چگونه در كودكانمان انگيزه درس خواندن ايجاد كنيم؟
مهشید چایچی
شما هم حتما مانند همه پدر و مادرها دوست دارید فرزندتان خوب درس بخواند، تکالیفش را تمام و کمال انجام بدهد و در مدرسه نمرات خوبی بگیرد تا بتواند وارد دانشگاه شود. شاید هم دلتان می‌خواهد فرزندتان خوب موسیقی تمرین کند یا نقاشیهای زیبایی بکشد تا بتواند در این رشته هنری به کمال برسد. اما چه باید کرد تا کودک برای رسیدن به اهداف بزرگ خود تلاش کند؟ در این باره بخوانید:
همه والدین دوست دارند فرزندشان بدرخشد و به موفقیت برسد. کدام یک از شما آرزو ندارد کودک خودرا از رسیدن به موفقیت شاد ببیند و با غرور به او افتخار کند. همه ما آرزو داریم در مسابقات علمی فرزندمان رتبه اول را کسب کند.
همه ما دلمان می‌خواهد در مسابقات ورزشی فرزندمان در تیم برنده باشد. با هیجان او را تشویق می‌کنیم و گاهی هم تشر می‌زنیم که بیشتر تلاش کند. وقتی هم که بلند گو نام فرزندمان را به عنوان برنده و رتبه اول صدا می‌کند، در پوست خودمان نمی‌گنجیم و انگار به بالای ابرها صعود می‌کنیم و این احساس نهایت آن چیزی است که ما آرزو داریم خودمان و فرزندمان آن را تجربه کنیم.
اما چطور می‌توان به این هدف رسید؟ چطور می‌توان کودک را وادار به تلاشی کرد که نتیجه‌ای درخشان داشته باشد. چطور می‌توان به کودک فهماند که چه کارهایی برای رسیدن به چنین پیروزی لازم است تا انجام دهد؟
1) اهمیت و الهام بخشی: همه ما به عنوان والدین وظیفه داریم اهمیت تلاش برای رسیدن به هدف مورد علاقه کودکمان را به او بفهمانیم. لازم است هدف مورد نظر را آنقدر برای کودک زیبا و جذاب تصویر کنید و آنقدر درباره آن با کودکتان صحبت کنید که کودک به راحتی اهمیت رسیدن به آن را درک کندو با تمام وجود بخواهد که به آن هدف برسد. مثلا اگر قرار است با هم به قله کوه صعود کنیم اگر کودک بداند که از آن بالا چه تصاویر زیبا و جذابی را تماشا خواهد کرد به طور قطع در بالا رفتن از کوه درنگ نخواهد کرد.
2) غیر ممکن ممکن می‌شود: اگر کودک بداند که این کار شدنی است مطمئنا تلاش بیشتری برای انجام عمل خواهد داشت. اما اگر کودک شک کند که می‌تواند به هدف مورد نظر برسد، برای رسیدن به آن تلاش چندانی نخواهد کرد. بنابر این احتمالات ممکن را برای کودکتان روشن کنید و به او کمک کنید تا رویاها و آرزوهای بزرگ داشته باشد. وقتی دخترتان با سادگی می‌گوید می‌خواهم فضانورد شوم توی ذوقش نزنید و نگویید زنها نمی‌توانند فضانورد شوند (با رفتن یک زن ایرانی به فضا دیدید که این هم غیر ممکن نبود!) بلکه سعی کنید به او بفهمانید که برای دست پیدا کردن به این درجه علمی چه مراتب دیگری را باید بگذراند. صبر نکنید فرزندتان به دبیرستان برود و سپس شروع به فکر کردن درباره راههای رسیدن به آرزویش بکند. اگر می‌خواهید فرزندتان در درسهایش موفق شود باید ازکوچکی شروع کند. به کودک نشان دهید که برای رسیدن به خواسته‌اش لازم است درس خواندن را از همین حالا شروع کند. داستانهایی درباره کسانی که موفق شده‌اند و به مدارج علمی بالا رسیده‌اند برایش تعریف کنید و کتابهایی درباره زندگی دانشمندان و مخترعان برایش بخوانید. آنوقت فرزند شما می‌فهمد که برای آرزوهای بزرگ باید قدمهای بزرگی هم بردارد.
حواستان باشد مسیر پیش رو و داستان گذشتگان را آنقدر با اغراق برایش بازگو نکنید که خیال کند طی چنین مسیری برای او غیر ممکن است. به او اجازه دهید خیال‌پردازی کند و اگر هر روز شغل آِینده‌اش را عوض می‌کند به او خرده نگیرید و بگذارید کفه ترازو را سبک و سنگین کند و بالاخره هدف نهایی خود را انتخاب کند. به او بگویید که اگر درسهایش را با دقت بخواند و با پشتکار تمرین کند، دانسته‌ها و توان علمی‌اش آنقدر زیاد می‌شود که درهای بسته به سادگی مانند یک معجزه به رویش باز می‌شوند.
