تورات Torah

كلمات كليدي : تورات، تورا، حضرت موسي، قوانين عبادي، قوانين مدني، كيفر، اخلاق، اسپينوزا

نویسنده : محمد ضياء توحيدي

تورات در اصل، یک واژه ی عبری (تورا[1])و به معنی تعلیم می باشد و ترجمه آن به قانون که در برخی منابع ذکر شده، اشتباه می‌باشد.[2] تورات در اصطلاح خاص آن، به 5 سِفر (به معنی کتاب) اول عهد قدیم اطلاق می‌شود.این کتابها عبارتند از: پیدایش، خروج، لاویان، اعداد و تثنیه.

البته تورات در اصطلاح یهودی معنای گسترده و عمیقی نیز دارد که بسیار فراتر از این مورد خاص می‌باشد.در این مفهوم، تورات در واقع طرحی است که صانع، مجموعه طبیعت را از روی آن ساخته است و بنابر این، اعتقاد بر آن است که تورات حتی پیش از خلقت جهان نیز وجود داشته است.[3]

مفاهیم بلند تورات از نگاه عالمان یهودی

در نگاه تلمود، تورات دارای معانی بسیار رفیع و بلند مرتبه‌ای است. ربی[4] شمعون در این باره اظهار می‌دارد:

«همه ی سخنان تورات، رازهایی عالی و رفیع هستند.هنگامی که تورات به این جهان نازل شد، خود را به لباس های این جهان ملبس کرد وگرنه جهان نمی‌توانست آن را تحمل کند. بنابر این داستان‌های تورات، تنها داستانهای ظاهری هستند».[5]

در نگاه برخی یهودیان، تورات آن چنان مفاهیم پیچیده و گسترده ای دارد که حتی حضرت موسی نیز از درک بسیاری از آنها عاجز بوده است: «وقتی موسی بالا رفت دید که قدوس متبارک نشسته است و علائم تاگین[6] بر حروف تورات می‌نگارد.موسی به او گفت: سرور کائنات، چرا چنین می‌کنی؟ او پاسخ گفت کسی هست که پس از چند نسل دیگر به دنیا خواهد آمد، نامش عقیوا بن یوسف است و به کمک علم تفسیر از اندک نشانه‌ای، انبوهی احکام را استخراج خواهد کرد. موسی به او گفت: سرور کائنات، او را به من نشان ده. او پاسخ داد: به عقب برگرد. موسی رفت و در آخر ردیف هشتم نشست ولی نمی‌فهمید که آنها چه می‌گفتند. احساس عجز می‌کرد. وقتی به مسأله‌ی خاصی رسیدند، شاگردان به او (ربی عقیوا) گفتند: ربی، از کجا این را فهمیده‌اید؟ او به آنها گفت: این از قوانین موسی است که از سینا رسیده است. خیالش (خیال موسی) راحت شد».[7]

محتوای تورات

کتاب تورات گزارشی است از زندگی بنی اسرائیل و احکامی‌که از سوی خداوند برای بنی اسرائیل فرستاده شده است.

سفر پیدایش، چنانکه از نام آن پیداست به تاریخ زندگی بشر می پردازد.این کتاب به تاریخ زندگی نیاکان بنی اسرائیل از آدم تا یعقوب می‌پردازد و بخش قابل توجهی از این کتاب به تاریخ زندگی یعقوب که پدر بنی اسرائیل شمرده می‌شود اختصاص دارد.این کتاب در نهایت با داستان وفات یوسف پایان می‌یابد.

سایر بخشهای تورات نیز همگی به تاریخ زندگی بنی اسرائیل اختصاص دارد اما در این میان کتابهای لاویان و تثنیه، بیش از آنکه جنبه‌ی تاریخی داشته باشد به بررسی و بیان شریعت حضرت موسی می‌پردازد.تقریبا می‌توان با یک دید کلی سفرهای پیدایش، خروج و اعداد را تاریخی و سفرهای لاویان و تثنیه را فقهی دانست.

البته احکام شریعت حضرت موسی اختصاص به این دو سفر ندارد بلکه در جای جای تورات، احکام شریعت به مرور بیان می‌شود.

قوانین شریعت

در یک نگاه کلی، قوانین شریعت موسوی به سه بخش تقسیم می‌شود:

1- قوانین عبادی که آیینهای پرستش را بیان می‌دارد.

2- قوانین مدنی و کیفری که به بیان وظائف و تکالیف اجتماعی می‌پردازد.

3- قوانین اخلاقی که رهنمودهایی در جهت پیشرفت اخلاقی و داشتن یک زندگی مقدس به شمار می‌رود.

