نویسنده: منیره غلامی توکل
نگاهی تاریخی به نقش زنان در هدایت رفتارهای انقلابی
حرکت‌های صورت گرفته در کشورهای اسلامی نشان می‌دهد با گذشت بیش از چند قرن از تاریخ اولیه اسلام و گسترش دین مبین در اقصی نقاط جهان و قدرت یافتن کشورهای اسلامی، هنوز هم جوامع اسلامی در میادین مختلف در صدر توطئه‌ها و زیاده طلبی‌های دنیازدگان قرار دارند و مسلمانان باید با بصیرتی تاریخی از ارکان ساختار اسلامی جامعه خود دفاع کنند و این دفاع نیاز به الگویی منطبق با وضعیت کنونی دارد. اگر به اتفاقات رخ داده در مسیر حرکت انقلابی کشورها نگاهی هر چند سطحی نیز بیندازیم متوجه نقش زنان در حمایت و هدایت از تحرکات اسلامی می‌شویم. نقشی که اگرچه در تاریخ چند دهه اخیر خود را نشان داده است اما حیات خود را وامدار مجاهدت و شجاعت زنان و الگوهای بزرگی چون حضرت زهرا(س) می‌داند. الگوهایی که به زن مسلمان شجاعت و بصیرت و صبری می‌دهد که اذیت‌های روحی و جسمی را برای حمایت از اسلام و انقلابیون تحمل کنند و چه بهتر که با نگاهی دقیق به اوضاع سیاسی بتوانند از این ورطه نفاق خود و جامعه را به سلامت بیرون بکشند.
برگ برگ تاریخ اسلام، حوادث عبرت آموز و الگوهای بی‌نظیری را به خاطر دارد که مطالعه آن می‌تواند راهگشای بن بست‌ها و خاموش کننده فتنه‌ها و تبیین کننده شبهات و مرتفع کننده انحرافات در بستر زمان باشد. قیام فاطمی و تاثیر کردارها و رفتارها و اندیشه‌های حضرت زهرا(س) در هدایت مردم زمان خود برای ما الگویی فرازمان به وجود آورده است که می‌توانیم از آن در برهه‌های مختلف استفاده کنیم.
کسب قدرت بزرگترین محرک ایجاد نفاق
برخی از محققان معتقد هستند که جریان نفاق در جوامع اسلامی با مهاجرت پیامبر(ص) به مدینه و تشکیل دولت اسلامی در این شهر آغاز شد. درست از زمانی که این دین وحدانی از قدرت و نیروی قهر و غلبه برخوردار شده بود و می‌توانست دیگ آز و طمع کافران به ظاهر مسلمان شده را نسبت به آینده اسلام و زمامداران آن به جوش آورد.
میترا خسروبیک کارشناس مسائل تاریخی با بیان این مطلب می‌گوید: میل به حکومتداری و ارضاء غریزه سلطه جویی یکی دیگر از دلایل نفاق در جوامع بوده و است. علاوه بر تاریخ صدر اسلام اگر به تاریخ تحول و انقلابات سایر کشورها نگاهی بیندازیم، نمونه‌های بارزی از اینگونه نفاق‌ها را می‌یابیم.
علامه طباطبائی در این‌باره می‌گوید: (در میان جوامع مردان بسیاری دیده می‌شوند که به دنبال هر دعوتگری راه می‌افتند و بر گرد هر فریادی تجمع می‌کنند. ...به این امید که روزی هدفشان را به اجرا درآورند و بر مردم حکومت کنند و اداره امور را به تنهایی در دست گیرند...) ایشان معتقد بودند: (پی آمد چنین نفاقی جز دگرگون کردن اوضاع و کمین کردن علیه اسلام و مسلمانان و فاسد کردن جامعه دینی نیست. حتی چنین منافقانی، تا آن جا که بتوانند جامعه را تقویت می‌کنند... تا آسیاب امور مسلمانان در راستای منافع شخصی آنان به گردش درآید.)
