كلمات كليدي : پيگو، مارشال، مكتب كمبريج، بيكاري، اقتصاد رفاه، كينز
نویسنده : سعيد كريمي
آرتور پیگو در 18 نوامبر 1877 در شهر راید در جزیره ویت جنوب انگلستان متولد شد. وی فرزند یک افسر بازنشسته ارتش بود. او در جوانی بورس تحصیلی مدرسه مشهور هارو را به‌دست آورد و از همان جا برنده بورس تحصیلی کالج کبینگز در دانشگاه کمبریج شد. پیگو در سال 1901 بعد از انتشار پایان‌نامه خود به تدریس اقتصاد در دانشگاه کمبریج پرداخت؛ کاری که بدون وقفه تا جنگ جهانی دوم ادامه داشت. او در ابتدا به‌عنوان یک سخنران برجسته شناخته شد و اصرار او به دانشجویان که «هرچه بخواهید آلفرد مارشال گفته است»، در اشاعه اقتصاد مارشالی در سال‌های بین دو جنگ نقش عمده‌ای ایفا کرد. وی از سال 1927 به‌دلیل بیماری و ضعف قوای بدنی، فعالیت‌های تدریس و تألیف را به‌شدت کم کرد و به‌تدریج از امور علمی دور شد و سرانجام در 7 دسامبر 1959 درگذشت.[1]
پیگو از اقتصاددانان مکتب کمبریج است. دانشگاه کمبریج، در پرتو تعالیم مارشال (که خود پایه‌گذار مکتب اقتصادی کمبریج است)، بزرگترین مرکز مطالعات اقتصادی کشورهای انگلیسی‌زبان شناخته شده بود. در این مرکز، اقتصاددانانی چون آرتور پیگو و جان مینیارد کینز (John Maynard Keynes: 1883-1946) تربیت شدند.[2]
پیگو به‌عنوان نظریه‌پرداز اقتصاد رفاه قدیم مشهور است. این امر به مقوله شکست بازار نیز ارتباط پیدا می‌کند که مورد علاقه شدید پیگو است.[3]
آثار پیگو[4]
1. پایان‌نامه "رابرت براونینگ به‌عنوان یک معلم مذهبی" که در سال 1901 به چاپ رسید.
2. تعرفه‌های گمرکی؛ که در سال 1903 چاپ شد.
3. صلح صنعتی؛ که در سال 1905 منتشر شد.
4. حقوق گمرکی؛ که در سال 1906 نگاشته و به‌طبع رسید.
5. ثروت و رفاه؛ در سال 1912 به چاپ رسید.
6. بیکاری؛ که در سال 1914 منتشر شد.
7. مقاله‌ای درباره ارزش پول؛ که در سال 1917 از وی باقی مانده است.
8. کتاب مشهور او با نام اقتصاد رفاه؛ که در سال 1920 به طبع رسید.
9. مقاله‌هایی در اقتصاد کاربردی؛ که در سال 1923 منتشر کرد.
10. نوسانات صنعتی؛ که در سال 1927 نشر پیدا کرد.
11. مطالعه‌ای در مالیه عمومی؛ که در سال 1928 از وی به جا ماند.
12. نظریه بیکاری؛ که در سال 1933 به چاپ رسید.
13. اقتصاد وضعیت ایستا؛ که را در سال 1935 منتشر ساخت.
14. سوسیالیسم در مقابل سرمایه‌داری؛ که در سال 1937 نشر یافت.
15. اشتغال و تعادل؛ که در سال 1941 از خود بر جای گذاشت.
16. درآمد، مقدمه‌ای در اقتصاد؛ چاپ شده در سال 1946.
17. حجاب پول؛ که در سال 1949 از وی چاپ شده است.
18. بازنگری نظریه عمومی کینز؛ که در جواب انتقادات کینز در سال 1950 مطرح ساخت.
19. مقالاتی در اقتصاد؛ که در سال 1952 به چاپ رسید.
نظرات اقتصادی پیگو[5]
در قرن هجدهم، فیزیوکرات‌ها و کلاسیک‌ها معتقد بودند که اگر هرکس به‌دنبال نفع شخصی خود باشد، نظم طبیعی در جامعه حاکم خواهد شد و لذا برای رسیدن به رفاه کل، باید رفاه و آسایش افراد در بستر رقابت به‌وجود بیاید.
در رفاه مد نظر پیگو، مطلوبیت افراد باهم جمع بسته می‌شود و نسبت به مطلوبیّت افراد دیگر مقایسه صورت می‌پذیرد. براساس این مفهوم باید تولید و توزیع را به‌گونه‌ای شکل داد که حداکثر رضایت‌مندی و لذّت، نصیب همه افراد گردد. پیگو، دو معیار برای افزایش میزان رفاه اقتصادی به‌کار برده است:
1. افزایش تولید خالص ملی بدون افزایش عوامل به‌کار رفته؛ در این معیار، تولید خالص ملّی باید به حداکثر برسد. وی در این زمینه دونوع هزینه و فایده (ارزش) را مطرح می‌سازد:
1) ارزش خصوصی و شخصی؛ ارزش تولید نهایی خصوصی یک عامل تولید، مساوی است با حاصل‌ضرب تعداد تولید نهایی (یعنی سهم تولیدکننده خصوصی) در قیمت بازار آن عامل.
