استقبال صاحب نظران از تدوین جلد دوم «مفاتیح»‌

استقبال صاحب نظران از تدوین جلد دوم «مفاتیح»‌

خبرگزاری فارس: پیشنهاد آیت‌الله جوادی آملی برای تدوین جلد دوم «مفاتیح‌الجنان» با نام «مفاتیح‌الحیات» با استقبال صاحب نظران مواجه شده است.
به گزارش خبرنگار آئین و اندیشه خبرگزاری فارس کتاب ارجمند «مفاتیح‌الجنان» حاج شیخ عباس قمی محدث بزرگ و از شاگردان برجسته میرزا حسین نوری نزدیک به یک قرن است که محل مراجعه اهل ایمان است تا به واسطه آن دست نیاز به پیشگاه بی نیاز دراز کنند و به بارگاه قدسی خداوند متعال تقرب جویند.
این کتاب که حاوی ادعیه و اوراد و اذکار نقل شده از جانب 14 معصوم علیهم‌السلام است امروزه در خانه هر ایرانی شیعه و بعضا برادران اهل تسنن و دوستداران اهل بیت در کنار قرآن کریم قرار دارد.
مفاتیح‌الجنان نه تنها مورد توجه عموم مردم است بلکه علمای تراز اول هم قدر و جایگاهی رفیع برای آن قائلند؛ مرحوم محمدرضا توسلی خاطره‌ایی از ارتباط امام خمینی با کتاب مفاتیح الجنان نقل کرده است که نشان می‌دهد تا چه پایه این کتاب از توفیق برخوردار بوده است.
در سایت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) به نقل از مسئول دفتر ایشان آمده است: «انس دایم با مفاتیح الجنان داشتند، شاید کسی باور نکند که امام در جایگاه یک رهبر انقلابی و سیاسی،اکثر دعاهای«مفاتیح الجنان» را خوانده باشند!یادم است یک وقت امام از من مفاتیح درشت خط خواستند.برای ایشان تهیه‌کردم. یک روز مانده به فوت ایشان یکی از خانم‌ها به من گفتند:«شما بیایید بالای سر امام دعا بخوانید.» من هم دعای عدلیه را خواندم. یک وقت متوجه شدم امام در یک جای مفاتیح نشانه‌ای گذاشته‌اند.نگاه کردم دیدم دعای عهد حضرت مهدی(عج)است که چون مستحب است چهل روز خوانده شود،ایشان روی کاغذ تاریخ شروع را از هشتم شوال مرقوم فرموده بودند و تا آن روز خوانده بودند!تا این اندازه امام به دعاها آن هم با انجام خصوصیات و شرایط مقید بودند.»
شاید همین ارزش و اعتبار و حسن قبول «مفاتیح‌الجنان» باعث شده است آیت‌الله عبدالله جوادی آملی مفسر قرآن و حکیم متاله همروزگار ما جهت اعتلای اخلاق و سلوک اجتماعی خواستار تدوین جلد دوم این کتاب به نام «مفاتیح الحیات» شود.
آیت‌الله جوادی آملی طرح نوشتن جلد دوم کتاب «مفاتیح‌الجنان» را اولین بار در اسفند سال 85 مطرح کرده بود که بعد از گذشت یک سال و نیم محقق نشده است.
وی بار دیگر امسال در مقام امامت جمعه شهر قم،قلب تپنده مذهب تشیع، باردیگر و همزمان با هفتادمین سال درگذشت شیخ عباس قمی، گردآورنده کتاب «مفاتیح‌الجنان» این مطلب را یادآور و خواستار تحقق آن شدند.
آیت‌الله جوادی آملی معتقد است امامان شیعه تمام نیازهای بشر را پاسخ گفته‌اند و اکنون وظیفه پیروان آن‌هاست که این پاسخ‌ها را استخراج و در قالب جلد دوم کتاب مفاتیح منتشر کنند.
