّ مى‌فرمايد: كسى كه مؤمنى را عيادت كند، مرا عيادت كرده است، سپس مى‌فرمايد: آيا فلانى پسر فلانى را مى‌شناسى؟ مى‌گويد: بلى! خداوند مى‌فرمايد: چه چيز تو را مانع شد كه او را هنگام بيمارى‌اش عيادت كنى؟ همانا اگر او را عيادت مى‌كردى مرا عيادت كرده‌بودى و مرا نزد وى مى‌يافتى. آن‌گاه اگر از من درخواست برآوردن حاجتى را داشتى، برايت برآورده ساخته، آن را رد نمى‌كردم.

  پاداش يك ساعت عيادت

رسول خدا صلى‌الله عليه و‌آله با تاكيد بر عيادت بيمار، پاداش آن را در پيشگاه خداى متعال چنين يادآور مى‌شود: كسى كه بيمارى را عيادت كرده، ساعتى نزد او بنشيند، خداوند پاداش‌ عمل هزار سال را كه لحظه‌اى در آن معصيت نكرده باشد، به او ارزانى مى‌دارد. امام صادق عليه السلام: هر مؤمنى كه برادر دينى‌اش را هنگام بيمارى، عيادت كند، اگر صبح باشد؛ هفتادهزار فرشته او را همراهى مى‌كنند و هنگامى كه كنار بيمار بنشيند، رحمت الهى او را فرا گرفته، تمامى آن فرشتگان تا شب برايش طلب آمرزش مى‌كنند و اگر شب باشد همين پاداش (رحمت و استغفار) تا صبح ادامه خواهد داشت.

 وظايف عيادت‌كننده‌

كسى كه به عيادت بيمار مى‌رود، مى‌تواند با گفتار و رفتارش تاثير بسزايى در بهبودى و سلامتى او داشته باشد. برخى از وظايف عيادت‌كننده به اختصار عبارت است از:

1. دلجويى: نشستن در كنار بيمار، پرسيدن حال او و اينكه شب و روز را چگونه گذرانده، موجب آرامش خاطر و تسكين دردش خواهد شد. رسول خدا صلى‌الله عليه و‌آله مى‌فرمايد: كمال عيادت بيمار در آن ‌است كه دست بر [سر] او نهاده، حالش‌را بپرسى و از اينكه شب و روز خود را چگونه مى گذراند سؤال كنى.

2. همدردى: پيامبر اكرم صلى‌الله عليه و آله، ضمن اشاره به جامعه اسلامى و تشبيه آن به يك‌پيكر، همدردى با بيمار را مورد تاكيد قرار داده است: همانا مؤمنان در مهربانى و عطوفت به يكديگر همانند يك پيكرند كه وقتى عضوى از آن به درد‌ آيد، ساير اعضا در تب‌دارى و بيدارى با او همراهى و همدردى مى‌كنند.

3. هديه‌دادن: امام صادق عليه السلام در سخنى با يارانش كه قصد عيادت بيمارى را داشتند؛ اهمّيت هديه و تأثير آن را بازگو مى‌كند: يكى از ياران امام مى‌گويد: ما به عيادت فردى از دوستان ايشان كه بيمار بود، مى‌رفتيم. در بين راه، آن حضرت به ما برخورد و فرمود: كجا مى‌رويد؟ گفتيم: به عيادت فلانى. فرمود: بايستيد! چون ايستاديم، فرمود: آيا قدرى سيب، گلابى، بالنگ يا اندكى عطر و عود به همراه داريد؟گفتيم: خير، چيزى از اينها را با خود نداريم، فرمود: آيا نمى‌دانيد كه بيمار به خاطر آنچه برايش مى‌آورند، خوشحال مى‌شود؟

