دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

فرقه حنابله Hanbal

No image
فرقه حنابله Hanbal

نویسنده : سيد حسين ميرنور الهي

كلمات كليدي : حنابله، حنبلي، احمدبن محمد بن حنبل، اهل حديث، ابو عبد الله الشيباني

حدوث و قدم از مهمترین مباحث در خدا شناسی است. با درک صحیح این مسأله، راه برای خدا شناسی و معرفت صحیح او گشوده می شود. خطا در این مسأله، انحراف از خدا شناسی را در پی دارد. قدم کلام خدا، یکی از عناوین اعتقادی فرقه حنابله است. این فرقه از اهل سنت در راه دفاع ازاین عقیده بسیار تلاش نمودند. سیاسی شدن این مسأله از عوامل مهم درگیری­­ها و شکنجه­ها و زندان رفتن­ها و قتل هاست.

اهل حدیث

اهل حدیث اصطلاحی است که به جمعی از تابعین گفته می­شود. این عده در برابر اصحاب رأی و قیاس بوده­اند. زیرا اصحاب رأی برخی روایات و آیات را با عقل تفسیر می کردند و معنی ظاهری روایت و آیه را به کمک عقل تفسیر می­کردند. این عده با افراط در عقل­گرائی به وادی خطرناک قیاس و اجتهاد به رأی لغزیدند. از سوی دیگر مخالفین قیاس و عقل­گرائی با جمود بر ظاهر روایات و آیات گرفتار تفریط شده و مخالفت خود را با قیاس و اجتهاد به رأی آشکار نمودند. این جمودگرایان همان اهل حدیث می­باشند.[1]

احمد بن محمد بن حنبل

أحمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن أسد معروف به ابو عبد الله الشیبانی (164 – 241)[2] اصلیت او از مرو می­باشد. اما در کتاب طبقات الحنابله عربی الاصل معرفی شده است.[3] کشی او را از اولاد ذوالثدیه سردسته خوارج نهروان معرفی نموده است.[4] وقتی مادرش به او حامله بود از مرو خارج می شود و در ربیع الاول سال 164 ه. ق دربغداد او را به دنیا می آورد.[5] وی بزرگ شده بغداد است و تحصیلش را در بغداد شروع می­نماید و سپس برای کسب علم به کوفه، بصره، مکه، مدینه، یمن، شام و جزیره رفت.[6] او از شا گردان خاص شافعی بود ولی بعد از او جدا شد و در برابر مذهب شافعیه، مذهب حنابله را تأسیس نمود. او رئیس فرقه حنابله و نزد اهل سنت به امام اهل حدیث یا پیشوای محدثین شناخته شده است.[7] نویسندگان صحیحین اهل سنت یعنی محمد بن اسماعیل البخاری و مسلم بن الحجاج النیشابوری، از شا گردان او می­باشند.[8]

نام وی در روایات برخی کتب شیعه بخصوص در مناقب و فضائل اهل بیت علیهم السلام حضور دارد[9]. او گفته است که برای هیچ کس از اصحاب رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فضیلت، به مقدار فضائل علی علیه السلام نقل نشده است.[10]

شیخ طوسی او را در شمار راویان حضرت علی بن موسی علیه السلام جا داده است.[11] تخصص او در جمع آوری روایات بوده و در پی این کار توانست کتاب مسند و علل و فضائل الصحابه را به جامعه اهل سنت عرضه کند.[12]در اواخر عمر از دربار عباسی به شدت حمایت می­شد. وی در سال 241 ه.ق در بغداد درگذشت و در مقبره باب حرب(باب حرب منسوب به یکی از اصحاب منصور دوانقی به نام حرب بن عبد الله است) دفن شد.[13]

حنبلی به مردمی گفته می­شود که از اعتقادات احمد بن حنبل پیروی می­کنند[14] و در واقع مقلد او هستند.