استاد جوادی آملی جمعه 21 تیر سال جاری در خطبه‌های نماز جمعه قم گفته بود: «مفاتیح‌الجنان» یک بخش‌های عبادات و اذکار و زیارات دارد در حالیکه دین تنها این‌ها نیست.
به گفته آیت‌الله جوادی آملی، جلد دوّم «مفاتیح‌الجنان» جایش خالی است و عده‌ای باید آن را بنویسند تا معلوم شود دین تنها این نیست که ما زیارت بکنیم و ذکری بگوییم.
تأکید وی بر نگارش جلد دوم «مفاتیح‌الجنان» بیشتر بر روایاتی است که به امور روزمره و رفتارهای فرهنگی ـ اجتماعی مسلمانان مربوط می‌شود و به همین خاطر نام «مفاتیح‌الحیات» را برای آن مناسب دانسته است.
اهمیت تدوین این کتاب در نگاه اول و با توجه به گنجینه عظیم روایات و مجموعه‌های روایی ضروری به نظر می‌رسد؛ استاد کریم زمانی مثنوی‌شناس و پژوهشگر که خود گزیده‌ایی از مفاتیح الجنان را با ترجمه خود منتشر کرده است؛ درباره تدوین مفاتیح‌الحیات می‌گوید: تدوین این کتاب می‌تواند مثمر ثمر باشد، مرحوم حاج شیخ عباس قمی کلیدهای بهشت را گفته است، می‌توانیم اینگونه تعبیر کنیم که کلیدهای دنیوی هم هست و می‌توان دنیا را با توجه به اخلاقیات و الهیات ولو فردا بهشت کرد و مسلما اگر خود جمعی هم دارای اخلاقیات و الهیات باشد، جهان ما جهانی الهی و بهشتی می‌شود.
وی با نام بردن از چند کتاب اخلاقی برنوشته علمای گذشته به نیاز انسان پرداخت و گفت: انسان جدید یا قدیم ندارد، بشر همیشه نیازمند اخلاقیات بوده و تقسیم آن به جدید و قدیم مغلطه است، انسان باید حق امانت الهی را ادا کند و این حق زمانی ادا می‌شود که عطایای الهی مانند؛ علم و قدرت را در جهت تهذیب نفس و حیات خود درک بکند و امانت خداوند را حفاظت بکند.
کریم زمانی با اشاره به آیه «و من اعرض عن ذکری فان له معیشة ضنکا» گفت: کفه معنا و ماده در دنیای امروز به هم خورده و همه فعالیت‌های بشر برای تن و احتیاجات ناسوتی او به کار گرفته شده است. به قول مرحوم شریعتی بشر به رختخواب راحت رسیده اما خواب راحت را از دست داده است و به قول مولوی: عقل سرتیز است لیکن پای سست/ زانکه دل ویران شده است و تن درست.
کریم زمانی که از منظری عرفانی به اهمیت تدوین این کتاب پرداخته و اخلاق را پایه سیر و سلوک توحیدی به شمار می‌آورد درباره چگونگی تدوین مفاتیح الحیات می‌گوید: مرحوم شیخ عباس قمی با صداقت باطن مفاتیح‌الجنان را جمع کرده و الگوی وی هم ظاهرا کتاب زادالمعاد علامه مجلسی بوده است و البته در نیاز انسان به دعا هم شکی نیست. بنابراین اگر ذوق و علم توامان شود با صدق باطن حتما جلد دو مفاتیح یا همان کلیدهای حیات هم توفیق پیدا می‌کند.
یحیی یثربی استاد فلسفه و از تحصیلکردگان حوزه‌های علمیه از منظر دیگری به اشارت آیت‌الله جوادی آملی نگاه می‌کند و آن را با بینشی فلسفی می‌کاود و می‌گوید: به نظر من اینکه ما در کنار مفاتیح الجنان یک کتابی هم ضمیمه کنیم که مربوط به مسائل زندگی باشد، من با این نگرش موافقم، اما آن را خیلی عرفی و ساده می‌بینیم، با این نگرش ما باید بپذیریم که مفاتیح یک اصل است در جامعه و باید در کنار آن چیزی بگذاریم.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی (ره) با تاکید بر اجتماعی بودن دین اسلام می‌افزاید: ما باید به «قرآن» و «فلسفه سیاسی اسلام» برگردیم، اسلام یک دین فردی نیست بلکه یک دین جمعی است در همان اوایل سوره بقره چند آیه درباره متقین و دو سه آیه درباره کفار داریم و به اندازه هر دو حتی یک مقدار هم بیشتر درباره منافقان دیده می‌شود.