4. دعا: از ديدگاه اسلام، استفاده از پزشك و دارو براى بهبودى بيمار، كارى مقدّماتى و به عنوان ابزار و وسيله است و در حقيقت، سلامتى واقعى و شفاى كامل به دست خداست. امام كاظم عليه السلام با توجّه به تاثير دعاى عيادت‌كننده، از بيمار مى‌خواهد كه اجازه دهد تا مردم به ديدارش آمده، جهت شفا و سلامتى‌اش دعا كنند: هر زمان كه يكى از شما بيمار شد، به مردم اجازه دهد تا به ديدارش بيايند؛ زيرا كسى (از عيادت‌كنندگان) نيست مگر آنكه دعاى اجابت شده‌اى (براى بيمار) در پيشگاه خدا دارد. امام صادق عليه السلام نيز به كيفيت دعا اشاره كرده، مى‌فرمايد: دست خود را بر سر بيمار نهاده، مى‌گويى: «بِسْمِ‌الله، و مِن‌الله، و الى‌الله، و ما شاء‌الله، و لا حوْل و لا قُوّة الّا بِاللّهِ»... آنگاه آيه الكرسى و سوره‌هاى حمد، فلق، ناس، توحيد و ده آيه از آغاز سوره يس را مى‌خوانى و پس از آن مى‌گويى: آن گاه به حق محمد و آل محمد عليهم السلام استجابت دعا را از خداى متعال درخواست  مى‌كنى.

5. اطعام بيمار: مرض و بيمارى از سويى سبب ضعف و ناتوانى فرد در انجام كارهاى شخصى‌اش مى‌شود و از سوى ديگر دست او را از فعّاليت و امرار معاش كوتاه مى‌كند، در چنين وضعيتى غذادادن به بيمار و خوددارى از خوردن چيزى نزد او از جمله وظايف و رفتارهاى پسنديده‌اى است كه در پيشگاه خداى تعالى‌ پاداش بزرگى دارد. رسول خدا صلى‌الله عليه و‌آله در اين باره مى‌فرمايد: منْ أطْعم مريضاً شهْوتهُ، أطْعمهُ‌الله مِنْ ثِمارِ الجنّةِ؛ هر كس، بيمارى را طبق خواسته‌اش اطعام كند، خداوند با ميوه‌هاى بهشت او را پذيرايى خواهد كرد. امام على عليه السلام، ضمن تاكيد بر خوددارى از خوردن نزد بيمار، سخن پيامبر صلى‌الله عليه و‌آله در اين زمينه را بازگو مى‌كند: رسول خدا صلي‌الله عليه و آله، عيادت‌كننده را از خوردن چيزى (به ويژه اگر براى بيمار ضرر داشته باشد) نزد بيمار نهى فرمود؛ زيرا اين كار موجب ازميان‌رفتن پاداش عيادتش مى‌شود.

6. رعايت زمان عيادت: استراحت و آرامش از جمله نيازهاى اساسى و نخستين يك بيمار بوده، در بهبودى‌اش تاثير قابل توجّه و شايانى دارد. پيامبر اكرم صلى‌الله عليه و‌آله با اشاره به سنگينى و سبكى بيمارى، زمان عيادت را مشخّص كرده است: أغِبُّوا فِى الْعِيادةِ و أرْبعُوا؛ يك روز در ميان (در صورتى كه بيمارى سخت و سنگين باشد) يا هر سه روز، يك بار، بيمار را عيادت كنيد.

امير مومنان على عليه السلام نيز بيشترين پاداش را براى كسى مى‌داند كه زمان عيادتش كوتاه باشد، مگر آنكه خود بيمار از او درخواست ماندن كند: همانا پاداش عيادت‌كننده‌اى در پيشگاه خدا بيشتر است كه هنگام عيادت از برادر دينى‌اش، تنها اندكى نزد او بنشيند، مگر آنكه خود بيمار آن را دوست داشته، از او بخواهد كه زمان بيشترى را در كنارش باشد. خداوندا! به روان مقدس محمد و آل محمد رحمت فرست و مرا در اداي حقوق همسايگان و دوستانم كه شناساي حق ما و با دشمنان ما در ستيز هستند به برترين وجه ياري ده و توفيقشان عطا كن تا سنّتهاي مقدس تو را بر پاي دارند و به آداب پسنديده تربيت شوند و به آنان توفيق ده تا دست حمايت به سوي مستمندان پيش آورند و قوّت خويش را در راه كمك ضعفا به كار برند، به دوستي تيره بختان برخيزند و از بيمارانشان عيادت كنند.