این کارشناس تاریخ اسلام ادامه می‌دهد: پذیرش اسلام با چشم اندازی منفعت طلبانه، دست یافتن به جایگاه معنوی در دل حکمرانان یا مسلمانان به منظور تخریب داخلی جامعه اسلامی و رسیدن به اهدافی کم اهمیت تر، مثل رشد و توسعه منافع شخصی در پرتو مصالح اسلامی یا حمایت از قومیت و... از دیگر دلایل نفاق اندازی در میان مسلمانان بوده و است. ما بعد از انقلاب اسلامی هم با چنین گروه‌هایی روبه رو بوده‌ایم ، گروه‌هایی که به مرور زمان مسیر خود را از انقلاب ملت ایران جدا کرده و حتی با ملت در افتادند . سایر کشورهای انقلابی هم با این چالش‌ها روبه رو خواهند شد.
وی سپس با بررسی اوضاع جامعه اسلامی بعد از رحلت پیامبر تاکنون ادامه می‌دهد: بعد از پیامبر(ص) جریان نفاق، زمام امور را خود به دست گرفت، یا اینکه دست کم با اولیای حکومت، به طور پنهانی به این تفاهم رسید که در صورت تامین امنیتش، مخالفت نورزد و آشوب و ناامنی ایجاد نکند از این رو بود که هرچه به اصطلاح جانشینان پیامبر بر جامعه اسلامی و حتی خاندان رسالت ظلم روا داشتند با اعتراضی از روی صدق و وفاداری روبرو نشد! اکنون هم جوامع اسلامی با تهدید بی بصیرتی برخی از افراد روبرو هستند گروه‌هایی که جریان نفاق سلطه طلبی را از اتحاد ملی و دینی تشخیص نمی‌دهند و برای حفظ ارکان قدرت خود، ملت و دین را با هم فدا می‌کنند و اگر کمی تاریخ را عبرت آموز ببینند، سرانجام کارهای خود را پیش بینی خواهند کرد.
خسروبیک با بیان اینکه بعداز انقلاب اسلامی ایران اگر رهنمودهای امام خمینی و هدایت ولی فقیه و اطاعت ملت نبود جامعه اسلامی ما هم در فراز و نشیب جریانات سیاسی بدخواهان دچار مشکل می‌شد می‌افزاید: همراهی مردم با علما و فقها و عبرت گرفتن از تاریخ، دلایل قوت نظام جمهوری اسلامی و بصیرت جوانان آن است. چرا که توانستند با اتکا به قدرت ایمان و آشنایی با راههای مبارزاتی الگوهای اسلامی خود از تمام برهه‌ها و آزمایشات الهی سربلند بیرون آیند. تاسی از انقلاب اسلامی ایران به رهبری ولایت فقیه با گذشت زمان آثار خود را در حرکت و خیزش مردمی سایر کشورهای مسلمان نیز نشان می‌دهد و ما شاهد پیروزی مسلمانان و حکمرانی مستضعفان بر روی زمین خواهیم بود.
روشن سازی افکار مردم، مهم ترین راهکار نجات جامعه اسلامی
مهم ترین راهکار مبارزه با نفاق در جامعه در زمان پیامبر؛ آگاه سازی افکار توسط ایشان و بعداز پیامبر اقامه قیام و دفاع از ولایت توسط خاندان رسالت و ولایت بود. حضرت زهرا(س) بانوی مجاهدی که در یک عرصه و چندین جبهه مبارزه کرد و در تمام آنها پیروز و سرافراز بیرون آمد به عنوان اولین مدافع ولایت و محکم کننده مکتب مهدویت، در تاریخ اسلام شناخته شده است.
راهکارهای اسوه جامعه مسلمان را در هدایت جامعه می‌توان به 1- دفاع از اسلام و رسالت پدر 2- دفاع از ولایت و احقاق حق سیاسی- اجتماعی و اقتصادی خانواده 3- دفاع از ادامه حیات اسلام با پایه‌گذاری نهضت عاشورا بوسیله تربیت فرزندانی چون حسین(ع) و زینب 4-مستحکم کردن پایه‌های مهدویت با احادیث معتبر از پیامبر و مشخص کردن مزار شریفش به وسیله این گنج الهی؛ تقسیم کرد.
