تدریس
آیت الله شیخ شعبان گیلانی، سالیان متمادی از ملازمان و خواص اصحاب استاد بزرگوارش و همشهری خود آیت الله ملا عبدالله مازندرانی بود و توانست از محضر این فقیه وارسته و مبارز، بهره های علمی و معنوی فراوانی ببرد. او علاوه بر تحصیل و کسب علم، خود نیز از مدرسان بزرگ حوزه ی نجفی اشرف به شمار می رفت. مخصوصاً بعد از رحلت استادش ملّاعبدالله مازندرانی، اغلب طلاب و فضلای شمالی محضر این فقیه والامقام، زانوی شاگردی بر زمین زدند. اسامی جمعی از شاگردان معظم له که بعدها همگی از عالمان متعهد و مدرسان نامدار معاصر شدند، ذیلاً می آوریم:
1 ـ آیت الله شیخ ابوالقاسم حجتی رشتی مؤلف تفسیر سوره ی یوسف و(متوّفای 1385 قمری)[5]
2 ـ آیت الله شیخ اسحاق غروی رشتی فرزند برومند میرزا حبیب الله رشتی (متوّفای 1357 قمری)
3 ـ آیت الله شیخ مهدی مهدوی لاهیجی (متوّفای 1413 قمری)
وی از عالمان کهن سال لاهیجان بود که بعد از تکمیل معلومات در سال 1316 شمسی به زادگاهش مراجعت کرد و ضمن تدریس و تربیت شاگردان، به تأسیس اماکن دینی از قبیل حوزه ی علمیه ی لاهیجان پرداخت.[6]
4 ـ آیت الله سید موسی موسوی اشکوری (متوّفای 1372 قمری)
وی از اعاظم علمای لنگرود بود از لحاظ علم و فضل در میان علمای آن دیار برتری فوق العاده داشت. زهد، وارستگی، تقوا، تعصب در دین، اخلاق خوش وی به گونه ای بود که بعد از گذشت بیش از پنجاه سال از رحلتش، هنوز یاد و نامش در میان مردم لنگرود زنده است. وی پدر گرامی واعظ شهیر ایران میرزا محمد علی صدرایی اشکوری ، قدس سره، است.[7]
5 ـ آیت الله ملا عبدالله ممجّد لنگرودی (متوّفای 1370 قمری) [8]
6ـ آیت الله ملا علی اکبر فتیدهی لنگرودی (متوّفای 1365 قمری)[9]
بنا به گفته برخی از علمای معاصر، ایشان عالم ترین روحانی در میان علمای شهرستان لنگرود در دوران معاصر بوده است. بزرگانی فراوان همانند آیت الله سیّد مرتضی لنگرودی (متوّفای 1383 قمری) از تربیت یافتگان مکتب علمی آن بزرگوار به شمار می آیند.
7 ـ آیت الله سید حسن معصومی اشکوری (متوّفای 1373 قمری) [10]
وی از عالمان جلیل القدر گیلان ساکن شهرستان رشت بود که در جنبش مشروطیت نقش فعال داشت. کفایه منظوم و دیوان آذرکده حسینی از جمله تألیفات ارزشمند وی به شمار می رود.
8 ـ آیت الله سیّد محمدتقی رودباری گیلانی (متوّفای 1359 قمری)
وی از عالمان و مدرسان بزرگ و محبوب رشت و باجناق آن بزرگوار هم نیز بوده است.[11]
9 ـ آیت الله سید ابوالحسن اشکوری (متوّفای1368 قمری)
10 ـ آیت الله سید جواد حسینی اشکوری (متوّفای 1377 قمری)
وی از بزرگان حوزه ی نجف اشرف و داماد آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی بود که سالیان متمادی از محضر این فقیه نامدار و آیات عظام شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، نایینی، میرزا محمد تقی شیرازی،... بهره مند گردید.
11 ـ آیت الله سید علی حسینی اشکوری (متوّفای 1389 قمری)
وی از بزرگان و مدرسان عالی مقام حوزه ی نجف اشرف و پدر گرامی محقق والامقام فهرست نگار معاصر حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد حسینی اشکوری (مؤلف تألیفات فراوان) است.
12 ـ آیت الله شیخ محمد مهدوی سعیدی لاهیجی (متوّفای 1407 قمری)
وی از علمای پژوهنده و پرکار گیلان بود که بیش از هشتاد جلد کتاب و رساله از خود به یادگار گذاشته است.
