حب دنیا در آیات و روایات اسلامی

آیات

1. أُولئِكَ الَّذینَ اشْتَرَوُا الْحَیاةَ الدُّنْیا بِالْآخِرَةِ فَلا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ [1]

اینها همان كسانند كه آخرت را به زندگى دنیا فروختهاند از این رو عذاب آنها تخفیف داده نمىشود و كسى آنها را یارى نخواهد كرد.

2. فَإِذا قَضَیْتُمْ مَناسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آباءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْراً فَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا وَ ما لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ [2]

و هنگامى كه مناسكِ (حج) خود را انجام دادید، خدا را یاد كنید، همانند یادآورى از پدرانتان (آن گونه كه رسم آن زمان بود) بلكه از آن هم بیشتر! (در این مراسم، مردم دو گروهند:) بعضى از مردم مىگویند: خداوندا! به ما در دنیا، (نیكى) عطا كن! ولى در آخرت، بهرهاى ندارند.

3. زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنینَ وَ الْقَناطیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَیْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْحَرْثِ ذلِكَ مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ [3]

محبّت امور مادى، از زنان و فرزندان و اموال هنگفت از طلا و نقره و اسبهاى ممتاز و چهارپایان و زراعت، در نظر مردم جلوه داده شده است (تا در پرتو آن، آزمایش و تربیت شوند ولى) اینها (در صورتى كه هدف نهایى آدمى را تشكیل دهند،) سرمایه زندگى پست (مادى) است و سرانجام نیك (و زندگىِ والا و جاویدان)، نزد خداست

4. مَثَلُ ما یُنْفِقُونَ فی هذِهِ الْحَیاةِ الدُّنْیا كَمَثَلِ ریحٍ فیها صِرٌّ أَصابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَأَهْلَكَتْهُ وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ [4]

آنچه آنها در این زندگى پست دنیوى انفاق مىكنند، همانند باد سوزانى است كه به زراعت قومى كه بر خود ستم كرده (و در غیر محل و وقت مناسب، كشت نمودهاند)، بوزد و آن را نابود سازد. خدا به آنها ستم نكرده بلكه آنها، خودشان به خویشتن ستم مىكنند.

5. وَ ما كانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ كِتاباً مُؤَجَّلاً وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْها وَ سَنَجْزِی الشَّاكِرینَ [5]

هیچ كس، جز به فرمان خدا، نمىمیرد سرنوشتى است تعیین شده (بنا بر این، مرگ پیامبر یا دیگران، یك سنّت الهى است.) هر كس پاداش دنیا را بخواهد (و در زندگى خود، در این راه گام بردارد،) چیزى از آن به او خواهیم داد و هر كس پاداش آخرت را بخواهد، از آن به او مىدهیم و بزودى سپاسگزاران را پاداش خواهیم داد.

6. كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّما تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُورِ [6]

هر كسى مرگ را مىچشد و شما پاداش خود را بطور كامل در روز قیامت خواهید گرفت آنها كه از آتش (دوزخ) دور شده، و به بهشت وارد شوند نجات یافته و رستگار شدهاند و زندگى دنیا، چیزى جز سرمایه فریب نیست!

7. وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ لِلَّذینَ یَتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ [7]

زندگى دنیا، چیزى جز بازى و سرگرمى نیست! و سراى آخرت، براى آنها كه پرهیزگارند، بهتر است! آیا نمىاندیشید؟!

8. وَ ذَرِ الَّذینَ اتَّخَذُوا دینَهُمْ لَعِباً وَ لَهْواً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ ذَكِّرْ بِهِ أَنْ تُبْسَلَ نَفْسٌ بِما كَسَبَتْ لَیْسَ لَها مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِیٌّ وَ لا شَفیعٌ وَ إِنْ تَعْدِلْ كُلَّ عَدْلٍ لا یُؤْخَذْ مِنْها أُولئِكَ الَّذینَ أُبْسِلُوا بِما كَسَبُوا لَهُمْ شَرابٌ مِنْ حَمیمٍ وَ عَذابٌ أَلیمٌ بِما كانُوا یَكْفُرُونَ [8]

و رها كن كسانى را كه آیین (فطرى) خود را به بازى و سرگرمى گرفتند، و زندگى دنیا، آنها را مغرور ساخته، و با این (قرآن)، به آنها یادآورى نما، تا گرفتار (عواقب شوم) اعمال خود نشوند! (و در قیامت) جز خدا، نه یاورى دارند، و نه شفاعتكنندهاى! و (چنین كسى) هر گونه عوضى بپردازد، از او پذیرفته نخواهد شد آنها كسانى هستند كه گرفتار اعمالى شدهاند كه خود انجام دادهاند نوشابهاى از آب سوزان براى آنهاست و عذاب دردناكى بخاطر اینكه كفر مىورزیدند (و آیات الهى را انكار) مىكردند

9. قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَةَ اللَّهِ الَّتی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذینَ آمَنُوا فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا خالِصَةً یَوْمَ الْقِیامَةِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ [9]

بگو: چه كسى زینتهاى الهى را كه براى بندگان خود آفریده، و روزیهاى پاكیزه را حرام كرده است؟! بگو: اینها در زندگى دنیا، براى كسانى است كه ایمان آوردهاند (اگر چه دیگران نیز با آنها مشاركت دارند ولى) در قیامت، خالص (براى مؤمنان) خواهد بود. این گونه آیات (خود) را براى كسانى كه آگاهند، شرح مىدهیم!

10. الَّذینَ اتَّخَذُوا دینَهُمْ لَهْواً وَ لَعِباً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا فَالْیَوْمَ نَنْساهُمْ كَما نَسُوا لِقاءَ یَوْمِهِمْ هذا وَ ما كانُوا بِآیاتِنا یَجْحَدُونَ [10]

همانها كه دین و آیین خود را سرگرمى و بازیچه گرفتند و زندگى دنیا آنان را مغرور ساخت امروز ما آنها را فراموش مىكنیم، همان گونه كه لقاى چنین روزى را فراموش كردند و آیات ما را انكار نمودند.

11. وَ اكْتُبْ لَنا فی هذِهِ الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ إِنَّا هُدْنا إِلَیْكَ قالَ عَذابی أُصیبُ بِهِ مَنْ أَشاءُ وَ رَحْمَتی وَسِعَتْ كُلَّ شَیْءٍ فَسَأَكْتُبُها لِلَّذینَ یَتَّقُونَ وَ یُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ الَّذینَ هُمْ بِآیاتِنا یُؤْمِنُونَ [11]

و براى ما، در این دنیا و سراى دیگر، نیكى مقرّر فرما چه اینكه ما به سوى تو بازگشت كردهایم! (خداوند در برابر این تقاضا، به موسى) گفت: مجازاتم را به هر كس بخواهم مىرسانم و رحمتم همه چیز را فراگرفته و آن را براى آنها كه تقوا پیشه كنند، و زكات را بپردازند، و آنها كه به آیات ما ایمان مىآورند، مقرّر خواهم داشت!

12. یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا ما لَكُمْ إِذا قیلَ لَكُمُ انْفِرُوا فی سَبیلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَ رَضیتُمْ بِالْحَیاةِ الدُّنْیا مِنَ الْآخِرَةِ فَما مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا فِی الْآخِرَةِ إِلاَّ قَلیلٌ [12]

اى كسانى كه ایمان آوردهاید! چرا هنگامى كه به شما گفته مىشود: به سوى جهاد در راه خدا حركت كنید! بر زمین سنگینى مىكنید (و سستى به خرج مىدهید)؟! آیا به زندگى دنیا به جاى آخرت راضى شدهاید؟! با اینكه متاع زندگى دنیا، در برابر آخرت، جز اندكى نیست!

