25 فروردین 1395, 22:58
خيلي از مصائب و مشكلاتي كه برايمان اتفاق ميافتد حاصل اعمال ناپسند خودمان است، در اين مواقع اگر به اعمالمان در گذشته فكر كنيم متوجه ميشويم كه چه بيتوجهيهايي به حقوق ديگران داشتهايم كه حالا همانها گريبانمان را گرفته است.
بعضي از كتابهاي لغت، ظلم را به معني ستم، بيداد و ناقص كردن حقّ دانستهاند و در تعريف آن گفتهاند: ظلم عبارت است از: گذاشتن يك شيء در غير محل و جاي مناسب آن. بر اين اساس، ظلم و ستم در مقابل عدل و داد قرار ميگيرد؛ چون در تعريف عدل هم گفته شده است: عدل عبارت است از: قرار دادن هر چيز در جاي خودش. در اصطلاح، ظلم عبارت است از اينكه: اشياء، اعمال، صفات و عقايد از محل و جايگاه واقعي آنها تغيير داده شوند. در علوم اجتماعي نيز ظلم عبارت است از: غصب و ناديده گرفتن حقوق اجتماعي و اقتصادي افراد و اجبار آنان به اموري ناپسند كه برايشان مطبوع و مطلوب نيست. امّا در اصطلاح قرآن، ظلم اختصاص به تجاوز فرد يا گروهي به حقوق فرد يا گروه ديگر ندارد، بلكه شامل ظلم فرد به نفس خود او نيز ميشود و هر فسق و فجور و خارج شدن از مسير درست انسانيت را هم ظلم ميگويند.
در قرآن يكي از فلسفههاي بعثت انبيا برقراري قسط بيان شده است: همانا ما پيغمبران خود را با ادله و معجزات فرستاديم و برايشان كتاب و ميزان نازل كرديم تا مردم به راستي و عدالت گرايند و آهن را كه در آن هم سختي و كارزار و هم منافع بسيار بر مردم است نيز براي حفظ عدالت آفريديم تا معلوم شود كه خداوند رسلش را با ايمان قلبي ياري خواهد كرد كه خدا بسيار قوي و مقتدر است. (1)
امام علي(عليهالسلام) در نهجالبلاغه ستم را بر سه گونه شمردهاند: (2) بدانيد ظلم و ستم بر سه گونه است: ستمى كه هرگز بخشوده نمىشود و ستمى كه بدون مجازات نخواهد بود و ظلمى است كه از آن صرفنظر مىشود و بازخواست ندارد. اما ظلمى كه بخشوده نخواهد شد«شرك به خداست» خداوند مىفرمايد: «خداوند هيچگاه از شرك به خود درنمىگذرد» (آيه 48 سوره نساء)، اما ظلمىكه بخشوده مىشود ستمى است كه بنده با گناهان صغيره به خويشتن كرده است و اما ستمى كه بدون مجازات نمىماند ستمگرى بعضى از بندگان به برخى ديگر است. قصاص در آنجا بسيار سخت است (اين قصاص) مجروح ساختن با كارد يا زدن با تازيانه نيست بلكه چيزى است كه اينها در برابرش كوچك است. بدترين ظلمها، ظلم به ضعيف است. فرق نميكند، چه در روابط خانوادگي و چه در روابط اجتماعي، بدين معنا كه در كانون خانواده نبايد احترام بر مبناي ترس باشد.
خداوند مهربان به وسيله اوليا و انبيای خود، ملاكها و نشانههايي را معرفي كرده است كه به وسيله آنها، ميتوان صراط مستقيم يا انحراف از آن را تشخيص داد. درباره آلودگي به ستم از حضرت علي(عليهالسلام) نقل شده است كه آن حضرت فرمودند: براي ظالم سه نشانه است. به مافوق خود با نافرماني و به زيردستش با قدرتنمايي ستم ميكند و از ستمگران طرفداري و پشتيباني ميكند.
يكي از راههاي تحقق اجتماع سالم كه در پرتو آن همگان بطور شايسته و بايسته از حقوق فردي و اجتماعي خويش بهرهمند خواهند شد تبيين پيامدهاي زيانبار ظلم و ستم است؛ پيامدهايی كه نه تنها زمينه نابودي خود ستمگر را فراهم مينمايد بلكه آثار مخرب آن دامنگير جامعه نيز خواهد شد.
در اين رابطه پيامبر اعظم (صليالله عليه و آله) ميفرمايند: الملك يبقي مع الكفر و لا يبقي مع الظلم (3): حكومت با كفر باقي ميماند اما با ظلم دوامي نخواهد داشت. حضرت علي(عليهالسلام) ميفرمايند: يوْمُ الْمظْلُومِ على الظّالِم أشدُّ مِنْ يوْمِ الظّالِمِ على الْمظْلُوم (4): روزى كه ستمديده از ستمكار انتقام كشد، سختتر از روزى است كه ستمكار بر او ستم روا مىداشت.
براي در امان ماندن از آلودگي به ظلم و ستم در حقّ ديگران، راهكارهاي زيادي ذكر شده است. از جمله اين راهكارها، انديشيدن در نتايج و دستاوردهاي زيانبار اعمال و رفتارهاي ظالمانه است. چون يكي از قوانين و سنتهاي حاكم بر نظام هستي اين است كه هر عملي، بازتابي را در پي دارد. اگر عمل نيك باشد، ثمره شيرين و اگر عمل ناشايست باشد، نتيجهاي تلخ به دنبال خواهد آورد. گذشته از آن، اقتضاي عدالت خداوند آن است كه هر كس را به سزاي عملي كه انجام ميدهد، برساند. حضرت علي(عليهالسلام) در اشاره به اين حقيقت ميفرمايد: در موقع ارتكاب به ستم، دادگري خداوند را كه با تو خواهد داشت و هنگام قدرتمندي، توانمندي و قدرت خدا را ياد كن.
قطعاً اگر افراد جامعه يقين داشته باشند كه هيچ ظلمي بيپاسخ نميماند و پاسخي كه به ظالم داده ميشود به مراتب دردناكتر از ظلمي است كه به مظلوم شده است، ديگر كسي حتي فكر ستم به ديگران را در سر نخواهد پروراند.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان