كلمات كليدي : بعثت، پيامبران، اهل كتاب، جهل،گمراهي، پيامبر خاتم، فرشته وحي، وحي
در لغت به معنی برانگیختن،برانگیزاندن، فرستادن،بیدار کردن وزنده کردن است ودر اصطلاح فرستادن خدای متعال است، انسانی را به سوی بشریت تا آنان را به راه حق وحقیقت دعوت کند.[1]
به طوری که در آیات قرآن و احادیث اهل بیت (ع) بیان گردیده است، خداوند متعال در زمان‌های مناسب پیامبرانی را برای هدایت مردم برانگیخته وهیچ قومی را بدون راهنمای الهی وانگذاشته است.
نوید بعثت پیامبر (ص)
برخی از خصوصیات و نشانه‌های ظهور آن حضرت در کتب واخبار ادیان پیشین مطرح بوده وبسیاری از اهل کتاب واعراب مشرک نیز با آن آشنائی قبلی داشتند.
قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید:
« الَّذِینَ ءَاتَیْنَهُمُ الْکِتَابَ یَعْرِفُونَهُ‌و کَمَا یَعْرِفُونَ أَبْنَآءَهُمْ وَ إِنَّ فَرِیقًا مِّنْهُمْ لَیَکْتُمُونَ الْحَقَّ وَ هُمْ یعلمون» (بقره/146)
«کسانی که به ایشان کتاب (آسمانی) داده‌ایم، همان گونه که پسران خود را می‌شناسند، او (محمد) را می‌شناسند و مسلماً گروهی از ایشان حقیقت را نهفته می‌دارند، و خودشان هم می‌دانند.»
بعثت،انقلابی بزرگ بر ضد جهل،گمراهی، فساد وتباهی است وسزاوار منت گذاری خداوند ودر بردارندۀ حکمت وتربیت است:
«لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ یَتْلُواْ عَلَیْهِمْ ءَایَتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِن کَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِى ضَلَالٍ مُّبِینٍ » (آل‌عمران/164)
«به یقین،خدا بر مؤمنان منّت نهاد (که) پیامبری از خودشان در میان آنان برانگیخت،تا آیات خود را بر ایشان تلاوت کند و پاکشان گرداند وکتاب وحکمت به آنان بیاموزد، و قطعاً پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.»
حضرت علی (ع) دربارۀ فلسفه بعثت پیامبر خاتم (ص) می‌فرمایند:
«....خداوند سبحان، برای وفای به وعدۀ خود وکامل گردانیدن دوران نبوّت، حضرت محمّد (ص) را مبعوث کرد؛ و از همۀ پیامبران پیمان پذیرش نبوت او را گرفته بود، نشانه‌های او شهرت داشت؛ و تولدش بر همه مبارک بود. در روزگاری که مردم روی زمین دارای مذاهب پراکنده، خواسته‌های گوناگون و روش‌های متفاوت بودند؛ عده‌ای خدا را به پدیده‌ها تشبیه کرده وگروهی نام‌های ارزشمند خدا را انکار وبه بت‌ها نسبت می‌دادند وبرخی به غیر خدا اشاره می‌کردند. پس خدای سبحان، مردم را به وسیله پیامبر (ص) از گمراهی نجات داد وهدایت کرد واز جهالت رهایی بخشید. سپس دیدار خود را برای پیامبر (ص) برگزید وآنچه نزد خود داشت برای او پسندید واو را با کوچ دادن از دنیا گرامی داشت...»[2]
آغاز بعثت در غار حرا با نزول آیاتی از سوره مبارکه علق همراه بوده است، اما در این که بعثت در چه زمانی رخ داده است، اختلاف‌نظر وجود دارد و همین باعث اختلاف در زمان نزول قرآن نیز شده است. عده‌ای بعثت را در 27 رجب می‌دانند، برخی دیگر آنرا در 17، 18 و یا 24 ماه رمضان می‌پندارند و عده‌ای ربیع‌الاول را ماه مبعث برمی‌شمارند.
دانشمندان اهل سنّت برای اثبات بعثت در ماه مبارک رمضان به آیات سوره بقره، دخان و قدر استناد نموده‌اند، آنان می‌گویند در قرآن، نامی از رجب و بعثت در آن وجود ندارد. آنچه قرآن بر آن دلالت دارد نزول آن در ماه رمضان و شب قدر می باشد و چون بعثت پیامبر (ص)با نزول قرآن همراه بوده، بنابر این بعثت نیز در ماه رمضان به وقوع پیوسته است.
صاحب کتاب التمهید چنین می‌گوید:
براساس روایات اهل بیت (علیهم السلام) بعثت در ماه رجب واقع شده است، اما قرآن به عنوان کتاب آسمانی، سه سال بعد از آن بر پیامبر نازل شده است و در این سه سال پیامبر (ص)دعوت مخفیانه داشتند. پس از آن دعوت علنی حضرت آغاز شد. که مقارن با آن نزول پیوسته قرآن هم آغاز گردید.[3]
شیعه بر این باور است بعثت پیامبر (ص) طبق برخی روایات روز 27 رجب[4] پنج سال پس از تجدید بنای کعبه، در سن چهل سالگی آن حضرت اتفاق افتاد. مستند این سخن روایات فراوانی است که از اهل بیت (ع) به ما رسیده است.
زمانی که حضرت مانند همیشه در غار حرا واقع در کوه نور مشغول راز ونیاز با معبود خویش بود فرشته وحی از جانب پروردگار نازل می‌شود وآن حضرت را به خواندن فرا می‌خواند: ای محمد بخوان، پیامبر فرمود: چه بخوانم؟ پس جبرئیل آیاتی از قرآن را عرضه کرد:
« اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِى خَلَقَ،خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ،اقْرَأْ وَ رَبُّکَ الْأَکْرَمُ، الَّذِى عَلَّمَ بالقلم، عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ » (آیات 1- 5)
«بخوان به نام پروردگارت که آفرید. انسان را از ع‍َلَق آفرید. بخوان، وپروردگار تو کریمترین است. همان کس که به وسیلۀ قلم آموخت، آنچه را که انسان نمی‌دانست آموخت.»[5]
همراه اولین نزول وحی ودر لحظه بعثت،حوادثی بزرگ اتفاق افتاد که از آن جمله می‌توان به شنیده شدن صدای ناله‌ای اشاره کرد که حضرت علی (ع) در باره آن می‌فرمایند:
«صدای ناله شیطان را در هنگام نزول اولین وحی به آن حضرت شنیدم، عرض کردم یا رسول الله این ناله چیست؟ فرمود: این شیطان است که چون از اطاعت شدن ناامید شده چنین به ناله درآمده است.»