یحیی یثربی که به نظر می‌رسد سعی دارد از گفتار آیت ا... جوادی آملی رمزگشایی کند، اضافه می‌کند: تکیه بر منافق و حساسیت روی نفاق در ادیان درونی و فردی مطرح نیست یعنی وقتی دین فردی باشد، من در خانقاه خودم،در خانه و زوایه خودم کار خود را می‌کنم و کاری به کار اجتماع ندارم.اسلام با معنویت فردی سازگاری ندارد و رهبانیت را مشروع نمی‌داند، حتی نظام پرستش فردی و امثال آن را به رسمیت نشناخته و قبول ندارد.
وی تصریح می‌کند: اسلام دین زندگی اجتماعی و مبارزه است پیامبر همیشه می‌فرمود دین من رهبانیت ندارد و اگر دلتان رهبانیت می‌خواهد رهبانیت دین من جهاد است. نه اینکه بنشنید در یک گوشه‌ای و عزلت پیشه کنید. بیایید وارد جامعه بشوید حمایت کنید از حق و حقیقت و مبارزه کنید با باطل، این مبارزه از درون و خانواده شما شروع می‌شود تا شهر و جامعه و کشور تا جامعه جهانی، همه جا هست، همیشه هست. هر روز و هر زمان می‌تواند عاشورا باشد و همه زمینمان می‌تواند کربلا باشد.
یثربی تاکید می‌کند: پس بنابراین ما بیاییم اول در این کشور که بحمدالله نظامی الهی می‌خواهد استقرار پیدا کند، برای فلسفه سیاسی این نظام وقت بگذاریم. اگر فلسفه سیاسی آن را بدانیم و این نظام را پیاده کنیم، تکلیف همه چیز مشخص است و هیچ لازم نیست، ما بگوییم در کنار این چه قرار بدهیم در کنار آن چه قرار بدهیم و چه کنیم و چه نکنیم.
یثربی بار دیگر با بیان اینکه در اسلام این همه حساسیت روی نفاق هست و بر روی آن تأکید شده است به این دلیل که نظامی سیاسی - اجتماعی است، می‌گوید: در نظام سیاسی - اجتماعی نفاق پدر نظام را درمی‌آورد. اما در نظام فردی من دعای جوشن کبیر می‌خوانم! خوب بخوانید یا نخوانید به من ربطی ندارد. اما در این نظام اجتماعی اگر من بخواهم به مسئله‌ای عمل کنم؛ فرزند من عمل کند و دیگران عمل نکنند، زندگی من سیاه می‌شود.
وی با اشاره به سلوک اجتماعی امیر‌المؤمنین تصریح کرد: علی(ع) نمی‌توانست دعای کمیل بخواند و بگوید معاویه هر کاری می‌کند بکند علی باید می‌آمد اگر کمیل در این مبارزه کوتاهی می‌کرد کمیل را کنار می‌گذاشت اصل کار مبارزه با ثروت‌های باد آورده و برباد رفته، اموال انباشته شده، حکومت‌های غاصب و نادرست است.بنابراین ما باید با سیاست اسلام آشنا شویم در سیاست اسلام ما باید در صحنه مبارزه باشیم با کفر که خیلی ساده و روشن است و مبارزه با نفاق که بسیار پیچیده است.