قوانین عبادی

قوانین عبادی در آیین یهود، بسیار پیچیده است و بیش از آنکه به امور معنوی بپردازد به امور ظاهری و بیان جزئیات آیینهای عبادی می‌پردازد. این قوانین چنان غرق در امور ظاهری است که برخی از آن به "قوانین تشریفاتی" یاد کرده‌اند.[8]

به عنوان مثال می‌توان به بابهای 25 تا 28 از سفر خروج اشاره نمود.در این بابها به تفصیل، قوانین ساختن تابوت عهد، خیمه، مذبح و لباس کهانت توضیح داده شده است و جزئی ترین خصوصیات و چگونگی ساخت آنها بیان شده است.بیان جنس ، رنگ ، وزن، طول و عرض، شکل ظاهری و چگونگی اتصال قطعات آنها به یکدیگر، نمونه‌هایی از توجه بیش از حد به ظواهر است.

قوانین مدنی و کیفری

قوانین مدنی، مجموعه‌ی نسبتا گسترده‌ای از دستورات دینی است که به شرح وظایف یهودیان در جامعه می‌پردازد. عمل به قوانین مدنی به عنوان یک ضرورت تلقی شده است و هرگونه تخلف از آنها، مجازاتهای سختی را در بر دارد.[9]

قتل، ضرب و جرح، سقط جنین، آدم ربایی، قذف، زنا، همجنس بازی، مقاربت با حیوانات، خیانت در امانت، رشوه خواری و شهادت دروغ از جمله مواردی است که در شریعت یهودی تحریم شده است و برای آنها مجازاتهای سختی مقرر شده است.

برای برخی از گناهان، مجازات مرگ در نظر گرفته شده است.لعنت بر پدر و مادر، لواط، جماع با حیوانات، زنا با پدر زن و عروس و زنا با زن شوهردار از این دسته گناهان است.[10]

برای برخی از گناهان نیز مجازات سوزاندن تعیین شده است.به عنوان مثال، ازدواج همزمان با دختر و مادرش از گناهانی است که کیفر آن، سوزاندن می‌باشد.[11] همچنین در مورد دختر کاهنی که مرتکب زنا شود همین مجازات تعیین شده است.[12]

سنگسار کردن نیز یکی از مجازاتهای تعیین شده برای برخی از گناهان است.کار کردن در روز شنبه، تمرد و سرکشی از سخنان پدر و مادر در صورتی که قابل اصلاح نباشد، جادوگری، تسخیر جن، بت پرستی، قربانی کردن برای بتها و زنا با دختری که نامزد دارد، از جمله‌ی گناهانی هستند که مجازات سنگسار برای آنها در نظر گرفته شده است.[13]

قوانین اخلاقی

بخشهای مختلفی از تورات به بیان دستورات اخلاقی می پردازد.در تورات از رذایل اخلاقی نظیر مکر و دروغ، بی انصافی، سخن چینی و کینه‌توزی نهی شده است و در مقابل بر مکارم اخلاقی نظیر محبت به همسایگان و پناه دادن به افراد غریب تأکید شده است.[14]

با این حال، با مراجعه به تورات می‌توان دریافت که گستره عمل به این قوانین اخلاقی تنها در حیطه‌ی قوم یهود می‌باشد.درست به همین دلیل است که یهودیان، نسبت به دشمنان خویش، مرتکب شنیع‌ترین برخوردها می‌شوند و در این زمینه، قوانین اخلاقی به دست فراموشی سپرده می‌شوند.[15]

قتل عام مخالفان و کشتن زنان و کودکان بی گناه در جنگها، دستوراتی الهی (البته به اعتقاد اهل کتاب)است که باید بنی اسرائیل به آن عمل نمایند: «و خداوند مرا گفت: اینک به تسلیم نمودن سیحون و زمین او به دست تو شروع کردم پس بنا به تصرف آن بنما تا زمین او را مالک شوی...و تمام شهرهای او را در آنوقت گرفته مردان و زنان و اطفال هر شهر را هلاک کردیم که یکی را باقی نگذاشتیم».[16]

نویسنده تورات

در نگاه یهودیت سنتی، حضرت موسی نویسنده ی واقعی تورات شمرده می شود[17]و یهودیان راست کیش هیچگونه تردیدی را در این مورد نمی پذیرند.[18]بزرگان کلیسای اولیه همچون ایرنئوس، ترتولیان، کلمنت و جروم نیز به پیروی از عالمان یهودی معتقد بودند کتاب تورات توسط شخص حضرت موسی نگاشته شده است. به اعتقاد این گروه، تورات در حمله‌ی نبوکد نصر (بخت النصر) سوزانده شد اما عزرا آن را با الهام الهی به صورت کامل و دقیق باز نویسی نمود.[19]

البته دیدگاه سنتی ریشه در کتاب مقدس دارد چرا که هم در تورات و هم در انجیلها، از این مجموعه به عنوان کتاب موسی یاد شده است.[20]