13. إِنَّ الَّذینَ لا یَرْجُونَ لِقاءَنا وَ رَضُوا بِالْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اطْمَأَنُّوا بِها وَ الَّذینَ هُمْ عَنْ آیاتِنا غافِلُونَ [13]

آنها كه ایمان به ملاقات ما (و روز رستاخیز) ندارند، و به زندگى دنیا خشنود شدند و بر آن تكیه كردند، و آنها كه از آیات ما غافلند.

14. مَنْ كانَ یُریدُ الْحَیاةَ الدُّنْیا وَ زینَتَها نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمالَهُمْ فیها وَ هُمْ فیها لا یُبْخَسُونَ [14]

كسانى كه زندگى دنیا و زینت آن را بخواهند، (نتیجه) اعمالشان را در همین دنیا بطور كامل به آنها مىدهیم و چیزى كم و كاست از آنها نخواهد شد!

15. اللَّهُ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ وَ یَقْدِرُ وَ فَرِحُوا بِالْحَیاةِ الدُّنْیا وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا فِی الْآخِرَةِ إِلاَّ مَتاعٌ [15]

خدا روزى را براى هر كس بخواهد (و شایسته بداند) وسیع، براى هر كس بخواهد (و مصلحت بداند،) تنگ قرار مىدهد ولى آنها [كافران] به زندگى دنیا، شاد (و خوشحال) شدند در حالى كه زندگى دنیا در برابر آخرت، متاع ناچیزى است!

16.الَّذینَ یَسْتَحِبُّونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا عَلَى الْآخِرَةِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ وَ یَبْغُونَها عِوَجاً أُولئِكَ فی ضَلالٍ بَعیدٍ [16]

همانها كه زندگى دنیا را بر آخرت ترجیح مىدهند و (مردم را) از راه خدا باز مىدارند و مىخواهند راه حق را منحرف سازند آنها در گمراهى دورى هستند!

17. ذلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَیاةَ الدُّنْیا عَلَى الْآخِرَةِ وَ أَنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْكافِرینَ [17]

این به خاطر آن است كه زندگى دنیا (و پست را) بر آخرت ترجیح دادند و خداوند افراد بىایمان (لجوج) را هدایت نمىكند

18. وَ اصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِیِّ یُریدُونَ وَجْهَهُ وَ لا تَعْدُ عَیْناكَ عَنْهُمْ تُریدُ زینَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ كانَ أَمْرُهُ فُرُطاً [18]

با كسانى باش كه پروردگار خود را صبح و عصر مىخوانند، و تنها رضاى او را مىطلبند! و هرگز بخاطر زیورهاى دنیا، چشمان خود را از آنها برمگیر! و از كسانى كه قلبشان را از یاد خود غافل ساختیم اطاعت مكن! همانها كه از هواى نفس پیروى كردند، و كارهایشان افراطى است.

19. الْمالُ وَ الْبَنُونَ زینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَواباً وَ خَیْرٌ أَمَلاً [19]

مال و فرزند، زینت زندگى دنیاست و باقیات صالحات [ارزشهاى پایدار و شایسته] ثوابش نزد پروردگارت بهتر و امیدبخشتر است!

20. الَّذینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ هُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً [20]

آنها كه تلاشهایشان در زندگى دنیا گم (و نابود) شده با این حال، مىپندارند كار نیك انجام مىدهند!

21. وَ لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا لِنَفْتِنَهُمْ فیهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَیْرٌ وَ أَبْقى [21]

و هرگز چشمان خود را به نعمتهاى مادّى، كه به گروههایى از آنان دادهایم، میفكن! اینها شكوفههاى زندگى دنیاست تا آنان را در آن بیازماییم و روزى پروردگارت بهتر و پایدارتر است!

22. وَ ما أُوتیتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَمَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ زینَتُها وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقى أَ فَلا تَعْقِلُونَ [22]

آنچه به شما داده شده، متاع زندگى دنیا و زینت آن است و آنچه نزد خداست بهتر و پایدارتر است آیا اندیشه نمىكنید؟!

23. وَ ما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوانُ لَوْ كانُوا یَعْلَمُونَ [23]

این زندگى دنیا چیزى جز سرگرمى و بازى نیست و زندگى واقعى سراى آخرت است، اگر مىدانستند!

24. یا قَوْمِ إِنَّما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا مَتاعٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِیَ دارُ الْقَرارِ [24]

اى قوم من! این زندگى دنیا، تنها متاع زودگذرى است و آخرت سراى همیشگى است!

25. مَنْ كانَ یُریدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فی حَرْثِهِ وَ مَنْ كانَ یُریدُ حَرْثَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ نَصیبٍ [25]

كسى كه زراعت آخرت را بخواهد، به كشت او بركت و افزایش مىدهیم و بر محصولش مىافزاییم و كسى كه فقط كشت دنیا را بطلبد، كمى از آن به او مىدهیم امّا در آخرت هیچ بهرهاى ندارد!

26. وَ یَوْمَ یُعْرَضُ الَّذینَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَذْهَبْتُمْ طَیِّباتِكُمْ فی حَیاتِكُمُ الدُّنْیا وَ اسْتَمْتَعْتُمْ بِها فَالْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذابَ الْهُونِ بِما كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ بِما كُنْتُمْ تَفْسُقُونَ [26]

آن روز كه كافران را بر آتش عرضه مىكنند (به آنها گفته مىشود:) از طیّبات و لذائذ در زندگى دنیا خود استفاده كردید و از آن بهره گرفتید اما امروز عذاب ذلّتبار بخاطر استكبارى كه در زمین بناحق كردید و بخاطر گناهانى كه انجام مىدادید جزاى شما خواهد بود!

27. فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِكْرِنا وَ لَمْ یُرِدْ إِلاَّ الْحَیاةَ الدُّنْیا [27]

حال كه چنین است از كسى كه از یاد ما روى مىگرداند و جز زندگى مادى دنیا را نمىطلبد، اعراض كن!

28. اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَكُمْ وَ تَكاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ كَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَباتُهُ ثُمَّ یَهیجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَكُونُ حُطاماً وَ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ شَدیدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوانٌ وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُورِ [28]

بدانید زندگى دنیا تنها بازى و سرگرمى و تجمّل پرستى و فخرفروشى در میان شما و افزون طلبى در اموال و فرزندان است، همانند بارانى كه محصولش كشاورزان را در شگفتى فرو مىبرد، سپس خشك مىشود بگونهاى كه آن را زردرنگ مىبینى سپس تبدیل به كاه مىشود! و در آخرت، عذاب شدید است یا مغفرت و رضاى الهى و (به هر حال) زندگى دنیا چیزى جز متاع فریب نیست!

29. وَ لَوْ لا أَنْ یَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً لَجَعَلْنا لِمَنْ یَكْفُرُ بِالرَّحْمنِ لِبُیُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّةٍ وَ مَعارِجَ عَلَیْها یَظْهَرُونَ [29]

اى كسانى كه ایمان آوردهاید! اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نكند! و كسانى كه چنین كنند، زیانكارانند!

30. یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ [30]

اى كسانى كه ایمان آوردهاید! اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نكند! و كسانى كه چنین كنند، زیانكارانند!

روایات

كافی

بَابُ حُبِّ الدُّنْیَا وَ الْحِرْصِ عَلَیْهَا

1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هِشَامٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ رَأْسُ كُلِّ خَطِیئَةٍ حُبُّ الدُّنْیَا [31]

حضرت صادق علیه السّلام فرمود: ریشه و سر هر خطاكارى دوستى دنیا است.