از میان آن ها فقط سه کتاب سادات متقدمه گیلان و جغرافیای گیلان و رجال دو هزار ساله ی گیلان، به چاپ رسیده است. وی از بسیاری از اساتید خود از جمله آیت الله شیخ شعبان گیلانی اجازه ی اجتهاد داشت.[12]
13 ـ آیت الله شیخ محمّد اشکوری (متوّفای 1356 قمری) [13]
وی فرزند شیخ محمدحسین فقیه اشکوری است. در سال 1320 قمری در نجف اشرف متولد شد. تحصیلاتش را در نجف اشرف آغاز کرد. پس از اتمام سطوح عالی به درس خارج میرزا حسین نایینی و آقا ضیاء عراقی و شیخ شعبان دیوشلی و ... حضور یافت و مدارج عالی را طیّ کرد. مصباح العقول در شرح کفایۀ الاصول آخوند خراسانی از جمله آثار او است.
14 ـ آیت الله شیخ حبیب الله معنوی لنگرودی غروی (متوّفای 1366 قمری)
15 ـ آیت الله شیخ یحیّی زکیّ لنگرودی (متوّفای 1384 قمری)
وی عالمی متقی و موجه بود که بعد از سقوط حکومت رضاخان به تأسیس مدارس و مساجد پرداخت. حوزه ی علمیه ی صاحب الزمانی لنگرود از جمله آثار و باقیات الصالحات او است.
قبر شریف آن بزرگوار نیز در همان حوزه ی علمیه ی است.
16 ـ آیت الله سید حسن بحرالعلوم رشتی (متوّفای 1397 قمری)
وی فرزند عالم جلیل سید حسین بحرالعلوم فرزند علامه سید عبدالباقی رشتی از علمای مشهور گیلان است. پدرش از فعالان نهضت مشروطه بود. مخالفان شیخ فضل الله نوری او را به همراه فرزندش سید جواد در سال 1327 قمری در حالی که از تهران عازم رشت بود، در قزوین به شهادت رساندند. سید حسن بحرالعلوم در ابتدای نهضت اسلامی در سال 1342 شمسی به حمایت از امام خمینی به همراه آیات عظام سید محمود ضیابری و شیخ مهدی مهدوی لاهیجی به سمت تهران حرکت کردند. در رودبار و در مسیر رشت به قزوین، دستگیر و به تهران منتقل شدند. چند ماهی هم در زندان قزل قلعه محبوس بودند.
وی از عالمان متعصب و غیور بود. داماد آیت الله العظمی حاج آقا حسین قمی بود. محبوبیت تام در گیلان داشت. وی در رشت وفات کرده و در حریم پاک رضوی در مشهد مقدس مدفون گردید.[14]
17 ـ آیت الله حاج شیخ محمد رفیع خورگامی (متوّفای 1379 قمری)
18 ـ آیت الله شیخ حسین رشتی نجفی کاظمی (متوّفای 1348 قمری)
19 ـ آیت الله شیخ مهدی لاکانی (متوّفای 1330 قمری)
20 ـ آیت الله شیخ میرزا ابوالحسن شریعتمدار رشتی (متوّفای 1368 قمری)
وی بعد از اتمام تحصیلات و تکمیل معلومات در نزد اعاظم نجف اشرف به تهران آمد و تا آخر عمر در این شهر رحل اقامت افکند. ضمن تدریس و تبلیغ، صدقات جاریه ی فراوانی از او به یادگار مانده است.
21 ـ آیت الله حاج شیخ محمد زاهد گیلانی (متوّفای 1380 قمری)
وی از بزرگ ترین فقهای رشت محسوب می گردید. اوعالمی جلیل القدری بود که در زهد و تقوا و اعراض از دنیا برای مردم رشت ضرب المثل بود. وی داماد مرحوم میرزا محمدعلی مدرسی چهاردهی از مدرسان عالی مقام و مشهور نجف بود.
22 ـ آیت الله سید محمود ضیابری (متوّفای 1402 قمری)
وی از روحانیان سرشناس و محبوب و انقلابی شهرستان رشت و از شاگردان آیات عظام نجف اشرف بود. در حدود سی سال اقامت در رشت، به تعلیم و تدریس و سایر وظایف دینی پرداخت.
23 ـ آیت الله شیخ علی علم الهدی فومنی (متوّفای 1370 قمری)
وی از شاگردان و چهر ه های انقلابی حامی شیخ فضل الله نوری و از دوستان و همرزمان میرزا کوچک خان جنگلی در نهضت جنگل بود. او علاوه بر مقام شامخ اجتهاد، مردی شجاع و انقلابی بود که با جمعی از مجتهدان گیلان جمعیت «اتحاد اسلام» را برای حمایت میرزا جنگلی، تشکیل داد علیه قوای اجنبی فعالیت و مبارزه کرد.