مؤلف کتاب «حکمت اشراق» در ادامه با توضیح بیشتر درباره چهره نفاق گفت: نفاق دو ویژگی دارد، با این دو ویژگی می‌تواند بزرگترین ضربه را به نظام اسلامی بزند؛ نفاق به قسمتی از اسلام جدی عمل می‌کند و قسمت دیگر را کاملاً زیرپا می‌گذارد. مثلاً می‌آید در انگشتر عقیق به دست کردن ذره‌ای غفلت نمی‌کند.در صف اول نماز ایستادن کوتاهی نمی‌کند اما در حیف ‌و میل و بخوربخور بیت‌المال این آقا انگار نه انگار که مسلمان است.اینجا حرف خود را می‌زند.
دومین ویژگی نفاق آن است که در میدان برخورد اجتماعی مردم را به کار نیک وا می‌دارد اما خود عمل نمی‌کند. به مردم می‌گوید گریه کنید خودش هم با مردم این کارها را انجام می‌دهد. بر جگر سوخته‌ علی‌اصغر (ع)ناصرالدین‌شاه، هم می‌نشیند با فلان تعزیه‌گردان گریه می‌کند اما اگر بیفتد به تفرعن و قدرت‌طلبی این ناصرالدین شاه‌ پیرو امام حسین نیست.
یثربی یا بیان این نکته که نباید فکر کنیم که اگر به قرآن عمل کردیم از ائمه دور شده‌ایم، گفت: اگر ائمه جایگاهی دارند آن جایگاه از قرآن است و از جای نیاورده‌اند، بنابراین ما به نظام اسلام برگردیم تا جایگاه ائمه بهتر شناخته ‌شود جایگاه غلوآمیزی که ما به اینها بدهیم این جایگاه نه با قرآن سازگار است و نه خود اینها راضیند از آن.
نویسنده کتاب «فلسفه عرفان» با تاکید بر ظهور و حضور عملی اندیشه‌های دینی در اجتماع می‌گوید: اگر امیرالمؤمنین بشنود که ما می‌گوییم علی‌اللهیم بیشترین نفرت‌ها را از ما پیدا می‌کند در حالیکه ما با توهم خودمان می‌گوییم ما تنها به قرآن توجه نمی‌کنیم به ائمه متوجهیم.
ما اهل بیت را باید قرآنی را بشناسیم. اهل بیت (ع) شاه عباس نیستند که نیاز داشته باشند ما آنها تجلیل کنیم و برای آنها طاق نصرت بزنیم و برای آنها لابه و التماس کنیم بلکه مانند نبی‌اکرم که درود خدا بر همه آنها باد از ما معرفت می‌خواهند.
وی با تاکید بر این که یکی از زیبایی‌های دین خاتم این است که دوباره دین‌سازی نکنیم می‌گوید: برگشت قرآنی به ائمه یعنی آنها را اسوه قرار دادن و جا پای آنها گذاشتن نه اینکه یزیدی زندگی کنیم و چون دست به دامن علی (ع) دراز می‌کنیم انتظار داشته باشیم خطایمان نادیده گرفته ‌شود.
حمیدرضا بصیری استاد حوزه و دانشگاه هم از جایگاه پیشنهاد دهنده وارد بحث می‌شود تا اهمیت آن را نشان دهد وی می‌گوید: پیشنهاد دهنده (آیت‌ا... جوادی آملی) دارای مقام علمی و معنوی بالایی در حکمت و فقاهت است و شاید در عالم تشیع در وادی تفسیر مانند ایشان را نداشته باشیم. بنابراین باید همه حوزویان و دانشگاهیان با نگاه خاص به این مطلب توجه کنند و به همین نسبت به جوانب این پیشنهاد پرداخت.
این روحانی استاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) با بیان اینکه قصد حضرت آیت‌الله جوادی آملی به هیچ عنوان تعریض به مفاتیح یا نادیده گرفتن جایگاه و اهمیت این کتاب ارزشمند نیست به ارزش‌های مفاتیح پرداخت و تصریح می‌کند: مفاتیح الجنان مرحوم حاج شیخ عباس قمی آن‌قدر با اخلاص نوشته شده که الان یک قرن است در خانه‌‌های ما در کنار قرآن قرار داده می‌شود.