توضیح

- باید دانست كه دنیا و دوستى آن بخودى خود مذموم نیست، آنچه مذموم است آن دنیائى است كه انسان را از كسب كمالات و تحصیل آخرت باز دارد، و او را بمهالك اندازد، و گر نه وسیله بسیارى از سعادات همین دنیا و دوستى آن است، دنیا است كه محل نزول فرشتگان رحمت، و خانه پیمبران، و جاى تجارت اولیاء خدا بوده، چنانچه امیر المؤمنین علیه السّلام فرماید، و روى همین اصل، پیمبران و ائمه اطهار از خداى تعالى طول عمر و ماندن در دنیا را مىخواستند، چنانچه در كلام سید الساجدین علیه السّلام است، كه از خدا براى صرف در اطاعتش طول عمر میخواهد، و البته این چنین دنیائى عین آخرت است، چنانچه در روایت صحیح از ابن ابى یعفور حدیث شده است كه گوید: عرضكردم بحضرت صادق علیه السلام كه ما دنیا را دوست داریم؟ فرمود: میخواهى براى چه كار؟ عرضكردم مىخواهم بوسیله آن تزویج كنم و حج بجاى آورم و بر نانخورهاى خود انفاق كنم، و به برادران دینى خود برسانم، و صدقه دهم؟ فرمود: این از دنیا نیست، (بلكه) این آخرت است. پس رویهمرفته آنچه از اخبار و آیات استفاده مىشود آن است كه دوستى دنیائى كه باعث فراموشى آخرت و تن پرورى و واگذاردن دستورات الهى و حرص بر لذات و شهوات و گناهان و امثال اینها باشد مذموم است، و بعبارت روشنتر دنیا را براى دنیا بخواهد نه براى آخرت، ولى اگر دنیا را براى درك سعادات و كسب كمالات و آخرت بخواهد مذموم نیست بلكه ممدوح است (این بود ملخص كلام مجلسى علیه الرحمة در باب ذم دنیا).

2 عَلِیٌّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُكَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ بَشِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَا ذِئْبَانِ ضَارِیَانِ فِی غَنَمٍ قَدْ فَارَقَهَا رِعَاؤُهَا أَحَدُهُمَا فِی أَوَّلِهَا وَ الْآخَرُ فِی آخِرِهَا بِأَفْسَدَ فِیهَا مِنْ حُبِّ الْمَالِ وَ الشَّرَفِ فِی دِینِ الْمُسْلِم [32]

حماد بن بشیر گوید: شنیدم از حضرت صادق علیه السّلام كه میفرمود: دو گرگ درنده و خونخوار كه بگله بىشبانى برسند یكى از آن دو در جلو گله بایستد و دیگرى در آخر آنها زیان آنها بیشتر از دوستى دنیا و شرف براى دین مسلمان نیست.

توضیح

- مقصود از دوستى شرف در روایت همان اعیان منشى و تكبرى است كه از این ناحیه پیدا شود، و سدى در مقابل پذیرفتن حق و دعوت پیمبران گردد، و براستى این گونه خود بستگیها در تاریخ بزرگترین بدبختى بوده كه گریبانگیر دسته از شرافت مآبان شده و آنان را از درك هر گونه حقیقتى باز داشته است.

3 عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَى عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ مَا ذِئْبَانِ ضَارِیَانِ فِی غَنَمٍ لَیْسَ لَهَا رَاعٍ هَذَا فِی أَوَّلِهَا وَ هَذَا فِی آخِرِهَا بِأَسْرَعَ فِیهَا مِنْ حُبِّ الْمَالِ وَ الشَّرَفِ فِی دِینِ الْمُؤْمِن [33]

حضرت باقر علیه السّلام فرمود: دو گرگ درنده و خونخوار در گله بىشبان كه این یكى در جلو و آن دگر در عقب آن بیفتند زودتر آنان را از بین نبرند كه دوستى مال و شرافت در دین مؤمن افتند (یعنى این دو خوى نابودكننده، دین را زودتر از آن دو گرگ از میان میبرند).

4 مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى الْخَزَّازِ عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الشَّیْطَانَ یُدِیرُ ابْنَ آدَمَ فِی كُلِّ شَیْءٍ فَإِذَا أَعْیَاهُ جَثَمَ لَهُ عِنْدَ الْمَالِ فَأَخَذَ بِرَقَبَتِه [34]

حضرت صادق علیه السلام فرمود: شیطان پسر آدم را در هر چیز مىچرخاند (و بهر گناهى پیشنهاد مىكند) همین كه او را خسته كرد، در كنار مال كمین مىكند، و چون بدان جا رسد گریبانش را مىگیرد.

شرح

- مقصود اینست كه مال و ثروت و بزرگترین كمینگاه شیطان است زیرا بسیار كم است كسى كه بآن برسد و او را نفریبد.

5 عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ لَمْ یَتَعَزَّ بِعَزَاءِ اللَّهِ تَقَطَّعَتْ نَفْسُهُ حَسَرَاتٍ عَلَى الدُّنْیَا وَ مَنْ أَتْبَعَ بَصَرَهُ مَا فِی أَیْدِی النَّاسِ كَثُرَ هَمُّهُ وَ لَمْ یُشْفَ غَیْظُهُ وَ مَنْ لَمْ یَرَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ نِعْمَةً إِلَّا فِی مَطْعَمٍ أَوْ مَشْرَبٍ أَوْ مَلْبَسٍ فَقَدْ قَصُرَ عَمَلُهُ وَ دَنَا عَذَابُه [35]

و آن حضرت علیه السلام فرموده كه رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: هر كه با تسلیت و دلجوئى خداوند تسلى نجوید (و در مقابل ناملایمات بردبارى نكند) نفیس از حسرتهاى پى در پى بند آید، و هر كه چشم بدنبال آنچه در دست مردمان دیگر است اندازد، اندوهش فراوان گردد، و سوز دلش درمان نپذیرد، و هر كه جز در خوردن و یا نوشیدن یا جامه پوشیدن براى خداى عز و جل در خودش نعمتى نبیند بطور تحقیق (چنین كسى) كردارش كم و كوتاه، و عذابش نزدیك است.

6. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ زِیَادٍ الْقَنْدِیِّ عَنْ أَبِی وَكِیعٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ السَّبِیعِیِّ عَنِ الْحَارِثِ الْأَعْوَرِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الدِّینَارَ وَ الدِّرْهَمَ أَهْلَكَا مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ وَ هُمَا مُهْلِكَاكُم [36]

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرموده: درهم و دینار (و دوستى آنها) آنان را كه پیش از شما بوند هلاك كردند، و همان دو هلاككننده شمایند.

7. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یَحْیَى بْنِ عُقْبَةَ الْأَزْدِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَثَلُ الْحَرِیصِ عَلَى الدُّنْیَا مَثَلُ دُودَةِ الْقَزِّ كُلَّمَا ازْدَادَتْ مِنَ الْقَزِّ عَلَى نَفْسِهَا لَفّاً كَانَ أَبْعَدَ لَهَا مِنَ الْخُرُوجِ حَتَّى تَمُوتَ غَمّاً وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَغْنَى الْغِنَى مَنْ لَمْ یَكُنْ لِلْحِرْصِ أَسِیراً وَ قَالَ لَا تُشْعِرُوا قُلُوبَكُمُ الِاشْتِغَالَ بِمَا قَدْ فَاتَ فَتَشْغَلُوا أَذْهَانَكُمْ عَنِ الِاسْتِعْدَادِ لِمَا لَمْ یَأْت [37]

و از حضرت صادق علیه السلام حدیث شده كه حضرت باقر علیه السّلام فرمود: شخص حریص بر دنیا مانند كرم ابریشم است كه هر چه بیشتر ابریشم بر خود مىپیچد راه بیرونشدنش دورتر و بستهتر میگردد، تا اینكه از غم و اندوه بمیرد.

