خبرگزاری فارس: دومین نشست «کانت در ایران»، عصر دوشنبه با حضور رضا سلیمان حشمت و انشاءالله رحمتی در سرای اهل قلم برگزار شد.
به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه فارس، رضا سلیمان حشمت در دومین نشست بررسی کانت در ایران، با اشاره به جمله هایدیگر درباره کانت گفت: هایدیگر معتقد بود کانت بر زندگی ما سایه افکنده است و به نوعی او بر تمام فرهنگ بعد از خود تأثیر گذاشته است.
وی افزود: ما در مابعدالطبیعه کانت به شناخت یقینی نمی‌رسیم، چرا که این نوع شناخت فراتر از قلمرو و تجربه است و این نوع تأثیر در پوزتیوسیت‌ها وجود دارد که بر ما نیز تأثیر گذاشته است.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: کانت در نقد عقل عملی به فعل اخلاق توجه می‌کند و درباره اینکه چطور برای اخلاق، بنیاد عقلی مطرح می‌کنیم، بحث تکلیف را مطرح می‌کند.
وی با اشاره به اینکه اخلاق تکلیف‌مدار کانتی با صورت دیگری از مسیحیت پارسامذهبانه است، اظهار داشت: کانت فیلسوف مدرنی است که رهبانیت برای او مهم نیست.
سلیمان حشمت در ادامه به تأثیر کانت بر حقوق بشر اشاره کرد و گفت: کانت معتقد بود در زندگی باید چنان رفتار کرد که بشریت در مقصد و غایت او آزاد باشد. به این معنی که آزادی هر کسی آزادی دیگری است.
وی تصریح کرد: کانت در نقد سوم درباره زیباشناسی بحث می‌کند که تأثیر زیادی بر فلسفه هنر می‌گزارد و به نوعی فقر زیادی که در این زمینه وجود دارد را پر می‌کند.
او ادامه داد: کانت معتقد بود هنر بی‌غرض است که این اندیشه او بر شوپنهاور تأثیر بسیاری گذاشته و مباحث بسیاری را در این باره بوجود آورد و موجب ارتقای اندیشه درباره هنر شد.
سلیمان حشمت اظهار داشت: بخش زیادی از آثار کانت به فارسی ترجمه شده و تألیفات زیادی هم درباره کانت در ایران به چاپ رسیده و تأثیر او بر ایران به وضوح قابل رؤیت است اما اینکه چقدر ما توانسته‌ایم با زبان او آشنا شویم بسیار مورد بحث است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه کانت معتقد بود ذهن بشر است که مطابق ضوابط دقیق به امور نظم می‌بخشد، خاطرنشان کرد: بنابراین او ایمان را به عقل عملی برمی‌گرداند و آن را الهیات و شناخت نمی‌داند بلکه وجودش ایمان است که در عمل اخلاقی جلوه می‌کند و متبلور می‌شود.
وی ادامه داد: این اندیشه کانت به این معنی است که اعتقاد به مبداء و معاد لازمه فعل اخلاقی است و اگر نباشد فعل اخلاقی کمال پیدا نمی‌کند بنابراین امکان فعل اخلاقی در اندیشه کانت بستگی دارد به وجود خداوند و می‌توان گفت کانت معتقد بود نمی‌توانیم بگوییم خدا هست یا نیست.
سیلمان حشمت با اشاره به اینکه ایمان کانت بیشتر جنبه مسیحی دارد افزود: اما در سنت ایرانی و اسلامی تقابل عقل و عشق در میان عرفا و فلاسفه مطرح بود، و هست و کسانی که امروزه سخنانی در این راستا مطرح می‌کنند به نظر درست نمی‌رسد.
وی با بیان اینکه همانطور که ما با توجه به وجود اندیشه ابن‌سینا در سنت و فرهنگمان او را بهتر از اندیشمندان غربی مثل کانت و دکارت می‌شناسیم خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد مشکل اساسی ما در شناخت به خاطر زبان است و ترجمه با تمام خدمتی که به اندیشه کرده است، اما در برخی موارد ما را دچار اشتباه می‌کند.
وی تأکید کرد: امروز برای شناخت دقیق کانت ما نیازمند شناخت دقیق زبان و دوره تاریخی او هستیم و براساس تاریخ و زبان کانت او را بشناسیم.
این استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی با انتقاد از اینکه فهم امروزی جامعه اندیشمند ما از کانت ضعیف است، گفت: اگر امروز به تفاوت‌های فرهنگی دقت بیشتری کنیم و برخلاف روشنفکران به دنبال شبح‌سازی نباشیم بهتر به فلسفه کانت خواهیم رسید.
سلیمان حشمت در پایان خاطرنشان کرد: هر فرهنگ و ملتی ویژگی خاصی دارد و همانطور که غرب برای شناخت عرفان اسلامی دچار مشکل هست ما هم برای درک درست از فلسفه اندیشمندان غرب دچار مشکل شده‌ایم که باید با راه‌حلی دقیق و منطقی آن را برطرف کنیم.