اعتقادات و روایات حنابله و امام حنابله

1.کسی که گوشت شتر بخورد برای نماز وضوء واجب می­شود.[15]

2.کلام خدا که همان حروف و اصوات است قدیم می­باشند. [16]

3.خدا در جهت فوق است و روز قیامت دیده می­شود.[17]

4.خدا جسم است و بر عرش نشسته و از هر طرف عرش به مقدار شش وجب از وجبهای دست او زیاد آمده است. در هر شب جمعه بر الاغی سوار می­شود و تا صبح ندا می­کند: آیا توبه کننده­ای هست. آیا استغفار کننده­ای هست؟[18]

5. آیات متشابه را بر ظاهر خود حمل می­کنند بدون تأویل.[19]

6.او که امام اهل حدیث بود یزید (لعنه الله علیه) را لعنت نمی­کرد و فرزندش به وی استدلال بر لعنت یزید را با آیه­ای از قرآن برای وی ثابت نمود.

7. معتقد است که علماء کلام، زندیق (فرقه­ای از کفار) هستند و هرگز اهل کلام روی رستگاری را نمی­بینند.[20]

8. خدا جوارحی از دست و پا و چشم دارد و هر شب به آسمان می­آید.

9. افعال بندگان از خداست.[21]

10.کسی که معتقد باشد که محمد و علی (علیهما السلام) بهترین مردم هستند کافر است.

11.کسی که نظر رحمت به معاویه نداشته باشد گمراه و بدعت­گذار است.

12.در وضو ،مسح بر عمامه جایز است.

13.مسح سر با دست دیگری و یا با وسیله جایز است.

14.قتل قائلین به خلق قرآن واجب است.

15.کسی سنی نیست مگر اینکه کینه علی (علیه السلام) را داشته باشد و لو اندک.[22]

این مقداری از آراء سخیف سرسلسله حنابله است. برخی تلاش کرده­اند سخاوت قول او را توجیه کنند مانند ابن ابی الحدید که می­گوید: احمد بن حنبل از مشبهه نیست بلکه ظاهر آیات و روایات را تأویل نمی­کرده است.[23]

این عذرتراشی بدتر از اقوال سخیف اوست. زیرا تأویل صحیح آیات و روایات متشابه را باید ازاهل بیت علیهم السلام فرا می­گفتند اما این اشخاص با بی اعتنائی به رجوع به اهل بیت علیهم السلام بدعت جدیدی در اسلام وارد نمودند که آنهم ضرورت ایمان به ظواهر متشابهات بدون تأویل بود. برای آشنائی بیشتر با آراء سخیف این مکتب به عنوان اقاویل اهل الحدیث ازکتاب الایضاح، نوشته فضل بن شاذان مراجعه شود.

شخصیت متناقض

با اینکه او فضائل امیرالمومنین علی علیه السلام را نقل می­کند اما نسبت به ائمه اطهار علیهم السلام در حد انکار برخورد می­کند. به این قضیه توجه کنید:

ابوصلت هروی از اصحاب وفادار امام رضا علیه السلام روایتی را برای احمد بن محمد بن حنبل و محمد بن عبد الله بن طاهر و پدرش و اسحاق بن راهویه نقل می­کند:

علی بن موسى الرضا از پدرش موسى بن جعفر از پدرش جعفر بن محمد از پدرش محمد بن علی از پدرش علی بن الحسین از پدرش الحسین بن علی از پدرش علی علیهم السلام برایم نقل نمود که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ایمان قول و عمل است.

احمد بن محمد بن حنبل به عبد الله بن طاهر می­گوید: این چه اسنادی است؟

عبد الله بن طاهر (که می­داند این سخن از بغض احمد نسبت به اهل بیت علیهم السلام نشأت می­گیرد جواب دندان شکنی به او می­دهد) و می­گوید: این داروی سعوط است که اگر به دیوانه بدهند بهبود می­یابد.[24]

سؤالی که می­تواند ذهن را مشوش کند این است که چگونه احمد بن حنبل هم از فضائل امیرالمومنین علی علیه السلام خبر نقل نموده ولی دشمنی و بغض شدیدی به اهل بیت علیهم السلام ابرازمی­کند؟