و حضرت صادق علیه السلام فرمود: بىنیازترین مردمان كسى است كه گرفتار حرص نباشد.

و نیز فرمود: دلهاى خود را بآنچه از دست رفته نبندید، كه افكارتان را از آمادگى براى آنچه نیامده باز دارید.

شرح

- یعنى دلبستگى بدنیاى از دست رفته باعث خرابى فكر و اندیشه در باره آخرت میگردد، و شخص را از آماده شدن براى آن عالم باز میدارد.

8. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ مَعْمَرِ بْنِ رَاشِدٍ عَنِ الزُّهْرِیِّ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ قَالَ سُئِلَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع أَیُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ قَالَ مَا مِنْ عَمَلٍ بَعْدَ مَعْرِفَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَعْرِفَةِ رَسُولِهِ ص أَفْضَلَ مِنْ بُغْضِ الدُّنْیَا فَإِنَّ لِذَلِكَ لَشُعَباً كَثِیرَةً وَ لِلْمَعَاصِی شُعَبٌ فَأَوَّلُ مَا عُصِیَ اللَّهُ بِهِ الْكِبْرُ مَعْصِیَةُ إِبْلِیسَ حِینَ أَبى وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكافِرِینَ ثُمَّ الْحِرْصُ وَ هِیَ مَعْصِیَةُ آدَمَ وَ حَوَّاءَ ع حِینَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُمَا- فَكُلا مِنْ حَیْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ الظَّالِمِینَ فَأَخَذَا مَا لَا حَاجَةَ بِهِمَا إِلَیْهِ فَدَخَلَ ذَلِكَ عَلَى ذُرِّیَّتِهِمَا إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ ذَلِكَ أَنَّ أَكْثَرَ مَا یَطْلُبُ ابْنُ آدَمَ مَا لَا حَاجَةَ بِهِ إِلَیْهِ ثُمَّ الْحَسَدُ وَ هِیَ مَعْصِیَةُ ابْنِ آدَمَ حَیْثُ حَسَدَ أَخَاهُ فَقَتَلَهُ فَتَشَعَّبَ مِنْ ذَلِكَ حُبُّ النِّسَاءِ وَ حُبُّ الدُّنْیَا وَ حُبُّ الرِّئَاسَةِ وَ حُبُّ الرَّاحَةِ وَ حُبُّ الْكَلَامِ وَ حُبُّ الْعُلُوِّ وَ الثَّرْوَةِ فَصِرْنَ سَبْعَ خِصَالٍ فَاجْتَمَعْنَ كُلُّهُنَّ فِی حُبِّ الدُّنْیَا فَقَالَ الْأَنْبِیَاءُ وَ الْعُلَمَاءُ بَعْدَ مَعْرِفَةِ ذَلِكَ حُبُّ الدُّنْیَا رَأْسُ كُلِّ خَطِیئَةٍ وَ الدُّنْیَا دُنْیَاءَانِ دُنْیَا بَلَاغٌ وَ دُنْیَا مَلْعُونَة [38]

زهرى گوید: از حضرت على بن الحسین علیه السّلام پرسیدند: بهترین كردارها در نزد خداوند چیست؟ فرمود: كردارى پس از شناختن خداى عز و جل و شناختن پیمبرش صلى اللَّه علیه و آله بهتر از بغض دنیا نیست، زیرا كه براى آن شعبههاى بسیارى است، و براى گناهان نیز شعبههائى است، پس اول چیزى كه بوسیله آن نافرمانى خداوند شد كبر بود و آن گناه شیطان بود آن هنگام كه سر باز زد و تكبر ورزید و از كافرین شد، سپس حرص است و آن گناه آدم و حوا علیهما السّلام بود آن هنگام كه خداوند عز و جل بآن دو فرمود: بخورید از هر جا كه خواهید و نزدیك نشوید بدین درخت كه میشوید از ستمگران (سوره اعراف آیه 19) و آن دو دنبال چیزى رفتند كه بدان نیازى نداشتند، و این خوى در نژادشان تا روز رستاخیز در آمد و روى همین است كه بیشتر آنچه آدمیزاد بجستجوى آن است چیزهائیست كه بدان نیاز ندارد، سپس حسد است و آن گناه فرزند آدم (قابیل) است، آن هنگام كه ببرادرش (هابیل) حسد ورزید و او را كشت، و از این منشعب مىشود: دوستى زنان، دوستى دنیا، دوستى ریاست. دوستى راحتى (و راحتطلبى) دوستى سخنورى و گفتار، دوستى برترى بر دیگران، دوستى ثروت، و اینها هفت خصلت است كه همه آنها در دوستى دنیا گرد آمده، و پیمبران و دانشمندان پس از شناختن آن گفتهاند دوستى دنیا سر هر گناهى است، و دنیا دو قسم دنیا است، دنیاى بلاغ (یعنى بمقدار ضرورت زندگى، یا بمعناى وسیله رسیدن بآخرت) و دنیاى ملعون.

توضیح

- آنچه در هفت خصلت ترجمه شد بنا بر اینست كه دوستى ثروت را خصلتى جداگانه بحساب در آوریم، و اگر چه لفظ حب در كلام نیست لكن از اینكه بوسیله واو عطف شده است این معنى را میتوان استفاده نمود، و بعضى گفتهاند: كه دوستى برترى و ثروت یكى است بقرینه اینكه لفظ حب در ثروت ذكر نشده، و آن خصلت دگر كبر است كه در صدر حدیث یاد شده، و حسد نیز بجهت اینكه شعبههاى آن ذكر شده خودش در شمار و حساب نیامده است.

9. وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِی مُنَاجَاةِ مُوسَى ع یَا مُوسَى إِنَّ الدُّنْیَا دَارُ عُقُوبَةٍ عَاقَبْتُ فِیهَا آدَمَ عِنْدَ خَطِیئَتِهِ وَ جَعَلْتُهَا مَلْعُونَةً مَلْعُونٌ مَا فِیهَا إِلَّا مَا كَانَ فِیهَا لِی یَا مُوسَى إِنَّ عِبَادِیَ الصَّالِحِینَ زَهِدُوا فِی الدُّنْیَا بِقَدْرِ عِلْمِهِمْ وَ سَائِرَ الْخَلْقِ رَغِبُوا فِیهَا بِقَدْرِ جَهْلِهِمْ وَ مَا مِنْ أَحَدٍ عَظَّمَهَا فَقَرَّتْ عَیْنَاهُ فِیهَا وَ لَمْ یُحَقِّرْهَا أَحَدٌ إِلَّا انْتَفَعَ بِهَا [39]

حضرت صادق علیه السّلام فرمود: در مناجات موسى علیه السّلام آمده است كه: اى موسى دنیا خانه كیفر است، من آدم را براى خطائى كه از او سر زد در آن كیفر دادم، و دنیا را ملعونه قرار دادم، آنچه در آنست ملعونست مگر آنچه براى من باشد، اى موسى بندگان شایسته من باندازه دانششان در دنیا زهد ورزیدند، و دیگران باندازه نادانیشان بدان رغبت كردند، و كسى نیست كه آن را بزرگ شمارد و چشمش در آن روشن گردد، و هیچ كس آن را زبون و پست نشمرد جز آنكه بدان بهرهمند شود.

10. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جَنَاحٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ عَلِیٍّ الْكُوفِیِّ عَنْ مُهَاجِرٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَرَّ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ ع عَلَى قَرْیَةٍ قَدْ مَاتَ أَهْلُهَا وَ طَیْرُهَا وَ دَوَابُّهَا فَقَالَ أَمَا إِنَّهُمْ لَمْ یَمُوتُوا إِلَّا بِسَخْطَةٍ وَ لَوْ مَاتُوا مُتَفَرِّقِینَ لَتَدَافَنُوا فَقَالَ الْحَوَارِیُّونَ یَا رُوحَ اللَّهِ وَ كَلِمَتَهُ ادْعُ اللَّهَ أَنْ یُحْیِیَهُمْ لَنَا فَیُخْبِرُونَا مَا كَانَتْ أَعْمَالُهُمْ فَنَجْتَنِبَهَا فَدَعَا عِیسَى ع رَبَّهُ فَنُودِیَ مِنَ الْجَوِّ أَنْ نَادِهِمْ فَقَامَ عِیسَى ع بِاللَّیْلِ عَلَى شَرَفٍ مِنَ الْأَرْضِ فَقَالَ یَا أَهْلَ هَذِهِ الْقَرْیَةِ فَأَجَابَهُ مِنْهُمْ مُجِیبٌ لَبَّیْكَ یَا رُوحَ اللَّهِ وَ كَلِمَتَهُ فَقَالَ وَیْحَكُمْ مَا كَانَتْ أَعْمَالُكُمْ قَالَ عِبَادَةُ الطَّاغُوتِ وَ حُبُّ الدُّنْیَا مَعَ خَوْفٍ قَلِیلٍ وَ أَمَلٍ بَعِیدٍ وَ غَفْلَةٍ فِی لَهْوٍ وَ لَعِبٍ فَقَالَ كَیْفَ كَانَ حُبُّكُمْ لِلدُّنْیَا قَالَ كَحُبِّ الصَّبِیِّ لِأُمِّهِ إِذَا أَقْبَلَتْ عَلَیْنَا فَرِحْنَا وَ سُرِرْنَا وَ إِذَا أَدْبَرَتْ عَنَّا بَكَیْنَا وَ حَزِنَّا قَالَ كَیْفَ كَانَتْ عِبَادَتُكُمْ لِلطَّاغُوتِ قَالَ الطَّاعَةُ لِأَهْلِ الْمَعَاصِی قَالَ كَیْفَ كَانَ عَاقِبَةُ أَمْرِكُمْ قَالَ بِتْنَا لَیْلَةً فِی عَافِیَةٍ وَ أَصْبَحْنَا فِی الْهَاوِیَةِ فَقَالَ وَ مَا الْهَاوِیَةُ فَقَالَ سِجِّینٌ قَالَ وَ مَا سِجِّینٌ قَالَ جِبَالٌ مِنْ جَمْرٍ تُوقَدُ عَلَیْنَا إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ قَالَ فَمَا قُلْتُمْ وَ مَا قِیلَ لَكُمْ قَالَ قُلْنَا رُدَّنَا إِلَى الدُّنْیَا فَنَزْهَدَ فِیهَا قِیلَ لَنَا كَذَبْتُمْ قَالَ وَیْحَكَ كَیْفَ لَمْ یُكَلِّمْنِی غَیْرُكَ مِنْ بَیْنِهِمْ قَالَ یَا رُوحَ اللَّهِ إِنَّهُمْ مُلْجَمُونَ بِلِجَامٍ مِنْ نَارٍ بِأَیْدِی مَلَائِكَةٍ غِلَاظٍ شِدَادٍ وَ إِنِّی كُنْتُ فِیهِمْ وَ لَمْ أَكُنْ مِنْهُمْ فَلَمَّا نَزَلَ الْعَذَابُ عَمَّنِی مَعَهُمْ فَأَنَا مُعَلَّقٌ بِشَعْرَةٍ عَلَى شَفِیرِ جَهَنَّمَ لَا أَدْرِی أُكَبْكَبُ فِیهَا أَمْ أَنْجُو مِنْهَا فَالْتَفَتَ عِیسَى ع إِلَى الْحَوَارِیِّینَ فَقَالَ یَا أَوْلِیَاءَ اللَّهِ أَكْلُ الْخُبْزِ الْیَابِسِ بِالْمِلْحِ الْجَرِیشِ وَ النَّوْمُ عَلَى الْمَزَابِلِ خَیْرٌ كَثِیرٌ مَعَ عَافِیَةِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة [40]

حضرت صادق علیه السّلام فرمود: عیسى بن مریم بقریه گذشت كه اهل آن و پرندهها و جاندارانش یك جا مرده بوند، فرمود: همان اینها بخشم و عذاب (خدا) هلاك شدهاند، و اگر بمرگ خود بتدریج مرده بودند هر آینه یك دیگر را بخاك سپرده بودند، حواریون عرضكردند: یا روح اللَّه از خدا بخواه اینان را براى ما زنده كند تا بما بگویند كردارشان چه بوده (كه باین عذاب گرفتار شدهاند) تا ما از آن دورى كنیم، عیسى علیه السّلام از پروردگار خود خواست، پس از جانب فضا بدو ندا شد: كه آنان را صدا بزن، پس عیسى علیه السّلام شب هنگام بر تپه از زمین برآمد، و فرمود: اى مردم این ده، یك تن از میان آنها پاسخ داد، بلى اى روح خدا و كلمهاش، فرمود: واى بر شما كردار شما چه بود؟ در پاسخ عرضكردم: پرستش طاغوت، و دوستى دنیا بهمراه ترس اندك (از خدا) و آرزوى دور و دراز، و غفلت در سرگرمى و بازى، عیسى علیه السّلام فرمود: دوستى شما بدنیا چگونه بود؟ عرضكرد: مانند دوستى كودك بمادرش، هر گاه بما رو مىآورد شاد و خرسند میشدیم، و چون از ما رو مىگرداند گریان و غمناك میشدیم فرمود: پرستش شما از طاغوت چگونه بود؟ عرضكرد، گنهكاران را فرمانبرى داشتیم، فرمود: سر انجام كار شما بكجا كشید؟ عرضكرد: شبى را بخوشى بسر بردیم و بامدادان در هاویه افتادیم، فرمود هاویه چیست؟ عرضكرد: سجین است، فرمود: سجین چیست؟ عرضكرد: كوههائى از آتش گداخته است كه تا در روز قیامت بر ما فروزان است، فرمود: پس چه گفتید و بشما چه گفتند:؟ عرضكرد:

گفتیم ما را بدنیا برگردانید تا در آن زهد ورزیم، بما گفته شد: دروغ میگوئید، فرمود: واى بر تو چه شد كه جز تو دیگرى از این جماعت با من سخن نگفت؟ عرضكرد: یا روح اللَّه همه آنها بدهنه و لگام آتشین مهار شدهاند، و بدست فرشتگان سخت و تند گرفتارند، و من در میان آنها بسر میبردم ولى از آنها نبودم، تا آن هنگام كه عذاب خدا آمد مرا هم با ایشان در برگرفت، پس من بتار موئى بر لبه دوزخ آویزانم و نمیدانم كه آیا در آن برو در افتم و یا از آن رهائى یابم، پس عیسى علیه السّلام بسوى حواریین رو كرده فرمود: اى دوستان خدا خوردن نانى خشك با نمكى زبر و خوابیدن بر مزبلهها خیر بسیاریست در صورتى كه دنیا و آخرت در عافیت باشد.

12. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَى عَبْدٍ بَاباً مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا إِلَّا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِ مِنَ الْحِرْصِ مِثْلَه [41]

امام صادق علیه السّلام فرمود: خداوند درى از دنیا بر بنده نگشاید جز اینكه بمانند آن درى از حرص بر او بگشاید.

شرح

- مقصود این است كه هر مقدار مال زیاد گردد بهمان مقدار حرص زیاد شود چنانچه تجربه شده است.

13. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ ص تَعْمَلُونَ لِلدُّنْیَا وَ أَنْتُمْ تُرْزَقُونَ فِیهَا بِغَیْرِ عَمَلٍ وَ لَا تَعْمَلُونَ لِلْآخِرَةِ وَ أَنْتُمْ لَا تُرْزَقُونَ فِیهَا إِلَّا بِالْعَمَلِ وَیْلَكُمْ عُلَمَاءَ سَوْءٍ الْأَجْرَ تَأْخُذُونَ وَ الْعَمَلَ تُضَیِّعُونَ یُوشِكُ رَبُّ الْعَمَلِ أَنْ یُقْبَلَ عَمَلُهُ وَ یُوشِكُ أَنْ یُخْرَجُوا مِنْ ضِیقِ الدُّنْیَا إِلَى ظُلْمَةِ الْقَبْرِ كَیْفَ یَكُونُ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ مَنْ هُوَ فِی مَسِیرِهِ إِلَى آخِرَتِهِ وَ هُوَ مُقْبِلٌ عَلَى دُنْیَاهُ وَ مَا یَضُرُّهُ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِمَّا یَنْفَعُه [42]

از امام صادق علیه السّلام حدیث شده كه حضرت عیسى علیه السّلام فرمود: اى مردم شما، براى دنیا كار میكنید در صورتى كه بدون كار روزى بشما داده شود، و براى آخرت كار نمیكنید در حالى كه در آخرت جز در برابر كردار بشما روزى داده نشود، واى بر شما علماى بدكردار، مزد را بگیرید و كار را ضایع سازید، نزدیك است كه صاحب كار، كارش را بپذیرد و نزدیك است كاركنان از تنگناى دنیا بتاریكى گور روند، چگونه دانشمند است كسى كه در راه آخرت است و رو بدنیا دارد، و آنچه باو زیان رساند محبوبتر است نزدش از آنچه باو سود رساند.

شرح

- آنچه ترجمه شد بنا بر این است كه مراد از رب در جمله رب العمل خداى متعال باشد و لفظ یقبل بیاء موحدة و بصورت معلوم خوانده شود و از قبول گرفته شده باشد. ولى ممكن است یقبل بصورت مجهول خوانده شود و مقصود از رب العمل نیز عابدى باشد كه از عالم و دانشمند پیروى و تقلید میكند، و آنچه از دانشمند مىشنود بآن عمل كند و خود عالم عمل نكند، كه حضرت بخواهد توبیخ كند دانشمندانى را كه بگفتار خود عمل نكنند، و این كلامى است كه فیض علیه الرحمة در معناى حدیث فرموده است، و محتمل است یقبل بیاء مثناة و از اقاله باشد، و بنا بر این ترجمه چنین است:

نزدیك است صاحب كار كارش را پس بگیرد ... و این احتمال را مجلسى علیه الرحمة از بعضى نقل فرموده است.

14. عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرٍو فِیمَا أَعْلَمُ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْحَذَّاءِ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَبْعَدُ مَا یَكُونُ الْعَبْدُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا لَمْ یُهِمَّهُ إِلَّا بَطْنُهُ وَ فَرْجُه [43]

امام صادق علیه السّلام فرمود: دورترین حالى كه بنده از خداى عز و جل دارد اینست كه اندوهى جز براى شكم و فرج نداشته باشد.

15. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ وَ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْعَبْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ أَصْبَحَ وَ أَمْسَى وَ الدُّنْیَا أَكْبَرُ هَمِّهِ جَعَلَ اللَّهُ تَعَالَى الْفَقْرَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ شَتَّتَ أَمْرَهُ وَ لَمْ یَنَلْ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا مَا قَسَمَ اللَّهُ لَهُ وَ مَنْ أَصْبَحَ وَ أَمْسَى وَ الْآخِرَةُ أَكْبَرُ هَمِّهِ جَعَلَ اللَّهُ الْغِنَى فِی قَلْبِهِ وَ جَمَعَ لَهُ أَمْرَه [44]

و نیز آن حضرت علیه السّلام فرمود: هر كه بامداد كند و روز را بشب رساند و بزرگترین اندوهش دنیا باشد خداى تعالى فقر و پریشانى را جلوى چشمش نهد، و كارش را پریشان سازد، و بجز بدان چه خداوند روزى او كرده نرسد، و هر كه بامداد كند و شام كند و بزرگترین اندوهش آخرت باشد، خداوند توانگرى و بىنیازى در دلش نهد و كارش را منظم كند.

شرح

- مجلسى علیه الرحمة (در این جمله كه فرماید): خداوند پریشانى را جلوى چشمش نهد گوید: زیرا هر چه از دنیا بدست او رسد بهمان اندازه حرصش افزون گردد و نیازش زیاد شود، یا بخاطر كمى توكل او بر خدا برخى از درهاى روزى بر او بسته گردد، (و اینكه فرمود): خداوند توانگرى در دلش نهد، یعنى بوسیله توكل بر خدا، و بیرون بردن حرص و دوستى دنیا از دلش، او را بىنیاز كند.

16. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ قُرْطٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ كَثُرَ اشْتِبَاكُهُ بِالدُّنْیَا كَانَ أَشَدَّ لِحَسْرَتِهِ عِنْدَ فِرَاقِهَا [45]

و نیز آن حضرت علیه السّلام فرمود: هر كه بیشتر بدنیا آلوده است هنگام جدائى از آن افسوسش سختتر است.

17. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْعَبْدِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ تَعَلَّقَ قَلْبُهُ بِالدُّنْیَا تَعَلَّقَ قَلْبُهُ بِثَلَاثِ خِصَالٍ هَمٍّ لَا یَفْنَى وَ أَمَلٍ لَا یُدْرَكُ وَ رَجَاءٍ لَا یُنَال [46]

عبد اللَّه بن یعفور گوید: شنیدم از حضرت صادق علیه السّلام كه میفرمود: هر كه دل بدنیا بندد به خصلت دل بسته است: اندوهى كه پایان ندارد. و آرزوئى كه بجنگ نیاید، و امیدى كه بدان نرسد.

شرح-

مجلسى (ره) گوید: زیرا آنچه فرا خور حرص او است براى او فراهم نگردد، و از آفات و مصائب آن نتواند دورى كند، پس همیشه در غم و اندوه آنچه از دستش رفته و آنچه برایش فراهم نگشته میباشد.

18. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فِیمَا نَاجَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مُوسَى ع یَا مُوسَى لَا تَرْكَنْ إِلَى الدُّنْیَا رُكُونَ الظَّالِمِینَ وَ رُكُونَ مَنِ اتَّخَذَهَا أَباً وَ أُمّاً یَا مُوسَى لَوْ وَكَلْتُكَ إِلَى نَفْسِكَ لِتَنْظُرَ لَهَا إِذاً لَغَلَبَ عَلَیْكَ حُبُّ الدُّنْیَا وَ زَهْرَتُهَا یَا مُوسَى نَافِسْ فِی الْخَیْرِ أَهْلَهُ وَ اسْتَبِقْهُمْ إِلَیْهِ فَإِنَّ الْخَیْرَ كَاسْمِهِ وَ اتْرُكْ مِنَ الدُّنْیَا مَا بِكَ الْغِنَى عَنْهُ وَ لَا تَنْظُرْ عَیْنُكَ إِلَى كُلِّ مَفْتُونٍ بِهَا وَ مُوكَلٍ إِلَى نَفْسِهِ وَ اعْلَمْ أَنَّ كُلَّ فِتْنَةٍ بَدْؤُهَا حُبُّ الدُّنْیَا وَ لَا تَغْبِطْ أَحَداً بِكَثْرَةِ الْمَالِ فَإِنَّ مَعَ كَثْرَةِ الْمَالِ تَكْثُرُ الذُّنُوبُ لِوَاجِبِ الْحُقُوقِ وَ لَا تَغْبِطَنَّ أَحَداً بِرِضَى النَّاسِ عَنْهُ حَتَّى تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ رَاضٍ عَنْهُ وَ لَا تَغْبِطَنَّ مَخْلُوقاً بِطَاعَةِ النَّاسِ لَهُ فَإِنَّ طَاعَةَ النَّاسِ لَهُ وَ اتِّبَاعَهُمْ إِیَّاهُ عَلَى غَیْرِ الْحَقِّ هَلَاكٌ لَهُ وَ لِمَنِ اتَّبَعَهُ [47]

امام صادق علیه السّلام میفرمود: از مناجاتهاى خداى عز و جل با موسى علیه السّلام این بود كه اى موسى بدنیا تكیه مكن، مانند تكیه كردن ستمگران و تكیه كردن كسى كه آن را پدر و مادر خود دانسته، اى موسى: اگر ترا بخودت واگذارم كه بآن بنگرى، محبت و رونق دنیا بر تو چیره شود، اى موسى در كار خیر با اهلش مسابقه گذار و بر آنها پیشى گیر، زیرا كار خیر مانند اسمش (نیكو و پسندیده) است، و آنچه از دنیا را كه بدان احتیاج ندارى رها كن. و بفریب خورندگان بدنیا و بخود واگذاشتگان منگر، و بدان كه آغاز هر فتنهئى محبت دنیاست، و بمال زیاد هیچ كس غبطه مبر، زیرا مال بسیار مایه گناه بسیار است، نظر بحقوق واجبه، و بحال كسى كه مردم از او خشنودند غبطه مبر، تا بدانى خدا هم از او خشنود است و نیز بحال مخلوقى كه مردم از او اطاعت كنند غبطه مبر، زیرا اطاعت و پیروى ناحق مردم از او باعث هلاكت او و پیروانش باشد.

19. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ أَوَّلَ مَا عُصِیَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ سِتٌّ حُبُّ الدُّنْیَا وَ حُبُّ الرِّئَاسَةِ وَ حُبُّ الطَّعَامِ وَ حُبُّ النَّوْمِ وَ حُبُّ الرَّاحَةِ وَ حُبُّ النِّسَاءِ [48]

رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: سر آغاز نافرمانى خداى عز و جل شش چیز است، 1- دوستى دنیا 2- دوستى ریاست. 3- دوستى خوراك 4- دوستى خواب 5- دوستى استراحت 6- دوستى زنان.

شرح

- پیداست كه دوست داشتن این شش چیز زمانى مذموم و ناپسند است كه بحد افراط رسد و موجب معصیت گردد اما دوست داشتن آنها بحد اعتدال و بقصد كمك بر تقوى و عبادت محمود و پسندیده است، حتى دوستى ریاست براى كمك بمظلوم و امر بمعروف و نهى از منكر و اجراء حدود خدا عبادت است.

20. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ كَانَ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ ص مُؤْمِنٌ فَقِیرٌ شَدِیدُ الْحَاجَةِ مِنْ أَهْلِ الصُّفَّةِ وَ كَانَ مُلَازِماً لِرَسُولِ اللَّهِ ص عِنْدَ مَوَاقِیتِ الصَّلَاةِ كُلِّهَا لَا یَفْقِدُهُ فِی شَیْءٍ مِنْهَا وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَرِقُّ لَهُ وَ یَنْظُرُ إِلَى حَاجَتِهِ وَ غُرْبَتِهِ فَیَقُولُ یَا سَعْدُ لَوْ قَدْ جَاءَنِی شَیْءٌ لَأَغْنَیْتُكَ قَالَ فَأَبْطَأَ ذَلِكَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَاشْتَدَّ غَمُّ رَسُولِ اللَّهِ ص لِسَعْدٍ فَعَلِمَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مَا دَخَلَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ مِنْ غَمِّهِ لِسَعْدٍ فَأَهْبَطَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلَ ع وَ مَعَهُ دِرْهَمَانِ فَقَالَ لَهُ یَا مُحَمَّدُ إِنَّ اللَّهَ قَدْ عَلِمَ مَا قَدْ دَخَلَكَ مِنَ الْغَمِّ لِسَعْدٍ أَ فَتُحِبُّ أَنْ تُغْنِیَهُ فَقَالَ نَعَمْ فَقَالَ لَهُ فَهَاكَ هَذَیْنِ الدِّرْهَمَیْنِ فَأَعْطِهِمَا إِیَّاهُ وَ مُرْهُ أَنْ یَتَّجِرَ بِهِمَا قَالَ فَأَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثُمَّ خَرَجَ إِلَى صَلَاةِ الظُّهْرِ وَ سَعْدٌ قَائِمٌ عَلَى بَابِ حُجُرَاتِ رَسُولِ اللَّهِ ص یَنْتَظِرُهُ فَلَمَّا رَآهُ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ یَا سَعْدُ أَ تُحْسِنُ التِّجَارَةَ فَقَالَ لَهُ سَعْدٌ وَ اللَّهِ مَا أَصْبَحْتُ أَمْلِكُ مَالًا أَتَّجِرُ بِهِ فَأَعْطَاهُ النَّبِیُّ ص الدِّرْهَمَیْنِ وَ قَالَ لَهُ اتَّجِرْ بِهِمَا وَ تَصَرَّفْ لِرِزْقِ اللَّهِ فَأَخَذَهُمَا سَعْدٌ وَ مَضَى مَعَ النَّبِیِّ ص حَتَّى صَلَّى مَعَهُ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صقُمْ فَاطْلُبِ الرِّزْقَ فَقَدْ كُنْتُ بِحَالِكَ مُغْتَمّاً یَا سَعْدُ قَالَ فَأَقْبَلَ سَعْدٌ لَا یَشْتَرِی بِدِرْهَمٍ شَیْئاً إِلَّا بَاعَهُ بِدِرْهَمَیْنِ وَ لَا یَشْتَرِی شَیْئاً بِدِرْهَمَیْنِ إِلَّا بَاعَهُ بِأَرْبَعَةِ دَرَاهِمَ فَأَقْبَلَتِ الدُّنْیَا عَلَى سَعْدٍ فَكَثُرَ مَتَاعُهُ وَ مَالُهُ وَ عَظُمَتْ تِجَارَتُهُ فَاتَّخَذَ عَلَى بَابِ الْمَسْجِدِ مَوْضِعاً وَ جَلَسَ فِیهِ فَجَمَعَ تِجَارَتَهُ إِلَیْهِ وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا أَقَامَ بِلَالٌ لِلصَّلَاةِ یَخْرُجُ وَ سَعْدٌ مَشْغُولٌ بِالدُّنْیَا لَمْ یَتَطَهَّرْ وَ لَمْ یَتَهَیَّأْ كَمَا كَانَ یَفْعَلُ قَبْلَ أَنْ یَتَشَاغَلَ بِالدُّنْیَا فَكَانَ النَّبِیُّ ص یَقُولُ یَا سَعْدُ شَغَلَتْكَ الدُّنْیَا عَنِ الصَّلَاةِ فَكَانَ یَقُولُ مَا أَصْنَعُ أُضَیِّعُ مَالِی هَذَا رَجُلٌ قَدْ بِعْتُهُ فَأُرِیدُ أَنْ أَسْتَوْفِیَ مِنْهُ وَ هَذَا رَجُلٌ قَدِ اشْتَرَیْتُ مِنْهُ فَأُرِیدُ أَنْ أُوفِیَهُ قَالَ فَدَخَلَ رَسُولَ اللَّهِ ص مِنْ أَمْرِ سَعْدٍ غَمٌّ أَشَدُّ مِنْ غَمِّهِ بِفَقْرِهِ فَهَبَطَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ ع فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ إِنَّ اللَّهَ قَدْ عَلِمَ غَمَّكَ بِسَعْدٍ فَأَیُّمَا أَحَبُّ إِلَیْكَ حَالُهُ الْأُولَى أَوْ حَالُهُ هَذِهِ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ ص یَا جَبْرَئِیلُ بَلْ حَالُهُ الْأُولَى قَدْ أَذْهَبَتْ دُنْیَاهُ بِآخِرَتِهِ فَقَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ ع إِنَّ حُبَّ الدُّنْیَا وَ الْأَمْوَالِ فِتْنَةٌ وَ مَشْغَلَةٌ عَنِ الْآخِرَةِ قُلْ لِسَعْدٍ یَرُدُّ عَلَیْكَ الدِّرْهَمَیْنِ اللَّذَیْنِ دَفَعْتَهُمَا إِلَیْهِ فَإِنَّ أَمْرَهُ سَیَصِیرُ إِلَى الْحَالَةِ الَّتِی كَانَ عَلَیْهَا أَوَّلًا قَالَ فَخَرَجَ النَّبِیُّ ص فَمَرَّ بِسَعْدٍ فَقَالَ لَهُ یَا سَعْدُ أَ مَا تُرِیدُ أَنْ تَرُدَّ عَلَیَّ الدِّرْهَمَیْنِ اللَّذَیْنِ أَعْطَیْتُكَهُمَا فَقَالَ سَعْدٌ بَلَى وَ مِائَتَیْنِ فَقَالَ لَهُ لَسْتُ أُرِیدُ مِنْكَ یَا سَعْدُ إِلَّا الدِّرْهَمَیْنِ فَأَعْطَاهُ سَعْدٌ دِرْهَمَیْنِ قَالَ فَأَدْبَرَتِ الدُّنْیَا عَلَى سَعْدٍ حَتَّى ذَهَبَ مَا كَانَ جَمَعَ وَ عَادَ إِلَى حَالِهِ الَّتِی كَانَ عَلَیْهَا [49]

