آراستگی ظاهر
امام حسن مجتبی(ع) می‌فرماید: انَّ اللَّهَ جَمیلٌ یُحِبُّ الْجَمالَ فَاتَجَمَّلُ لِرَبّی
طبیعت آدمی به زیبایی تمایل دارد و از پلیدی و رجس به‌دور است. انسان که فطرتش با خوبی‌ها مزین شده است، زیبایی ظاهر را مصداقی از این خوبی‌ها می‌داند و دین اسلام که در تمامی جهات به اوج معنویت انسان می‌اندیشد، جنبه مادی و ظاهری او را نیز رها نکرده و آن‌را به‌سان پلی به‌سمت زیبایی باطن می‌انگارد. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:
«قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَۀَ اللَّهِ الَّتى اخْرَجَ لِعِبادِهِ وَالطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ ...»[1]
بگو چه کسى زینت‌هاى الهى را که براى بندگان خود آفریده و روزی‌هاى پاکیزه را حرام کرده است؟
علاوه‌بر تأکید به پیرایش باطن در اعمال و اقوال معصومین، آراستگی ظاهر نیز موج می‌زند، در موارد بسیاری به‌ما رسیده است که آخرین پیام‌آور وحی، لباس پاکیزه به تن می‌کرد، بوی خوش استعمال می‌نمود و موها را شانه می‌کرد. ایشان در عبارتی گهربار فرمودند:
«انَّ اللَّهَ یُحِبُّ اذا انْعَمَ عَلى عَبْدٍ انْ یَرى اثَرَ نِعْمَتِهِ عَلَیْهِ»[2]
همانا خداوند -وقتى نعمتى به بنده‌اى داد- دوست دارد اثر نعمتش را بر او ببیند.
بعد از ایشان ائمه معصومین این خصلت زیبا را به ارث برده و به آن، اهتمام داشتند. در بیان حضرت صادق(ع) آمده است که:
«انَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یُحِبُّ الْجَمالَ وَالتَّجَمُّلَ وَ یُبْغِضُ الْبُؤْسَ وَالتَّباؤُسَ»[3]
همانا خداوند، زیبایى و آراستگى را مى‌پسندد و از فقر و فقرنمایى بدش مى‌آید.
البته باید آراستگی، علاوه‌بر جلوه نمودن در امور شخصی، در زندگی اجتماعی نیز جلوه نماید که این امر، موجب آرامش معنوی در بین همه مردم خواهد شد. کسانی‌که در عمل به آراستگی شهر خود اهمیت نمی‌دهند، در اعتقاد قائل به رعایت آن هستند، پس بهتر این‌که اعتقاد و عمل، هردو در موازات یکدیگر به زندگی انسان طراوت بخشد.
بیان شاخص
از آنجایی‌که عرف شخصی و اجتماعی مردم در بین ملل و ادیان متفاوت است، نمی‌توان معیار یکسان برای همه آنها ارائه داد؛ اما حضرت امیر(ع) در کلام نورانی خویش شاخصه‌ای را معرفی می‌نماید که براساس آن می‌توان میزان دوری و نزدیکی خویش به اهل بیت را در آن سنجید. ایشان بهترین الگوى تجمّل را چنین معرفى مى‌کند:
«انَّ احْسَنَ الزِّىِّ ما خَلَطَکَ بِالنَّاسِ وَ جَمَّلَکَ بَیْنَهمْ وَ کَفَّ الْسِنَتَهُمْ عَنْکَ»[4]
همانا نیکوترین شکل زندگى آن است که شما را به مردم نزدیک کند و در میان آنان جمالتان بخشد و زبان آنان را نیز از [گفتگو درباره] شما بازدارد.
در این قول، امام سه شاخص برای زندگی آراسته، اما معتدل بیان می‌کنند.
1. زندگی آدمی در این عالم، باید به‌گونه‌ای باشد که فرد را هرچه بیشتر به مردم نزدیک کند، نه این‌که هر روز وی را از طبقه معمول مردم دور و به‌عبارتی وی را تافته‌ی جدا بافته نماید.
2. وضعیت ظاهری فرد و زندگی اجتماعی او خوش‌نما باشد.
3. نباید این آراستگی رو به افراط رود و او را انگشت‌نمای خلق نماید و به اصطلاح، به روی زبان‌ها افتد.