او یک شخصیت یکنواختی نداشته بلکه دوران بیش از هفتاد ساله عمر او نشان دهنده تغییر جهات فکری اوست. همانطور که شاگرد شافعی بود سپس به تأسیس مذهبی جدیدی بر ضد او اقدام نمود نسبت به امیرالمونین علی علیه السلام نیز احترام قائل بوده و نقل حدیث می­نموده ولی پس از اینکه مشاور متوکل عباسی (از شدیدترین دشمنان اهل بیت علیهم السلام )می­شود دیگر انتظاری جز این نیست که به دشمنی با اهل بیت علیهم السلام بپردازد.

پر واضح است که او وقتی موسس مکتب و فرقه­ای بدعت گذار در اسلام و در مقابل اهل بیت علیهم السلام شد نباید نسبت به اهل بیت علیهم السلام که امامان واقعی امت هستند رابطه خوبی داشته باشد. البته وی از نظر اهل بیت علیهم السلام در مورد بطلان قدم قرآن آگاه بوده و به همین دلیل به اهل بیت علیهم السلام بی توجهی می­کرده است.

قدم قرآن

یکی از مسائل اختلافی بین مسلمین مسأله قدم قرآن (عدم مخلوقیت قرآن) بود. در زمان امام صادق علیه السلام نیز بحث پیرامون این مسأله وجود داشته است.[25] کسانی که توحید را به خوبی ندانند به قدم قرآن معتقد می­شدند. زیرا قدم با مخلوقیت جمع نمی­شود. این مسأله شعار حنابله شد.

در سال 206 ه.ق مأمون عباسی، اسحاق بن ابراهیم خزاعی را والی بغداد می­کند. این شخص ماجراجوئی خاصی در مساله خلق قرآن به راه می­اندازد. وی زمان معتصم و واثق عباسی نیز والی بغداد بوده است. مأمون در سال 212 ه.ق اعتقاد به خلق قرآن را رسما اعلام می­کند. در سال 216ه.ق مسأله خلق قرآن را دنبال می­کند و از نظر علماء در این مسأله جستجو می­کند و مناظراتی تشکیل داده و مصیبتی از این فتنه حاصل می­نماید و قتل و تبعید و شکنجه بر سر این مسأله براه می­اندازد. در این زمان احمد حنبل را به بند می­کشند و به طرطوس می­فرستند. در سال 219 ه.ق معتصم عباسی، احمد حنبل را بخاطر عقیده­اش به قدم قرآن، شکنجه می­کند بطوریکه از شدت شکنجه بی­هوش می­شود.[26]

اما متوکل از خلفاء ستمکار عباسی، احمد بن حنبل را بر دیگر علماء مقدم داشت و او را به سمت مشاور خود درآورد. آری امام اهل حدیث (امام المحدثین) و رئیس حنابله، مشاور طاغوت عباسی شده است. متوکل از عقائد وی برای سرکوبی مخالفین استفاده نمود.

برخورد اهلبیت علیهم السلام با کژ اندیشی حنابله

امام هادی علیه السلام در نامه­ای به شیعیان عراق این مسأله را فتنه­ای معرفی نمودند که حنابله و حکومت جائر به راه انداخته است و از شیعیان خواستند که به این فتنه دامن نزنند و در ضمن به استدلال مخلوقیت قرآن و کلام خدا اشاره می­کنند تا در واقع با قدم قرآن مخالفت نموده باشند.[27]

مقاله

جایگاه در درختواره تاریخچه فرق

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

No image

فرقه حنابله Hanbal

No image

شخصیت احمد ابن حنبل

أبو عبد الله أحمد بن محمد بن حَنْبَل بن هلال، یکی از امامان چهارگانه فقهی اهل سنت است، مادرش از مَرْو خراسان در حالى که به وى آبستن بود خارج شد، و او را در بغداد در ماه ربیع الاوَّل سال 164 (ه.ق) به دنیا آورد...
No image

فرقه حشویه Hshvyh

Powered by TayaCMS