احسان و نیکوکاری از کارهای اجتماعی و اعتقادی و اخلاقی است. هر کسی که ذات سالم داشته باشد اهل احسان و نیکوکاری است. خداوند در قرآن از مسلمانان خواسته است تا در نیکی و نیکوکاری به یکدیگر کمک کنند و خیر و نیکی را در جامعه رواج دهند.
انسان که جانشین خداست باید به احسان و نیکوکاری در گفتار و عمل اهمیت دهد و برادران دینی خود را مانند خود بداند و از نیکی به آنان دریغ نکند. امام صادق(ع) فرموده‌اند: با کمک و یاری کردن برادران دینی، به خداوند متعال نزدیک می‌شوید.
در قرآن کریم بیش از ده بار بعد از توحید و اعتقاد به خداوند یکتا از مردم خواسته شده که در حق والدین احسان کنند. در نگاه قرآن نقش پدر و مادر در زندگی هر کسی در حد ایمان به یکانگی خداست. کسی که به خداوند ایمان دارد، باید به پدر و مادر احسان کند.
«قرآن احسان‌کنندگان را کسانی می‌داند که ایمان به خدا، رسول، قرآن و آخرت دارند. و در کنار رسول خدا(ص) در این راه تلاش می‌کنند و به دیگران احسان می‌کنند و هرگز چشم‌داشتی هم ندارند.
خداوند از زبان حضرت یوسف(ع) می‌گوید: رهایی او از زندان و بازگشت خانواده به سوی او احسان خداوند به آن حضرت است. بنابراین هر نعمتی که خداوند به او می‌بخشد کار نیک و بدون چشم‌داشت و نوعی احسان است.
«پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: بهترین شما کسی است که نسبت به اعضای خانواده‌اش رفتار بهتری داشته باشد و من بهترین شما هستم، چون رفتارم نسبت به خانواده‌ام بهتر است. و در حدیثی دیگر حضرت(ص) فرموده‌اند: احسان و نیکوکاری عمر انسان را طولانی می‌کند.
امام صادق(ع) فرموده‌اند: بالاترین مرتبه و درجه نیکوکاری، شهادت و کشته شدن در راه خداست. حضرت علی(ع) فرموده‌اند: نیکی و نیکوکاری بهترین وسیله برای محبت کردن است. و در حدیثی دیگر حضرت(ع) فرموده‌اند: نیکی و نیکوکاری بهترین وسیله برای جلب محبت دیگران است.
امام صادق(ع) فرموده‌اند: از نشانه‌های ایمان خالص، نیکی کردن به برادران دینی و ایمانی و تأمین نیازهای آنان در سختی و آسانی است.
در دین اسلام، احسان در جامعه به دو دلیل اهمیت دارد: 1ـ احسان زمینه‌های نابودی جامعه را از بین می‌برد. و در قرآن آیه 195 سوره بقره آمده است: در راه خدا انفاق و نیکی کنید، خداوند نیکوکاران را دوست دارد. چرا که یکی از علت‌های نابودی جامعه فقر است؛ زیرا فقر فرهنگی، اجتماعی، عاطفی و غیره موجب می‌شود که انسان نتواند از راه درست به نیازهای خود پاسخ دهد. به ناچار ارزش‌های دینی و اخلاقی را نادیده می‌گیرد و دست به کارهایی می‌زند که موجب فساد است و فساد موجب نابودی یک جامعه است.
2ـ احسان زمینه‌های زنده و سالم بودن یک جامعه را فراهم می‌کند. احسان در جامعه دوستی و محبت را بیشتر می‌کند در نتیجه تنش‌ها، اختلاف‌ها و درگیری را از بین می‌برد.