اکنون نیز حوادث و مصیبت‌ها و رنج‌هایی که هر روز بر جوامع اسلامی تحمیل می‌شد و آن را از تعالی اهداف اسلام به قهقرای دوران جاهلیت نوین سوق می‌داد، مواضع ناجوانمردانه برخی از مسلمان نماها و نیز تحول ارتجاعی در سیستم سیاسی و تغییر اوضاع و شرایط به سود ارتجاع و جاهلیت از دلایلی است که باید اندیشمندان و مردم را به مطالعه بیشتر تاریخ و الگوپذیری از آن ترغیب کند.
دکتر مصطفی شجاعی با بررسی راهکارها قیام فاطمی و زینبی به عنوان الگوهای مبارزاتی مردم و رسیدن به هدایت اجتماعی می‌گوید: حضرت زهرا(س) که در بطن مسائل سیاسی جامعه و بحران‌ها رشد کرده و اهداف توطئه گران را می‌شناخت با بصیرتی الهی، عهده دار دفاع از حق شد و هشیارانه چون سیاست مداری و رهبری چون سیاستمدار و رهبری آگاه و مدافع حریم امامت در برابر انحرافات، در صحنه جامعه حضور جدی و فعال یافت و از تمام ظرفیت‌های اجتماعی و الهی خود برای دفاع از امامت و نجات جامعه مسلمانان استفاده کرد.
وی با اشاره به روش‌های مبارزاتی حضرت زهرا(س) که بیشتر در قالب جنگ نرم و روشن سازی اذهان مردم صورت گرفت می‌افزاید: حرکات ایشان در دفاع از ولایت انقلابی پرخروش را در بطن جامعه به وجود آورد که نطفه‌های آگاهی و شعور را بارور کرد و با جهاد امام حسین(ع) در قالب قیام رو دررو در جبهه حق علیه باطل به ثمر رساند.
این محقق و استاد دانشگاه؛ نتیجه این مبارزات را دفاع از حریم امامت و ولایت و حفظ اساس و فروع دین در جامعه اسلامی برمی شمارد و می‌گوید: این راهکارها توانست تا حدی جو متشنج سیاسی آن روز جامعه اسلامی را کنترل کند و مردم کشورهای مسلمان و انقلابی نیز باید با الهام از سیاست‌های ایشان و مطالعه در تاریخ زندگانی این بانوی بزرگ راهکارهای درست مبارزاتی را انتخاب کنند که متاسفانه جای خالی توجه به امامت و ولایت در حرکت‌های انقلابی جز حرکت انقلابی و موفق مردم ایران خالی است.
نقش آفرینی تاریخی زنان در هدایت سیاسی جامعه
مصطفی شجاعی با تاکید بر اینکه حضرت فاطمه(س) در حساس ترین دوران اسلام؛ مهم ترین و محوری ترین حرکت سیاسی جامعه را رقم زد می‌گوید: ایشان با سیاستی و کیاستی برگرفته از آگاهی و بصیرت و شناخت جامعه اسلامی آن زمان؛ شیوه هایی مدبرانه و حکیمانه را برگزید که نشان از حضور مستقیم و غیرمستقیمش در صحنه‌های مختلف جامعه داشت.
این وقایع تاریخی بر تفکر غلط پرده نشین بودن زن به معنای تحجر خط ابطال می‌کشد و حضور انحصاری مرد را در عرصه‌های سیاسی رد می‌کند؛ چرا که زنان با وجود الگوهایی فرااسلامی چون حضرت فاطمه(س) و دخت گرامی شان حضرت زینب(س) می‌توانند نقش خود را در جامعه ملموس و تاریخی بدانند صدالبته که زنان ایران با حضور مستمر خود در فروپاشی کاخ استبداد و دفاع از خاک وطن و پرورش نسل قهرمانی که هنوز فهمیدنشان کار هر انسان و نگاشتن اوصاف شان کار هر قلم نیست به خوبی شان و منزلت خود را در آیینه بزرگ زنان تاریخ اسلام درک کرده اند و با اعتلای جایگاه علمی و اجتماعی و سیاسی خود هرچه بیشتر در جریانات سیاسی و اجتماعی وارد شده و بر آن تاثیر می‌گذارند. اینک هم در جوامع انقلابی مانند بحرین و یمن مادران و زنان با بینشی فاطمی و با حمایت از مردان و فرزندان خود و تربیت نسلی با افکار حسینی می‌توانند با جریان سازی از نظام اسلامی و اهداف اسلامی خود دفاع کنند.
