كلمات كليدي : طومارهاي درياي مرده، قمران، جامعه قمراني، عهد قديم، اسني ها
نویسنده : محمد مهدي كاظمي
در سال 1947در منطقه‌ی قمران[1]در فلسطین و در کرانه ی دریای مرده، طومارهائی کشف شد که در پژوهش‌های مربوط به آئین یهودیت و مسیحیت اهمیت به سزائی داشت.
پیدا شدن طومارها
چوپانی از قبائل بومی ساکن این منطقه، بز گله اش را گم می‌کند.هنگام جستجو برای یافتن آن، به غاری می‌رسد.وی سنگی را به درون این غار می‌افکند.در این هنگام صدای برخورد این سنگ با ظرفی سفالین، باعث کنجکاوی او می‌شود.پس از ورود به این غار، خمره‌ای سفالین در غار می‌یابد که درون آن طومارهای قدیمی وجود داشت[2].
این سرآغاز کشف طومارهای دریای مرده بود. پس از آنکه مسئولان محلی، پی به وجود این طومارها می‌برند، عملیات باستان شناسی را در این منطقه آغاز می‌کنند. تا سال 1958 کلّ طومارهائی که در یازده غار از غارهای این منطقه قرار داشت، کشف می‌شوند[3].
این طومارها مربوط به چه کسانی بوده است؟
نویسندگان این طومارها جمعی از یهودیان بودند که دارای نگرشی عرفانی بودند. این گروه به نام إسنی‌ها[4] شهرت یافتند. یهودیان اسنی به خاطر آن که با آموزه‌های یهودیان صدوقی (یهودیان معبد) مخالف بودند، ناچار شدند از شهرها خارج شوند و در منطقه قمران سکنی گزینند. این عرفای یهودی در این منطقه آزادانه به عبادت و انجام اعمال عبادی خود مشغول شدند[5]. "پلینی کبیر" مورخ رومی، به وجود این تجمعات در این منطقه اشاره کرده است[6].
مطالعه و پژوهش در مورد طومارها
این طومارها در موزه‌ای در شهر قدس نگه داری می‌شد و تحقیقات علمی در مورد آن زیر نظر کمیسیونی هشت نفره و به ریاست کشیشی فرانسوی به نام رونالد دو وو[7] آغاز شد.
پس از این که این شهر، توسط رژیم صهیونیستی در ژوئن سال 1967اشغال شد، کلّ این طومارها (به جز طوماری مسی که در موزه‌ای در کشور اردن نگه داری می‌شد) در اختیار آنها قرار گرفت[8].
به تدریج این طومارها ترجمه و منتشر شد. ولی از همان ابتدا، انتشار این طومارها موجب بروز جدال و نزاع شد.
طبق اخباری که مسئولان ناظر بر نشر این طومارها منتشر کردند، تمام طومارهائی که در این منطقه کشف شد، انتشار یافت و در اختیار پژوهشگران قرار گرفت.
این در حالی بود که بر اساس برخی گزارشها، تمام طومارهائی که از غار شماره چهار (که نسبت به سائر غارهای این منطقه، مهمترین کشفیات در آن صورت گرفت) در قمران به دست آمد، منتشر نشد[9].
در سال 1991در لندن کتابی تحت عنوان "نیرنگ طومارهای دریای مرده"[10]منتشر شد.این کتاب توسط مایکل بایجنتس[11]و ریچارد لایت[12] نوشته شد. این دو محقق در این کتاب به طور صریح واتیکان را به دخالت در کار ترجمه و نشر طومارهای قمران متهم کردند و ادعا نمودند که کلیسای واتیکان در تلاش است آن دسته مطالبی که در این طومارها آمده است و در تضادّ با آموزه‌های کاتولیکی است، منتشر نشود.
برخی محققان بر آنند که با نگاه به اهداف آشکار و پنهان دولت مردان اسرائیل و سیر حوادثی که طی این سالها در حاشیه این طومارها به وقوع پیوست، می‌توان انتظار داشت که یهودیان اسرائیل و جهان مسیحیت معامله دو جانبه‌ای در مورد این طومارها انجام داده باشند. به این معنی که در قبال عدم انتشار برخی طومارها مسئولین اسرائیلی بتوانند از این طومارها بهره‌برداری تبلیغی بکنند[13].
با بررسی تمام اتفاقاتی که پیرامون انتشار این نسخه‌ها افتاد می‌توان گفت که پس از گذشت بیش از شصت سال از اکتشاف طومارهای دریای مرده هنوز اطلاعات ما از این طومارها و اسرار آن بسیار مبهم و اندک است.
اهمیت این طومارها در شناخت مسیحیت
این طومارها از چند بعد در مسیحیت شناسی، حائز اهمیت است.
این طومارها در فاصله بین قرن دوم پیش از میلاد تا نیمه دوم قرن اول میلادی نگاشته شده است و این، همزمان با زندگی عیسی مسیح در منطقه بیت لحم[14] و ناصره[15] و اورشلیم[16] است. واین سه منطقه در فاصله بسیار نزدیکی از قمران واقع شده است. هنگامی که خبر کشف این طومارها در قمران به دست آمد، محققان امید داشتند که اطلاعات جدیدی از زندگی حضرت عیسی به دست بیاورند. ولی نکته عجیب این جا بود که این طومارها هیچ اشاره‌ای به عیسی مسیح و زندگی وی نکرده بود[17].
نکته حائز اهمیت در مورد نسخه‌ها آن بود که این طومارها حاوی 200نسخه خطی از عهد قدیم بود.از آن جا که قدیمی‌ترین نسخه خطی عهد قدیم به قرن دهم میلادی بر می‌گردد، اکتشاف این نسخه‌ها در مستندسازی عهد عتیق و رفع اختلاف نسخه‌های آن اهمیت بسزائی داشت[18].
در سال 1992 نشریه ایندیپندنت[19] قسمتی از طومار رویای آرامی[20] به شماره 4Q246 که در غار شماره 4 کشف شده بود را منتشر نمود.در این طومار در مورد آخر الزمان می‌گوید که فرزند خدا در آخر الزمان ظهور می‌کند و اوصافی که برای او بر می‌شمارد با اوصاف حضرت عیسی (که مسیحیان او را تنها‌فرزند خدا می‌دانند که در آخر الزمان ظهور می‌کند) مطابقت ندارد[21].