ماه محرم محرّم، ماه
اندوه اهل بیت و پیروان اهل بیت است. امام رضا(ع) فرمود: با فرا رسیدن ماه محرم،
کسی پدرم را خندان نمی‌دید و تا روز دهم اندوهگین بود. و روز دهم، روز اندوه و
گریه و مصیبت او بود و می‌فرمود: این روزیست
که حسین(ع) را کشتند. محرّم در اندیشه
شیعه، یادآور حماسه سرخ امام حسین(ع) و یارانش و خطابه‌های آتشین امام سجّاد(ع) و
حضرت زینب (س) است.
محرم، از ماه‌های
حرام است که جنگ در آن تحریم شده است. پیش از اسلام نیز عرب، جنگ را در این ماه
کنار می‌گذاشت. لذا بدین اسم نامگذاری شده است.
اعمال شب اول محرّم
1. خواندن دعای زیر:
هنگام دیدن ماه از امیرمؤمنان (ع) نقل شده با
دیدن هلال ماه در شب اول محرّم این دعا را بخوانید:
اَللّهُمَّ اِنّی
اَسْئَلُکَ خیر هذا الشَّهرِو نُورَهُ و نَضْرَهُ وَبَرْکَتَهُ وَطَهُورَهُ وَ رِزْقَهُ.
واَسْئَلُکَ خَیْرِ ما فِیهِ وَخَیْرَ ما بَعْدَهُ وَاَعُوذُبِکَ مِنْ شَرِّ ما
فیهِ وَشَرِّ ما بَعْدَهُ .اَللّهُمَّ اَدْخِلْهُ عَلَیْنا بِالْأمْنِ وَالایمانِ
والسَّلامَةِ وَالاِسْلامِ وَالبَرْکَةِ وَالتَّقْوی وَالتَّوْفیقِ لِما تُحِبُّ
وَتَرْضی!
خدایا! به درستی که
من درخواست می‌کنم از تو خیرِ این ماه و نور و برکت و پاکی و رزق این ماه را، و درخواست
و خواهش می‌کنم از تو خیر آنچه را که در این ماه است و خیر آنچه را در بعد آن است؛
و پناه می‌برم به تو از شرّ آنچه در این ماه و شرّ آنچه در بعد از این ماه است.
بار خدایا! داخل کن بر ما این ماه را به امنیّت و ایمان و سلامت و اسلام و برکت و
تقوا و توفیق در آنچه که دوست داری و به آن خشنود می‌شوی.
2. نماز شب اوّل ماه
محرّم
برای شب اول محرّم
چند نماز ذکر شد که به دو نمونه اشاره می‌شود:
الف - نماز شب اوّل ماه، دو رکعت است و در هر
رکعت، بعد از سوره حمد، سوره انعام خوانده می‌شود.
ب - دو رکعت نماز که در هر رکعت، بعد از حمد، یازده مرتبه سوره اخلاص خوانده شود.
در فضیلت نماز شب
اوّل محرّم، چنین نقل شده است:
خواندن این نماز و روزه
داشتن روز آن، موجب امنیت است و کسی که این عمل را انجام دهد، گویا تمام سال، بر
کار نیک، مداومت داشته است.
3. شب
زنده‌داری
4. دعا و نیایش
اعمال روز اوّل ماه محرّم
1. روزه داشتن
درباره روزه اوّل ماه محرّم از امام باقر (ع)
نقل شده است:
هر کس این روز را روزه بدارد، خداوند، دعایش را
اجابت می‌کند، همان‌گونه که دعای زکریا (ع) را اجابت نمود.
2. نماز گزاردن
دو رکعت نماز مستحبی خوانده شود و پس از نماز،
سه بار این دعا را بخواند:
اَللّهُمَّ اَنْتَ الْأِلهُ الْقَدیمُ وَهذِهِ سَنَةٌ جَدیدَةُ
فَاَسْئَلُکَ فیهَاالْعِصْمَةَ مِنَ‌الشَّیْطانِ وَالْقُوَّةَ عَلی‌هذِهِ
النَّفْسِ الْأَمَّارَةِ بِالسّوءِ...
بارالها! تو خدای قدیم و جاودانی و این سال، سال نو است. از تو می‌خواهم که از شیطان،
مصون بمانم و بر نفس امّاره، چیره گردم…
3. خواندن
نماز روز اوّل ماه
نماز اول ماه دو رکعت است. در رکعت اوّل، سوره
حمد و اخلاص و در رکعت دوم، سوره حمد و قدر خوانده می‌شود. بعد از نماز، هر مقدار
که می‌تواند، صدقه بدهد، که با این عمل، سلامت آن ماه را برای خودش خریده است.
4. روزه
داشتن در هر ماه
روزه روزهای زیر مستحب است:
الف) نخستین پنج‌شنبه
هر ماه،
ب) اوّلین چهارشنبه
از دهه دوم هر ماه،
ج) آخرین پنج‌شنبه هر ماه،
د) روزهای سیزدهم،
چهاردهم و پانزدهم هر ماه، که اصطلاحاً «ایّام البیض» نامیده می‌شوند.
روز سوم
ماه
1. روزه داشتن
از پیامبر اکرم (ص) درباره روز سوم محرّم نقل
شده است که هر کس این روز را روزه بدارد. خداوند، دعایش را اجابت کند.
روز هفتم
ماه
1. روزه داشتن
وقایع
روز نهم ماه محرّم
1. این روز به تاسوعا و روز محاصره امام حسین
(ع) و یارانش معروف است.
2. روز بزرگداشت قمر بنی‌هاشم، حضرت ابوالفضل
العباس (ع)
اعمال شب دهم محرّم «شب عاشورا«
1. نماز
گزاردن.