در خیزش و بیداری‌های اسلامی کنونی نقش زنان و بینش و جنبش سیاسی آنها بروز پیدا کرده است. توجه و شناخت سیره‌های رفتاری و عملی بزرگانی چون حضرت فاطمه(س) و ائمه اطهار می‌تواند یکی از راهکارهای باارزش در حفظ اصول اسلام و ایجاد وحدت و تثبیت قدرت در جوامع مسلمانان در جبهه‌های مبارزاتی آنان با ابرقدرت‌های دنیا طلب باشد.
حجت الاسلام نعمت اله صابری نیا با اشاره به نخستین نشانه‌های نفاق علنی بعد از رحلت پیامبر در جامعه ای که با هدایت الهی تربیت یافته بود و با وحی ربوبی بنیانش مستحکم شده بود می‌گوید: شجاعت، ولایتمداری؛ دفاع به موقع از ولایت و افشای توطئه‌های پس پرده دشمنان اسلام و روشن گری اجتماعی به عنوان راهکارهای مبارزاتی بانوی بزرگ اسلام حضرت فاطمه(س) بود که توجه به آن می‌تواند راهگشای نجات مسلمانان از گرداب‌های نفاق و سلطه باشد.
نماینده ولی فقیه در ناحیه بسیج شهید بهشتی تهران، با تاکید بر اینکه حضرت فاطمه زهرا(س) در جریان انحرافات پس از نبی مکرم اسلام(ص) پرچمدار حرکت و جنبش اسلامی بود می‌گوید: ایشان با ایراد خطبه ها، رایزنی‌ها با مخالفان و قرائت دعاهای عارفانه و ایجاد سوال در اذهان، مسیر هدایت مردم را هموار کرده و گمراهی‌ها را از بین بردند و بر ماست تا با تطبیق درست از وقایع روز ایشان با روزهای پیش وری ملت واحده مسلمان راه نجات را تشخیص داده و در مسیر درست حرکت کنیم.
وی ادامه می‌دهد؛ در دوره‌های بعد از حیات ائمه هدی تا زمان ما؛ هر جا حکومتی با نام اسلام قصد رشد و نمو داشته باشد به دلیل قطع دست منفعت طلبان مورد توجه هجوم سردمداران زر و زور و تزویر قرار گرفته است. تاریخ کشور ما گواه صادقی از این ادعاست و اکنون نیز در کشورهای اسلامی همسایه این گونه تحرکات به روشنی دیده می‌شد.
وی تصریح می‌کند: شناخت دوست از دشمن، آشنایی با شگردهای مبارزاتی دشمنان و توجه به الگوهای دینی و تاسی از آنان می‌تواند راههای مقابله با تهدیدات نرم، جنگ و خونریزی، جنگ روانی، تحریم اقتصادی و... از جمله راهکارهایی است که باید با اجرای درست آنها راه را برای به وجود آمدن کشورهای مسلمان قدرتمند هموار کرد و در این مسیر اگر الگوی ما بانویی مانند حضرت زهرا(س) است نفرات موثر و نقش آفرین ما می‌تواند زنان و دختران محجبه مسلمان باشند.
وی، در ادامه بر خلاتاسی از امامت و ولایت در برخی از جریان‌های انقلابی سایرکشورهای مسلمان اشاره کرده و می‌گوید: بزرگترین رکن وحدت در جوامع اسلامی ولایت در غیاب امام عصر(عج) ولایت فقیه است. اکنون که ملت ما توفیق تشکیل حکومت اسلامی را تحت زعامت ولایت فقیه داشته است و توانسته سه دهه پرتلاطم را با موفقیت پشت سر بگذارد باید توجه داشته باشد آنچه که در دهه چهارم که به نام دهه پیشرفت و عدالت در سال جهاد اقتصادی مایه اقتدار و عزت و دوام و بقاء حکومت اسلامی ایران خواهد شد؛ توجه هرچه بیشتر مردم- مخصوصاً بانوان به عنوان تربیت کنندگان نسل آینده و سازندگان زیرساخت‌های فرهنگی- به عنصر اصلی ولایت است.
همسران و مادران سربازان هشت سال دفاع مقدس با داشتن روحیه ای ولایت پذیر توانستند با حمایت معنوی از رزمندگان سنگرهای دفاع را تا آخرین روزها حفظ کنند و اکنون به عنوان سرلوحه و الگوی سایر زنان مسلمان در حرکت‌های انقلابی شناخته شوند و این در حالی است که در خیزش و بیداری‌های اسلامی کنونی، نقش زنان بسیار تاثیرگذار و بینش و جنبش سیاسی آنها بروز پیدا کرده است و باید بیش از پیش با حضور فیزیکی و سیاسی خود و به کارگیری شعور و آگاهی اسلامی در ظلم ستیزی و مبارزه با استعمار نقش آفرین باشند.
زنان در استمرار انقلاب‌های اسلامی در چارچوب حکومت اسلامی، سهم بسزایی دارند
الهه ملاعلی کارشناس علوم سیاسی، خاستگاه درونی نقش سیاسی زنان مسلمان در شکل گیری نهضت اسلامی وامدار اصولی مانند اصل آزادی فعالیت سیاسی، مجاهدت انسانی، ایثار و فداکاری، شجاعت، صلابت، حماسه، همت والاو مقاومت و جانبازی، قدرت و تعهد، عفت و عصمت و تحول روحانی آنان، وحدت کلمه و همیاری ایشان با مردان در جریان نهضت شهادت طلبی آنان می‌داند و می‌گوید: تاریخ نشان داده است زنان مسلمان در پیشگامی و راهبری نهضت اسلامی به ویژه در هماهنگی و دوشادوشی با مردان در جریان شکل گیری نهضت و در تحولات فرهنگی- اجتماعی فراگیر جامعه و فرآیند تداوم و استمرار انقلاب‌های اسلامی در چارچوب حکومت اسلامی، سهم بسزایی دارند.
وی با تاکید بر اینکه تبیین الگوهای معنوی و مطلوب برای زنان مسلمان و ارائه راهبردها و رهنمودهای اجتماعی و سیاسی و فرهنگی در برهه‌های مختلف نهضت‌های اسلامی از مهم ترین اقدامات نظام‌های اسلامی در حوزه زنان است می‌افزاید: نباید نقش بسزای زنان را در تربیت و سازندگی افراد جامعه اسلامی ندیده گرفت. آماده کردن بستر حضور و جهاد زنان برای پیشبرد مسیر نهضت‌های اسلامی، اهمیت به نقش و وظیفه عظیم زنان در بنای جامعه اسلامی و هدایت فعالیت‌های اقتصادی نظام از طریق مشارکت در سازندگی و ریشه کن کردن فقر و استضعاف از راهکارهای نظام جمهوری اسلامی بوده است که از اندیشه امام خمینی تا عمل به آن توسط مسئولان ذی ربط توانسته است پیشرفت‌های قابل توجهی را در عرصه‌های مختلف برای کشور به ارمغان بیاورد. وی با اشاره به حضور بانوان در انقلاب‌های اخیر مردم بحرین و یمن و مصر در برابر ظلم طاغوتیان زمان می‌گوید: این یک فرصت برای کسانی است که هنوز نتوانسته اند به درک واقعی نفوذ زنان در جامعه و تاثیرگذاری آنها بر جریانات سیاسی و اجتماعی برسند.
آنها باید با رصدکردن حضور زن مسلمان این واقعیت را درک کنند که مهجوریت و عقب افتادگی در نگاه تزیینی به زن است. حضرت زهرا به عنوان الگوی زنان مسلمان با حضور در جامعه نفاق زده و بحران زده زمان خود و دفاع از ارکان نظام اسلامی راه‌ها را برای حضور همه جانبه زن در میادین مبارزه باز کرد.