* رحمتی: کانت قصد داشته به بنیادهای استواری در اخلاق برسد
مترجم کتاب نقد عملی کانت گفت: کانت در فلسفه‌ای که برای خود تعریف کرده قصد داشته به یک بنیادهای استواری در اخلاق برسد و به خاطر عقل‌مداری‌اش هیچ‌گاه مطلبی را بدون دلیل قبول نکرده است.
انشاءالله رحمتی به بررسی نگاه کانت به اخلاق و دین پرداخت و گفت: کانت امکان فهم در مابعدالطبیعه را رد می‌کند و معتقد است جایی برای احکام و قوانین مطلق وجود ندارد و این یک نوع تفریط است.
وی اظهار داشت: آنچه کانت در فلسفه برای خود تعریف کرده به نظر می‌رسد قصد داشته به یک بنیادهای استواری در اخلاق برسد و به خاطر عقل‌مداری کانت هیچ‌گاه مطلبی را بدون دلیل نمی‌پذیرفته.
این پژوهشگر کانت ادامه داد: بنابراین کسی که می‌خواهد عاقلانه همه چیز را بپذیرد دیدش به اخلاق فراتر از وظیفه یک فیلسوف است و کانت خواسته به نوعی تکلیف خود را مشخص کند و با نقدهایی جدی که به عقل دارد، قصد داشته به این نتیجه برسد که آیا مبنایی برای اخلاق وجود دارد؟
وی با اشاره به به اینکه کانت دئیدیسم است گفت: دئیدیسم یک نوع خداباوری بر مدار عقل است که اگر ما نتوانیم یک چیز را از طریق عقل بفهمیم آن چیز نه مرجعیت دارد و نه وحیانی است.
این مترجم کتاب نقد عملی کانت تصریح کرد: دکارت و اسپینوزا هم از تفکر دئیدیسم دفاع می‌کنند، با این تفاوت که اندیشه دینی درباره خدا و در واقع شناخت خدا را صرفا بر عقل مبتنی نمی‌دانستند و ایمان را مقدم بر عقل می‌دانستند.
وی در ادامه به اندیشه هیوم در مقایسه با کانت پرداخت و گفت: هیوم تمام برهان‌های وجودی خدا از جمله دو برهان معروف نظم و معجزه را باطل می‌دانست، اما کانت علاوه بر عدم شناخت برهان‌های وجودی خدا اساساً امکان شناخت خداوند را نیز رد می‌کند.
او ادامه داد: بحث اثبات وجود خدا برای کانت یک وجود بیهوده است، بنابراین کانت به نوعی افراطی‌‌تر از هیوم عمل می‌کند و از سوی دیگر بر خلاف هیوم که با اخلاق به صورت شکاکانه برخورد می‌کند او در اخلاق راه هیوم را نمی‌رود.
این استاد دانشگاه دین در نگاه کانت موضوع مثبتی است عنوان کرد و گفت: کانت دو حوزه نظری و عملی را در آن مطرح می‌کند، به همین دلیل برخی معتقدند که جهان شناسی کانت در اخلاق است نه در فلسفه چرا که در فلسفه اخلاق نسبی است و چیزی فراتر از آنچه که عقل آدمی درک می‌کند مطرح نیست.
رحمتی با اشاره به اینکه فهم ما از کانت دشوار است به همین دلیل اشتباه در آن بسیار است افزود: کانت اخلاق را چیزی غیر از اخلاق مثل سعادت، دین و علوم طبیعی مطرح می‌کند و معتقد است ملاک درست فعل فایده‌ای است که از آن به دست می‌آید.
وی با بیان اینکه کانت تمام نظریات قبل از خود را متهم به دیگر آیینی می‌کند، گفت: بنابراین در اندیشه کانت ناموس به معنای یونانی آن، این است که قانون اخلاقی ما از غیر اخلاقی گرفته شده است.
وی تأکید کرد: کانت توجیح و بنیاد اخلاقی را خود آیین می‌دانست و به همین دلیل نظریه او وظیفه‌گرایانه است.
این مترجم آثار کانت ادامه داد: کانت ساده‌ترین کار را شناخت حسن و قبح می‌دانسته و معتقد بود عامی‌ترین افراد در تشخیص درست از نادرست توانا و هوشیار هستند.
رحمتی افزود: کانت به یک معنا معتقد بود برای عمل اخلاقی هیچ غایتی نباید داشته باشیم اما برخی معتقدند که این اندیشه کانت نقض غرض است.
وی در پایان با اشاره به اینکه سه فهم اصلی کانت برای اخلاق فضیلت، سعادت و اختیار است خاطرنشان کرد: ما در فلسفه نظری کانت با هر سه این موارد مواجهه هستیم و این به نوعی عدم شناخت ما را منتفی می‌کند.
منبع: