برای بر طرف کردن شهوت و زیاد کردن تقوا چه راهکارهایی وجود دارد؟

پرسش:

برای بر طرف کردن شهوت و زیاد کردن تقوا چه راهکارهایی وجود دارد؟

پاسخ:

پاسخ: پاسخ را در دو بخش «شهوت» و «تقوا» ارائه می‌کنیم: اول: شهوت و راه های کنترل آن واژه «شهوت» در موارد مختلفی مانند شهوت مال، شهوت پست و مقام، شهوت کار، شهوت جنسی و ... کاربرد دارد، ولی از آنجا که پرسش به «غریزه جنسی» اشاره دارد؛ در پاسخ باید گفت خداوند تمایل و غریزه جنسی را مانند غرایز و تمایلات دیگر در وجود انسان به امانت گذاشته و ما در قبال آن سه راه داریم: 1. سرکوب کردن یا از بین بردن غریزه جنسی؛ 2. رها کردن افسار شهوت و غریزه جنسی؛ 3. تحت برنامه دین در آوردن شهوت. راه اول، یعنی سرکوب کردن، باعث نقص جسمانی می‌شود و به دنبال آن بسیاری از استعدادهای درونی انسان را نابود می‌کند و اجازه شکوفایی و رشد نمی‌دهد و دین اسلام با این راه مخالف است. راه دوم، یعنی رها کردن افسار شهوت نیز هم موجب هلاکت انسان و بروز بیماری‌های روحی و جسمی می‌شود که امروزه در بسیاری از کشورهای غربی شاهد آن می‌باشیم و اسلام با این راه نیز مخالف است. راه سوم این‌که نه این غریزه و نعمت الهی را سرکوب کنیم و نه آن را رها نماییم؛ بلکه طبق دستورهای شرع آن را مدیریت نماییم. اینک به برخی از این دستورها توجه می نماییم: 1. ازدواج‌ یکی از بهترین راهکارهایی که در قرآن و روایات بدان سفارش شده «ازدواج» است و حتی در قرآن دستور بسیج همگانی برای فراهم کردن اسباب ازدواج جوانان داده شده است. در سوره نور آیه 32 به مومنان دستور می‌دهد: «وَأَنکِحُوا الأَیَامَی‌ مِنکُمْ ...» و افراد بی‌همسرتان، و شایستگان از بندگانتان، و کنیزانتان را به ازدواج (یکدیگر) در آورید... . در آیه بعد می‌فرماید: «و کسانی که (وسایل) ازدواج نمی‌یابند، باید خویشتنداری کنند تا خدا از بخشش خود آنان را توانگر سازد.» 2. کنترل چشم‌ پرهیز از چشم‌چرانی و حاضر نشدن در مجالس و محل‌هایی که نامحرمان حضور بیشتری دارند و تماشا نکردن فیلم‌ها و عکس‌های مبتذل؛ از این رو در آیه 30 و 31 سوره نور می‌فرماید: «(ای پیامبر) به مردان مؤمن بگو: چشم‌هایشان را (از نگاه حرام) فرو کاهند، و دامانشان را (در امور جنسی) حفظ کنند. که این برای آنان [پاک کننده‌تر و] رشد آورتر است؛ [چرا] که خدا به آنچه با زیرکی انجام می‌دهند آگاه است.» «و به زنان مؤمن بگو: چشمانشان را (از نگاه حرام) فروکاهند؛ و دامان (عفت)شان را حفظ کنند؛...» 3. دوری از ناپاکان‌ برخی افراد نا‌اهل و منحرف در لباس دوست ظاهر می‌شوند و انسان را از مسیر صحیح خارج می‌کنند؛ از این رو، قرآن خطر همنشینی با این افراد را چنین گوشزد می‌کند: «خدا می‌خواهد توبه شما را بپذیرد؛ و[لی‌] کسانی که پیرو شهواتند، می‌خواهند که [شما] با انحرافی بزرگ منحرف شوید.» 4. روزه‌ روزه گرفتن در فرو نشاندن آتش شهوت بسیار موثر است. 5. دوری از تخیلات شیطانی‌ تخیلات شیطانی همچون «طوفانی» بر «تلاطم امواج شهوت» می‌افزاید؛ از این رو، توصیه می‌شود: الف. لحظات قبل از خواب، با قرائت قرآن یا دعا و یا مطالعه کتابی سودمند در بستر سپری شود. ب. تا خسته نشده‌ایم به رختخواب نرویم. [پیش از خواب با کار یا ورزش یا مطالعه و یا غیر این ها خود را آماده خواب کنیم.] ج. نماندن در محلی که تنها هستیم و کسی حضور ندارد. افزون بر این ها هر مورد دیگری را که باعث حرکت «پرنده خیال» ما می‌شود، باید مورد توجه قرارداد؛ از این رو قرآن در مورد دوری از خیالات شیطانی می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آوردید! از گام‌های شیطان پیروی مَکنید. و هر کس از گام‌های شیطان پیروی کند، (گمراهش می‌سازد،) چرا که او به [کارهای] زشت و ناپسند فرمان می‌دهد.» به توصیه برخی صاحب‌نظران موارد ذیل در کنترل شهوت مؤثر است: الف ـ ورزش و عضویت در تیم‌های ورزشی؛‌ ب ـ مطالعه کتب مفید (به ویژه زندگی علما و اولیای خدا)؛ ج ـ پرهیز از غذاهای محرّک‌؛ د ـ نپوشیدن لباس‌های تنگ و چسبان؛‌ و غیر این ها. دوم: تقوا و راه های افزایش آن «تقوا» یعنی خود‌‌‌‌ نگهداری و خویشتن‌داری‌ و در قرآن کریم آمده است: «در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا خود ‌نگهدارترین (و پارساترین) شماست»؛ «و توشه برگیرید، و در حقیقت بهترین توشه، پارسایی (و خود نگهداری) است...» بله، در اهمیت تقوا همین آیات کافی است که خدا می‌فرماید: گرامی‌ترین و بزرگوارترین بنده نزد من کسی است که وقتی در موقعیت گناه قرار ‌گیرد، خویشتن‌داری کند و مرتکب گناه نشود. حال برای دست یابی به راهکارهای افزایش تقوا، به سراغ آیات الهی می‌رویم و از غذاهای معنوی آن بهره می بریم: 1. عبادت‌؛ قرآن می‌فرماید: «ای مردم! پروردگارتان را پرستش کنید،... تا شاید شما [خودتان را] حفظ کنید.» از این آیه فهمیده می‌شود که افزون بر عباداتی مانند روزه، نماز، تلاوت قرآن و...، عباداتی مانند کمک به بینوایان، یتیم‌نوازی و خدمت به خلق و... مانند این ها نیز به افزایش تقوا کمک می‌کند. 2. مطالعه احوال اقوام گذشته و عبرت گرفتن از آن ها؛ قرآن می‌فرماید: «و بیقین دانستید (حال) کسانی از شما را، که در (روز) شنبه، [از حدّ] تجاوز کردند و به آنان گفتیم: میمون‌هایی طرد شده باشید! و آن (کیفر) را عبرتی برای (مردم) در پیش‌رویشان (در آن عصر) و (نسل‌های) پشت‌سرشان و پندی برای پارسایان (خود ‌نگهدار) قرار دادیم..» 3. روزه‌؛ قرآن می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما مقرر شده، همان‌گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند مقرر شد؛ تا شاید شما [خودتان را] حفظ کنید.» در آیه 21 سوره بقره عبادت را برای افزایش تقوا معرفی کرد، و در این آیه به طور خاص «روزه» را معرفی می‌نماید، با این‌که روزه یکی از عبادات است؛ بنابراین، روشن می‌شود که نقش روزه در افزایش تقوا بسیار مهم است. 4. پرهیز از راه‌های انحرافی‌؛ 5. سیر در مسیر الهی‌؛ قرآن می‌فرماید: «و این راه راست من است؛ پس از آن پیروی کنید؛ و از راه‌ها[ی دیگر] پیروی نکنید، که شما را از راه او پراکنده می‌سازد؛ این‌[ها] است که [خدا] شما را به آن‌[ها] سفارش کرده، تا شاید شما [خود را] حفظ کنید.» 6. یادآوری نعمت‌های الهی و انجام وظایف؛ 7. توجه و تفکر در آیات معاد و آگاهی از عالم برزخ، قیامت و چگونگی حساب رسی انسان‌ها؛ آیاتی مانند: «و [خودتان را] از (عذابِ) روزی حفظ کنید، که هیچ کس به جای شخص (دیگری) چیزی (از عذاب) کیفر نمی‌شود، و از او هیچ شفاعتی پذیرفته نمی‌شود، و هیچ عوضی از او گرفته نمی‌شود، و آنان یاری نمی‌شوند.» 8. باور و یقین قلبی به موارد زیر نیز باعث ایجاد انگیزه در رعایت تقوا می‌شود؛ این که انسان بداند: الف. خدا با متقین است. (بقره / 194) ب. خدا متقیان را دوست دارد. (آل عمران / 76) ج. متقیان از نعمت‌های الهی بهشتی برخوردارند. (حجر / 45) د. تقوا عامل فلاح، رستگاری و سعادت است. (بقره / 189) ﻫ. تقوا عامل وسعت و زیاد شدن رزق می‌باشد. «و اگر (بر فرض) اهل آبادی‌ها ایمان می‌آوردند و خود‌‌نگهداری (و پارسایی) می‌کردند، حتماً برکاتی از آسمان و زمین بر آنان می‌گشودیم؛ ولیکن (آنان حق را) تکذیب کردند؛ پس بخاطر آنچه همواره کسب می‌کردند، گرفتارشان کردیم.» «... و هرکس [خودش] را از [عذاب] خدا حفظ کند، برایش محل خارج شدن (از مشکلات) قرار می‌دهد؛ و او را از جایی که نمی‌پندارد روزی می‌دهد؛... .» ـ «... و هرکس [خود را] از [عذاب‌] خدا حفظ کند برای او کارش را آسان قرار می‌دهد.» ـ در پایان یادآور می شویم که ملاقات و دیدار با علمای ربانی و اولیای خدا و مطالعه احوال و زندگی‌نامه بزرگان، بسیار مؤثر و راه‌گشا می‌باشد. معرفی کتاب‌: برای مطالعه بیشتر در این‌باره به کتاب‌های زیر رجوع فرمایید: 1. تفسیر نمونه، ‌زیر نظر آیةاللَّه العظمی مکارم شیرازی مباحث مربوط به آیاتی که در پاسخ آمده؛ 2. گناهان کبیره‌ آیة اللَّه شهید دستغیب‌(رحمه الله)‌؛ 3. کنترل غرایز جنسی، آیةاللَّه العظمی مکارم شیرازی، انتشارات مدنی‌؛ 4. جوانان در طوفان غرایز، همت سهراب پور، چاپ دفتر تبلیغات اسلامی‌؛ 5. آنچه یک جوان باید بداند [ویژه پسران‌]، رضا فرهادیان، چاپ دفتر تبلیغات اسلامی‌؛ 6. چشم چرانی ـ به قلم دوشیزگان ـ انتشارات الزهرا.