3) دوست خوب غنیمت است: مطمئن شوید که فرزندتان با کودکانی درسخوان و پر تلاش دوست شده است. وقتی فرزندتان کوچکتر است به راحتی می‌توانید روی انتخاب دوستانش نظارت داشته باشید. اما در سالهای بالاتر بهتر است با انتخاب مدرسه‌ای خوب، محدوده دوستانش را انتخاب کنید. هر چه فرزندتان با بچه درسخوانها معاشرت کند، احتمال موفقیتش بیشتر خواهد شد. چون کودکان معمولا خودشان را با محیط سازگار می‌کنند و قرار گرفتن در بین اینگونه بچه‌ها نوعی رقابت سالم در بینشان ایجاد می‌کند که باعث می‌شود در درس خواندن و تلاش بیشتر از هم سبقت بگیرند. شما به سادگی می‌توانید از ایجاد حس رقابت برای تشویق فرزندتان به تلاش بیشتر استفاده کنید. البته یادتان باشد برای ایجاد چنین حسی نباید موفقیت کسی را بر سر فرزندتان بکوبید و او را با دیگران مقایسه کنید.
چون این کار اثر معکوس خواهد داشت. اگر کودکتان در مدرسه ضعف نشان می‌دهد هیچ گاه او را بی عرضه و تنبل نخوانید و تنها از او بخواهید تا تمام توان و تلاشش را بکند و نه فقط از بخش کوچکی که قبلا بکار بسته.
4) تشکر، قدردانی و جایزه: با وعده دادن یک پاداش ملموس بسیار ساده‌تر می‌توان انگیزه یک کودک را برای تلاش حفظ کرد. وقتی کودک بداند علاوه بر رسیدن به موفقیت یک جایزه مورد علاقه‌اش را نیز از والدین دریافت خواهد کرد، انگیزه‌اش برای کوشش بیشتر خواهد شد.
انگیزه برای ادامه داشتن به تشویق نیاز دارد. جایزه اولین کلمه‌ای است که پس از به زبان آوردن تشویق به ذهن می‌آید. همه ما حتی بزرگسالان هم مانند کودکان از جایزه گرفتن خوشحال می‌شویم و انگیزه بیشتری برای تلاش پیدا می‌کنیم. اگر شما هم دلتان می‌خواهد کودکتان بیشتر تلاش کند تا موفق شود هر بار که تلاش خوبی در جهت درست انجام می‌دهد او را تشویق کرده و به او جایزه بدهید.
حتی برای هر قدم کوچکی که بر می‌دارد. همه ما عادت داریم بر کارهای خود نظارت و قضاوت کنیم. ما خودمان را به خاطر یک اشتباه کوچک متهم کرده و این به نظرمان یک شکست بزرگ می‌رسد. بنابر این اگر تلاش کودک نادیده گرفته شود او احساس شکست کرده و اگر تشویق شود به زحمات خودش افتخار می‌کند.
جایزه‌ای که مشخص می‌کنید برای رسیدن به یک هدف مشخص باشد و مطمئن شوید که کودک متوجه شده است که این جایزه برای چه هدفی است. جایزه باید از بین چیزهای مورد علاقه کودک و متناسب با سن او باشد.اگر کودک سی دی دوست دارد برای او کتاب جایزه نخرید. در ضمن فقط قول جوایزی را بدهید که از پس آن برمی‌آیید.
5) پشتکار: مسیر به سوی هر هدف ارزشمندی دارای پستی و بلندی و موانع و ناامیدی‌هایی است. به همین علت لازم است کودک بیاموزد که چگونه گلیم خودش را از آب بیرون بکشد و روی پای خودش بایستد.
بد نیست بدانید پشتکار یک رفتار آموختنی است. به کودک یاد بدهید بر روی هدف تمرکز کند نه روی موانع! خود ما الگوی اول برای کودکمان هستیم. اگر ما با یک مانع کوچک در زندگی روزمره، از کوره در برویم و از تلاشمان دست برداریم، کودک هم یاد می‌گیرد. اگر ما درعمل پشتکار را به فرزندمان یاد ندهیم انتظار داریم چه کسی این کار را بکند؟ البته می‌توانیم با تعریف کردن داستان و سرگذشت دیگران و دیدن فیلم و کارتون هم پشتکار انسانهای با انگیزه و هدف راستین را به فرزندمان نشان دهیم و چه بهتر که این داستان واقعی و سرگذشت یکی از نزدیکان کودکمان باشد.
6) الگو سازی کنید: اگر خود شما الگوی خوبی نبوده‌اید و حالا چوب درس نخواندنتان را می‌خورید، از احساس خود و پشیمانی تان با گذشت زمان برایش بگویید. اگر در نزدیکان خود آدمهای موفقی هستند که می‌توانند الگوی کودکتان باشند از آنها خواهش کنید با کودکتان صحبت کنند. اجازه دهید با آنها از نزدیک گفت‌وگو کند و درباره رازهای موفقیت و رسیدنشان به هدف اززبان خود آنها بشنود.
7) زمان را از دست ندهید: انگیزه دادن به کودک مانند پدرو مادر بودن یک وظیفه دراز مدت است. اگر از سنین پایین این کار را شروع کنید و تمام روشها را در کنار عشق و محبت فراوان به کار ببندید مطمئن باشید که نتیجه خواهید گرفت.