2) ارزش عمومی؛ ارزش محصول نهایی اجتماعی یک واحد از عامل تولید، عبارت است از مجموع قیمت کالاها و خدمات اضافی آن (خواه این کالاها و خدمات به تولیدکنندگان تعلّق گیرد یا از طریق عوارض و آثار خارجی به دیگران برسد).
پیگو بیان کرد که چنان‌چه تولید نهایی خالص اجتماعی بر تولید نهایی خالص خصوصی برتری یابد و بیشتر شود، در این صورت باید عوامل به‌کار رفته را از طریق مساعدت و سوبسیدها توسعه و افزایش داد و در صورت عکس، باید با کمک مالیات، آنها را محدود کرد. وی با در نظر گرفتن "اثرات خارجی"، نشان داد که افزایش رفاه اقتصادی از طریق آنها ممکن است و این همان چیزی است که تخصیص بهینه منابع تولید (در تولید نهایی خالص خصوصی در یک اقتصاد رقابتی)، انجام می‌دهد.
پیگو در مورد تولیدات همراه با پیآمد منفی، اضافه تولید نسبت به تولید کارآمد را عنوان می‌کند؛ که با داخلی نمودن پیآمد خارجی منفی برای رسیدن به سطح کارآیی تولید، کاهش می‌یابد. او در مواقعی که تولیدات، فایده‌ای خارجی ایجاد می‌کنند، سطح تولید را کمتر از تولید مطلوب پیش‌بینی می‌نماید؛ در اینجا سوبسید دولت می‌تواند افزایش تولید تا رسیدن به سطح تولید کارآمد را تضمین نماید. به‌همین جهت، مالیات، ابزار لازم برای تصحیح پیآمدهای خارجی تلقی می‌شود؛ تا هزینه‌های خارجی را داخلی نموده و در جهت تأمین کارآیی تولید در زمان حضور فایده خارجی، یارانه ارائه نماید. مقدار سوبسید، به تفاوت بین سطح تولید خصوصی و تولید مطلوب اجتماعی بستگی دارد. در اینجا پیگو به موارد سوبسید (یارانه) کامل اشاره می‌کند که دولت، کلیه‌ی هزینه‌های تولید و ارائه کالاها را بر عهده می‌گیرد.[6]
2. تغییر توزیع درآمدهای ثروتمندان و طبقات دارا به سود طبقات ندار و فقیر؛ پیگو در این زمینه، توزیع برابر درآمدها و به‌همراه آن، قابلیت مقایسه سود و منفعت بین اشخاص را به‌شرط برابری توزیع کامل (شبیه تابع مطلوبیت) مطرح ساخت. وی اظهار داشت که در حالت احراز و استقرار تابع سود اکیداً محدب، وصول به حداکثر مطلوبیت‌ها از طریق توزیع برابر آنها، حاصل می‌شود.[7]
بازتاب نظرات پیگو
کتاب نظریه بیکاری پیگو، به کینز امکان داد که از آن، به‌عنوان یک متن اقتصاد کلاسیک نمونه استفاده کند و اقتصاد کلاسیک را مردود بداند. پیگو که غیرمنصفانه زیر تازیانه‌های کینز قرار گرفته بود (در حالی‌که هفته‌ای یک‌بار با کینز صبحانه می‌خورد) در پایان عمر، متواضعانه اعتراف کرد که کینز تا حدود زیادی در رد نظریه اقتصاد کلاسیک محق بوده است.[8]
آنچه کینز از کتاب نظریه بیکاری پیگو استنباط کرده، همانی نیست که منظور نظر پیگو بوده است. به‌خصوص پیگو نگفته که تنها چهره "بحران بزرگ" دهه 1930، پایین آوردن دستمزدها بوده است. پیگو هم مثل کینز معتقد بود که دستمزدهای واقعی را عملاً نمی‌توان خیلی پایین آورد و نیز امور عمومی را چاره‌ای برای رفع بیکاری می‌دانست. بسیاری از آثار پیگو حاوی نکاتی است که بعدها در علم اقتصاد و به‌خصوص نظریه پولی مورد توجه قرار گرفت. برای نمونه، پیگو در کتاب بیکاری، مفهوم "ضریب متوازن" را مطرح کرده که کینز 23 سال بعد به او رشک برد. پیگو در مقاله‌ای تحت عنوان ارزش پول، در سال 1917مفهوم "اثر موازنه واقعی" را مطرح کرد؛ که اقتصاددان دیگری به‌نام پاتینکین (Don Patinkin: 1922-1995) در کتاب مشهور پول، بهره و قیمت‌ها که در سال 1956 تألیف کرد، به‌نام خود شرح و بسط داده است.[9]