استاد حوزه علمیه توضیح می‌دهد: قصد این نیست که آن را با قرآن مقایسه کنیم و خدای ناکرده در مورد آن غلو کنیم اما مقام معصومیت گویندگان مفاتیح و اخلاص مرحوم شیخ عباس قمی اضافه شده و موجب شده این کتاب جایگاهی این چنینی پیدا کند.
حمیدرضا بصیری هم با اشاره به شان مفاتیح در نزد مراجع و علمای بزرگ تشیع با نقل مطلبی می‌گوید: وقتی از مرحوم آیت‌الله سیدمصطفی خمینی پرسیدند امام در تبعید چگونه اوقات را می‌گذراند و چه چیزی مطالعه می‌کند ایشان فرموده بودند امام مفاتیح دوره می‌کند یعنی دائما با مفاتیح محشور هستند.
حمید رضا بصیری در ادامه به اهمیت و ارزش دعا پرداخت و با بیان اینکه این نظر آیت‌الله جوادی‌آملی به هیچ وجه درباره سست کردن جایگاه دعا نیست با تأکید بر اهمیت دعا در حیات انسانی و با اشاره به مستندات قرآنی گفت: ارزش هر کس در پیش خدا به مقدار دعاهایی است که انجام می‌دهد و اساسا نماز دعا است و راه اتصال به خداست.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه برخلاف تصور دعا در زندگی‌ها بسیار کم است، می‌افزاید: در نماز بهترین جایی که می‌شود دعا کرد قنوت است روشن است که ما به راحتی از این فرصت دعا کردن می‌گذریم صرف نظر از نمازهای جماعت در خلوت‌های خود هم خیلی اهل دعا نیستم.
وی با ذکر این نکات به بیان نظر آیت الله جوادی آملی می پردازد و می‌گوید:با توجه به این مقدمات به نظر می‌رسد مطلبی که آیت‌الله جوادی آملی قصد دارند به آن توجه دهند این است که جای اخلاق و سلوک درست و روابط خانوادگی و اجتماعی صحیح در زندگی ما کمرنگ است.
بصیری در عین حال با بیان اینکه شاید تمام سخن ایشان همین مطلب باشد که کتابی در وادی اخلاق به همان وزانت مفاتیح و همان درجه از اخلاص تدوین شود، می‌گوید: خطاب این عالم بزرگ به اصحاب قلم و کسانی که اهل تألیف و تحقیق‌اند خواهد بود تا کتابی وزین و با اخلاص هم‌پایه مفاتیح‌الجنان برای زندگی و آداب اجتماعی مردم برگرفته از قرآن و روایات تدوین کنند. تا بدانیم در کنار تضرع و توبه و مناجات، با بندگان خدا چه خوب و چه بد چگونه رفتار کنیم.
حمیدرضا بصیری درباره چگونگی تالیف کتاب مفاتیح الحیات می‌گوید: می‌توان این کار را گروهی انجام داد و امروزه کار گروهی خطایش کمتر است و از مقبولیت اجتماعی بالاتری هم برخوردار خواهد بود و به نظر می‌رسد که اگر یک گروه علمی آن را انجام دهد بهتر است و البته این مانع کار فردی اهل ذوق نیست.
وی تصریح می‌کند: اما پیشنهاد دیگر با کسب اجازه از آیت‌الله آملی این است که خود ایشان به دلیل اینکه متخلق به آداب الهی و اسلامی هستند افرادی را مشخص کنند و آن گروه علمی را خود ایشان هدایت کنند.
این استاد حوزه و دانشگاه در پایان با استقبال از تدوین مفاتیح الحیات می‌گوید: باید از تعجیل پرهیز کرد و با یک فراخوان و کار علمی گسترده امراض اخلاقی بشر عصر امروز را به مثابه شناسایی درد و مریضی پیش از هر درمانی انجام داد و پس از آن با استفاده از قرآن کریم و سیره و روایات معصومین علیه‌السلام و با نقد و نظر علما و مراجع کتابی جامع تدوین شود.

منبع خبر:
خبرگزاری فارس