دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

شفاعت در اسلام

No image
شفاعت در اسلام

نویسنده : سيد حسين ميرنور الهي

كلمات كليدي : شفاعت، معتزله و شفاعت، شفاعت كنندگان، شفاعت در آيات و روايات، منكرين شفاعت

یکی از معارفی که در عقائد دینی به آن پرداخته شده، مسأله شفاعت در روز قیامت است. بدون تردید داشتن مقام شفاعت نشانه کرامت خداوند به صاحبان آن است. در این مقاله به بررسی اجمالی در مورد شفاعت پرداخته می­شود و بطور اجمال با منکران این عقیده آشنا می­شویم.

شفاعت

این کلمه از ریشه شفع به معنی جفت بوده، در برابر وتر که به معنی تک و تنها است.[1]شفاعت نوعی کمک رسانی از شخص قوی به ضعیف است. به این شخص قوی و کمک رسان، شفیع و به کارش شفاعت و به شخص ضعیف مشفوع گفته می­شود. پس از روشن شدن معنی لغوی باید معنی اصطلاحی آن بازگو شود. اما برای بدست آوردن معنی اصطلاحی شفاعت و حدود و شرائط آن باید ابتدا از قرآن و روایات به یک ملاک صحیح در این زمینه دست یافت و بر طبق آن به نقد اندیشه مخالفین پرداخت.

شفاعت­ در قرآن

آیاتی که در قرآن پیرامون شفاعت آمده است را می­توان به چند دسته تقسیم کرد:

1ـ آیاتی که به طور مطلق شفاعت را نفی می­کند:

الف.پیش از آنکه روزی فرا رسد که نه داد و ستدی هست و نه دوستی ونه شفاعت، از آنچه روزیتان کرده­ایم، انفاق کنید...[2]

ب.و از کسی شفاعتی نپذیرند...[3]

ج.شفاعت شفاعت کنندگان به حال ایشان سودی ندارد...[4]

در این آیات راه­های متصور برای نجات محرومان غیر از ایمان و عمل صالح چه از طریق پرداخت عوض و دیُون مالی و مادی، یا پیوند و سابقهء دوستی و یا مسأله شفاعت نفی شده است.

2.آیاتی که شفیع را منحصراً خداوند متعال معرفی می­کند و شفاعت را فقط مخصوص ذات اقدس الهی می­داند. برای شما هیچ سرپرست و شفیعی غیر از خداوند نیست...[5] بگو، شفاعت تماما از آن خداست...[6]

3ـ آیاتی که شفاعت را مشروط به اذن و فرمان خدا می­کند:

چه کسی می­تواند جز به اذن خدا شفاعت کند؟...[7]شفاعت جز برای کسانی که خداوند اذن (اجازه) دهد سودی ندارد...[8]

4ـ آیاتی است که شرایطی را برای شفاعت شونده بیان نموده است که عبارتست از رضایت و عهد خداوند: و جز برای کسی که خداوند رضایت دهد شفاعت نمی­کنند...[9]کسی به شفاعت دست می­یابد که به خداوند و به پیامبر(ص) ایمان داشته باشد و نزد خدا تعهد و پیمان بسته باشد...[10]

5. آیه­ای که صلاحیت شفاعت شدن را از بعضی از مجرمان و گناهکاران سلب می­کند. برای ستمگران نه یاوری هست و نه شفاعتگری که مورد اطاعت باشد...[11]

شفاعت در روایات

در روایات و احادیث تعبیرات فراوانی درباره شفاعت آمده است که در تبیین آیات قرآنی شفاعت وارد شده است مانند:

1. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: شفاعت من برای مرتکبین گناهان کبیره از امّتم است.[12]

ابن­ابی­عمیر می­گوید از امام کاظم(ص) پرسیدم چگونه برای مرتکبان گناهان کبیره شفاعت ممکن است، در حالی که خداوند می فرماید: و لا یشفعون الا لمن ارتضی،[13] مسلّم است کسی که مرتکب گناهان کبیره شود، مورد ارتضاء و خشنودی خداوند نیست! امام کاظم(ص) در پاسخ فرمود: هر فرد با ایمانی که مرتکب گناهی می­شود طبعاً پشیمان خواهد شد و پیامبر(ص) هم فرموده پشیمانی از گناه توبه است.... و کسی که پشیمان نگردد مؤمن واقعی نیست و شفاعت برای او نخواهد بود و عمل او ظلم است، همینطور خداوند می­فرماید: ظالمان دوست و شفاعت کننده­ای ندارند.[14]

2.روایات مختلفی وجود دارد که شفاعت کنندگان عبارتند از پیامبر(ص) و اهل­بیت

طاهرینش(ع) و شیعیان و مومنان و عالمان و نیز منکرین شفاعت و دشمنان اهل بیت(ع) و کسانی که نماز را سبک بشمارند، شفاعت نمی­شوند.

شفاعت نزد فرق

شیعه و اکثر فرق اهل سنت به اصل شفاعت اقرار دارند و آن را با آیات و روایات ثابت می­کنند. تنها اختلاف شیعه و سنی در محدوده شفاعت­ کنندگان و شفاعت شوندگان است.[15]اما برخی از فرق اهل سنت به انکار شفاعت پرداخته­اند، مانند وهابیت و خوارج.[16]از معتزله در مورد شفاعت نظرات مختلفی ارائه شده است. برخی ایشان را منکر اصل شفاعت معرفی کرده اند مانند، ابوالحسن خیاط که منکر شفاعت است و برخی شفاعت شوندگان در نظر معتزله را محدود می­دانند و معتقدند که معتزله در مورد آن اختلاف دارد.[17]

مبنای نظریه معتزله

معتزله با اعتقاد به جاودان بودن گناهکاران در جهنم معتقدند[18]که شفاعت مخصوص نیکوکاران و در جهت ارتقاء رتبه ایشان در بهشت صورت می­گیرد. و به عبارت دیگر معتقدند که کسانی که مستحق عذاب الهی هستند شفاعت نمی­شوند.[19]واضح است که این اعتقاد با کلام پیامبر اکرم(ص ) و معصومین(ع) مخالفت دارد.

مقاله

جایگاه در درختواره عقائد فرق
جایگاه در درختواره اثنا عشریه

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.
Powered by TayaCMS