24 ـ سید احمد فاطمی (متوّفای 1369 قمری)
وی از دانشمندان رشت بود که به کثرت فهم، معروف بود. او در زمان حکومت رضاخانی مجبور به ترک کسوت روحانیت گردید. و در سال 1369 قمری در سن 90 سالگی دعوت حق را لبیک و در جوار حرم حضرت معصومه، سلام الله علیها، و قبرستان ابوحسین قم دفن گردید.
25 ـ آیت الله میرزا علی اکبر طلوعی اشکوری (متوّفای 1354 قمری و صاحب دیوان طلوعی)
26 ـ آیت الله سید احمد میرمطلبی لاهیجی (متوّفای 1370 قمری)
27 ـ آیت الله شیخ حسین لیچایی لشت نشایی (متوّفای 1372 قمری)
وی از فقهای و ادبای گیلان و از شاگردان آخوند ، سیّد یزدی، ملّاعبدالله مازندرانی، شیخ شعبان گیلانی بود. مردی روشنفکر و نیک محضر بود. سال ها در زادگاهش «لیچاه» از توابع لشت نشاء (رشت) زندگی کرد.
در اواخر عمر شریف در رشت اقامت گزید و مشغول تدریس و سایر وظایف شرعی گردید.
وی کفایۀ الاصول آخوند را به نظم شیرین درآورده است.[15]
28 ـ آیت الله شیخ حسین وحید آستانه (متوّفای 1373 قمری)
از شاگردان آیات عظام سیّد موسی رزآبادی و ملّاعبدالله مازندرانی و مدرس چهاردهی و سید حسین اشکوری و شیخ شعبان گیلانی و سیّد کاظم یزدی و... بود. او موفق به اخذ اجازه از آنان شد و به زادگاهش آستانه ی اشرفیه برگشت و منشأ خدمات فراوانی شد.
29ـ آیت الله شیخ ابوالحسن آیتی دیوشلی لنگرودی
وی از بزرگان گیلان و داماد و برادرزاده ی ملّاعبدالله مازندرانی بود. بعد از سالیان متمادی زندگی در لاهیجان، رحلت کرد. مقبره ی این عالم ربانی به همراه جمعی از علمای بزرگ لاهیجان، همانند آیت الله شیخ عبدالحسین کوشالی لاهیجی، در قبرستان آقا سید محمد یمنی لاهیجان مدفون گردید.
30 ـ آیت الله سید جواد حسینی تنکابنی (متوّفای 1377 قمری)
31 ـ آیت الله شیخ عبدالحسین رشتی (متوّفای 1373 قمری)
وی از مدرسان نامدار و مشهور حوزه ی نجف اشرف بود. فرزانگان فراوانی از دانش وی بهره مند شدند.
32 ـ آیت الله شیخ عبدالحسین فقیهی رشتی فرزند ارشد آن مرحوم و(متوّفای 1409 قمری)[16]
33 ـ آیت الله شیخ عبدالصّمد بی بالانی رودسری (1300 ـ 1370 قمری)
وی در اشکور متولد شد. تحصیلات خود را در گیلان و نجف به اتمام رسانید. مدارج عالی را نزد آیات طباطبایی یزدی و شعبان گیلانی طی کرد. به زادگاهش مراجعت کرد، ولی بعد از مدتی مجدداً به نجف اشرف عزیمت کرد و به تعلیم و تعلم پرداخت و در همان دیار مدفون گردید.
34 ـ سید عبدالباقی اشکوری (1305 ـ 1380 قمری)
وی از شاگردان خاص شیخ شعبان گیلانی بود.
35 ـ شیخ اسماعیل تنکابنی (متوّفای 1350 قمری)
36 ـ شیخ حسین فقیه اشکوری (متوّفای 1360 قمری)
37 ـ شیخ ابراهیم اشکوری گورجی (متوّفای 1362 قمری)
38 ـ شیخ غلام علی اشکوری تنکابنی
39 ـ شیخ محمد علی اشکوری
40 ـ سید محسن هاشمی رامسری (متوّفای 1352 قمری)
41 ـ حاج شیخ علی اعتمادالواعظین گیلانی
42 ـ سید مهدی رودباری (متوّفای 1402قمری)
43 ـ میرزا ابوالحسن آیت الله زاده گیلانی، فرزند آن مرحوم و متوّفای 1388 قمری
44 ـ شیخ مرتضی مدرّس گیلانی، فرزند آن مرحوم و متوّفای 1378 شمسی[17]
منبع:فرهیختگان تمدن شیعه