امروزه این عقیده سنتی، مردود شناخته شده است و شاید کمتر دانشمندی را بتوان یافت که تورات کنونی را نوشته ی حضرت موسی بداند.[21]

با مطالعه در منابع یهودی می توان دریافت که تردید در مورد نویسنده تورات، برای اولین بار از سوی ابراهیم ابن عزرا، دانشمند یهودی قرن 12 میلادی اظهار شده است. وی در تفسیر خویش بر سفر تثنیه به صورت رمز گونه به نقد سندی تورات می‌پردازد:

« آن طرف اردن...اگر چنان باشد که رمز دوازده را بدانی...علاوه، موسی تورات را نوشته...در آن وقت کنعانیان در آن زمین بودند... در کوه خدا به او وحی می‌شود... سپس تخت خواب او، تخت آهنین او را نظاره کن؛ بنابر این تو حقیقت را خواهی دانست ».

جملات رمز گونه ی ابن عزرا تا قرنها در پس پرده باقی ماند تا آنکه در قرن هفدهم میلادی، باروخ اسپینوزا، فیلسوف و دانشمند بزرگ یهودی کمر همت به رمز گشایی سخنان ابن عزرا بست و پرده از حقیقتی سترگ برداشت.

افزون بر نقدهای ابن عزرا، خود نیز اشکالات دیگری را مطرح ساخت و ثابت نمود که تورات موجود، نمی تواند نوشته حضرت موسی باشد.[22]

او منکر وحیانی بودن تورات گردید و هر گونه سرشت الهی آن را انکار نمود.با ورود به قرن نوزدهم، طیف گسترده ای از یهودیان روشنفکر به تبعیت از اسپینوزا منکر جایگاه ویژه و الهی تورات (تورات کنونی) گردیدند.[23]

منابع تورات

امروزه دانشمندان، با تتبع و مطالعات دقیق در کتاب مقدس دریافته‌اند که تورات برگرفته از چند منبع متفاوت می‌باشد.

برای اولین بار دانشمندی فرانسوی به نام ژان آستروک[24] که در قرن نوزدهم میلادی می‌زیست، با دقت و تأمل در تورات دریافت که اسفار خمسه[25]نمی تواند دارای منبع واحدی بوده باشد.او اظهار داشت که حضرت موسی، در نگارش کتاب تورات از دو منبع متفاوت استفاده نموده است.[26]پس از آستروک دانشمندان دیگر با توسعه و بسط نظریه وی، به این نکته دست یافتند که تورات احتمالا برگرفته از چهار منبع متفاوت می باشد.از نگاه این دانشمندان، تورات که در قرن پنجم پیش از میلاد (توسط فردی نامعلوم[27])نگاشته شده، برگرفته از این منابع می‌باشد:

1.منبع یهوه‌ای[28]: این منبع که از آن با عنوان اختصاری Y[29] یاد می‌شود به سالهای 950 تا 850 قبل از میلاد باز می‌گردد. بخشهایی از تورات که برگفته از این منبع است دارای ویژگهایی است، از جمله آنکه در مورد خداوند همواره از نام یهوه استفاده شده است.

2.منبع الوهیمی[30]: این منبع که برای آن، عنوان اختصاری E به کار برده می‌شود احتمالا بین 850 تا 750 قبل از میلاد پدید آمده است. ویژگی این منبع آن است که در مورد نام خداوند معمولا از نام الوهیم استفاده می‌کند.

3. منبع تثنیه‌ای[31]: نام اختصاری این منبع، D است و تاریخ نگارش آن به قرن هفتم پیش از میلاد باز می‌گردد.

4.منبع کاهنی[32]: نام اختصاری این منبع، P است و احتمالا به سالهای 500 تا 450 قبل از میلاد باز می‌گردد.[33]

علت این نظریه پردازی که البته از دلایل قابل قبولی نیز برخوردار می باشد آن است که مطالعه تورات به روشنی نشانگر آن است که بخشهای مختلف آن از لحاظ سبک نگارش، نوع کلمات به کار رفته و ادبیات آن با یکدیگر متفاوت می‌باشد.این تفاوتها آن چنان زیاد است که کمتر کسی می‌تواند باور کند که این سبکها و ادبیاتهای مختلف در منبع یگانه‌ای وجود داشته باشد و می‌بایست هر بخش را برگرفته از منبعی که کاملا متفاوت با دیگر منابع است دانست.

البته برخی از دانشمندان، تعداد منابع را بیش از چهار، دانسته‌اند. برخی منبع E را به دو بخش E1 و E2 تقسیم نموده‌اند؛ همچنانکه برخی نیز منبع P را به دو بخش مجزای P1 و P2 تقسیم نموده‌اند و برای این نظریه خود نیز شواهدی را ذکر نموده‌اند.[34]

مطلب مرتبط :

تورات در منابع اسلامی