چند نماز برای این شب در روایات وارد شده است که یکی از آنها چنین است: چهار رکعت نماز که در هر رکعت، بعد از سوره حمد، پنجاه بار سوره اخلاص
خوانده می‌شود. پس از پایان نماز نیز هفتاد بار ذکر زیر خوانده می‌شود: سُبْحانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُللَّهِ‌ِ وَلااِلهَ اِلاَّ اللَّهُ وَاللَّهُ
اَکْبَرُ وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِیِ‌ّ العَظیمِ. منزّه است خدا، و حمد و ستایش برای خداست، ومعبودی جز خداوند نیست و خدا،
بزرگ است، و قوّه و قدرتی جز برای خداوند والا و بزرگ نیست.
2. شب زنده داری در کنار قبر امام حسین (ع)
3. خواندن دعا و نیایش
اعمال
روز دهم محرّم
1. عزاداری
از امام رضا (ع) نقل شده است که هر کس کار و کوشش
را در روز عاشورا رها کند، خداوند، خواسته‌هایش را برآورد؛ و کسی که آن را با حزن
و اندوه سپری کند، خداوند، قیامت را روز خوشحالی او قرار دهد.
2. زیارت
امام حسین (ع)
3. ترک روزه
روزه در این روز، کراهت دارد؛ ولی بهتر است بدون
قصد روزه، تا بعد از نماز عصر، از خوردن و آشامیدن خودداری شود.
4. آب دادن به زائران امام حسین (ع)
5. قرائت هزار مرتبه سوره اخلاص.
6. زیارت
عاشورا.
7. گفتن
هزار مرتبه «اَلَّلهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَیْنِ«
8. تعزیت گفتن
مؤمنان به یکدیگر با این عبارت:
اَعْظَمَ اللَّهُ
اُجُورَنا وَاُجورَکُمْ بِمُصابِنا بِالْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلامُ وَجَعَلَنا وَاِیَّاکُمْ
مِنَ الطَّالِبینَ بِثارِهِ مَعَ وَلِیِّهِ الْإِمامِ الْمَهْدِیِّ مِنْ الِ مُحَمَّدٍ
عَلَیْهِمُ السَّلامُ. روز بیست
و یکم ماه
عروسی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) در سال سوم
هجری. روزه این روز، مطلوب است.
روز بیست
و پنجم ماه
شهادت حضرت سجاد(ع)
در سال 94 ه.ق
منابع
1. المصباح، کفعمی، دارالکتب العلمیة،
اسماعیلیان، 1ج، نجف، 1349 ق، ص 509
2. مصباح المتهجّد، محمدبن الحسن الطوسی، مؤسسه
فقه شیعه، بیروت، 1411 ق.ص 486
3. بحارالأنوار، محمّد باقر المجلسی (م 1111 ق)،
المکتبة الاسلامیة، ج 97، ص 133
4. بحارالأنوار، محمّد باقر المجلسی (م 1111
ق)، المکتبة الاسلامیة، ج 98، ص 333؛
5. وسائل الشیعة، محمد بن الحسن الحر العاملی،
المکتبة الاسلامیة، 20 ج، عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران، 1383 ق، ج 5، ص 294؛
6. مفاتیح الجنان، ص 286. - مصباح المتهجّد، ص 783
7. بحارالأنوار، محمّد باقر المجلسی (م 1111
ق)، المکتبة الاسلامیة، ج 98، ص 324
8. عروة الوثقی، الطباطبایی الیزدی، 2 ج،
دارالکتب الاسلامیة، تهران 1397 ق.ج 2، ص 243؛
9. وسائل الشیعة، محمد بن الحسن الحر العاملی،
المکتبة الاسلامیة، 20 ج، عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران، 1383 ق، ج 7، ص 347
10.
بحارالأنوار، محمّد باقر المجلسی (م 1111 ق)، المکتبة الاسلامیة، ج 98، ص 334
11.
وسائل الشیعة، محمد بن الحسن الحر العاملی، المکتبة الاسلامیة، 20 ج،
عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران، 1383 ق، ج 4، ص 286؛
12.
مصباح المتهجّد، ص 470
13.
عروة الوثقی، ج 2، ص 241
14.
همان، ج 2، ص 242؛
15.
وسائل الشیعة، محمد بن الحسن الحر العاملی، المکتبة الاسلامیة، 20 ج،
عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران، 1383 ق، ج 7، ص 348
16.
وسائل الشیعة، محمد بن الحسن الحر العاملی، المکتبة الاسلامیة، 20 ج،
عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران، 1383 ق، ج 7، ص 339
17.
همان، ج 5، ص 295
18.
بحارالأنوار، محمّد باقر المجلسی (م 1111 ق)، المکتبة الاسلامیة، ج 98، ص
340
19.
همان، ص 338
20.
همان، ص 343، ح 5
21.
کامل الزیارات، جعفر بن محمد ابن قولویه، مکتبة الصدوق، تهران، 1375 ش.ص 174
22.
عروة الوثقی، ج 2، ص 243؛
23.
وسائل الشیعة، محمد بن الحسن الحر العاملی، المکتبة الاسلامیة، 20 ج،
عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران، 1383 ق، ج 7، ص 338
24.
کامل الزیارات، ص 174، ح 5
25.
وسائل الشیعة، محمد بن الحسن الحر العاملی، المکتبة الاسلامیة، 20 ج،
عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران، 1383 ق، ج 7، ص 339
26.
کامل الزیارات، ص 176
27.
مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، افتخاری، تهران، 1375 ش.ص 289
28.
بحارالأنوار، محمّد باقر المجلسی (م 1111 ق)، المکتبة الاسلامیة، ج 98، ص
345.