ابو بصیر گوید: شنیدم كه امام باقر علیه السّلام مىفرمود: در زمان رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله، مؤمن فقیر و حاجتمندى از اصحاب صفه بود كه پیوسته در اوقات نماز با رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله همراه بود و زمانى را از دست نمىداد و رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله بر او ترحّم مىنمود و نگران نیاز و غربتش بود و مىفرمود: اى سعد! اگر چیزى به من برسد تو را بىنیاز مىسازم. این انتظار بر رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله به درازا كشید و اندوه رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله نسبت به سعد افزون شد، خداى سبحانه، اندوه پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله نسبت به سعد را دانست، جبرئیل را با دو درهم به زمین فرستاد جبرئیل به او گفت: اى محمد! خداى عزّ و جلّ غم تو را نسبت به سعد دانست، آیا دوست دارى او را بىنیاز سازى؟ فرمود: آرى. پس بدو گفت: بیا این دو درهم را به او عطا كن و به او فرمان بده تا با آن تجارت كند. پس رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله گرفت و براى نماز ظهر بیرون رفت.

سعد، كنار در حجرههاى رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله منتظر ایستاده بود وقتى رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله او را دید فرمود: اى سعد! آیا تجارت را نیكو مىدانى؟ سعد به او گفت: به خدا سوگند ثروتى نداشتهام تا با آن تجارت كنم. پس رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله دو درهم را بدو بخشید و فرمود: با این دو درهم تجارت كن و روزى خداى تعالى را به دست آور. سعد آن دو درهم را گرفت و همراه پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله رفت و نماز ظهر و عصر را با او بجا آورد.

پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله بدو فرمود: اى سعد! برخیز و روزى طلب كن كه من نگران و اندوهگین تو بودم. سعد به تجارت روى آورد و چیزى را كه به یك درهم خریده بود به دو درهم مىفروخت و چیزى را كه به دو درهم خریده بود به چهار درهم مىفروخت. و دنیا به سعد روى آورده بود و كالا و مال و ثروت او زیاد گشت و تجارتش رونق گرفت، پس مكانى را كنار در مسجد گرفته بود و در آنجا مىنشست و به تجارت مىپرداخت. هر زمانى كه بلال اقامه نماز مىگفت، رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله خارج مىشد و سعد مشغول و گرفتار به دنیا بود، طهارت و آمادگى مانند قبل را نداشت. پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله مىفرمود: اى سعد! دنیا تو را از نماز باز داشته و او مىگفت: چه كنم، مالم ضایع مىشود؟! به این مرد متاعى فروختهام كه مىخواهم بهایش را بگیرم و از آن مرد جنسى خریدهام كه باید بهایش را بپردازم! از این كار سعد به رسول اللَّه غمى شدیدتر از غم فقرش وارد شد.

پس جبرئیل بر او نازل شد و گفت: اى محمّد صلّى اللَّه علیه و آله! خداوند غمت را نسبت به سعد دانست، كدام یك براى تو محبوبتر است؟ حالت اولش یا این حالتش؟ پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله به او فرمود: اى جبرئیل! حالت اولش بهتر بود چون به واسطه آخرتش، دنیایش از دست رفته بود. جبرئیل به او گفت: حبّ و دوستى دنیا و اموال، فتنه و گرفتارى و بازداشتن از آخرت است. به سعد بگو: آن دو درهمى را كه به او دادهاى به تو برگرداند تا كارش همچون زمان قبل گردد. پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله به سوى سعد رفت و به او فرمود: اى سعد! آیا نمىخواهى دو درهمى را كه به تو دادهام به من برگردانى؟ سعد گفت: آرى، حاضرم دویست درهمبپردازم! فرمود: من فقط همان دو درهم را مىخواهم. پس سعد آن دو درهم را برگرداند پس دنیا به سعد پشت كرد و هر آنچه جمع كرده بود از دست رفت و به همان حالت قبلى برگشت.

حدیث عیسى ابن مریم ع .....

21. وَ اعْلَمْ أَنَّ رَأْسَ كُلِّ خَطِیئَةٍ وَ ذَنْبٍ هُوَ حُبُّ الدُّنْیَا فَلَا تُحِبَّهَا فَإِنِّی لَا أُحِبُّهَا [50]

بدان كه بدترین خطا و گناه، دوست داشتن دنیاست، پس آن را دوست مدار كه من آن را دوست نمىدارم.

22. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ السَّرِیِّ عَنْ أَبِی مَرْیَمَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ یَقُولُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص مَرَّ بِنَا ذَاتَ یَوْمٍ وَ نَحْنُ فِی نَادِینَا وَ هُوَ عَلَى نَاقَتِهِ وَ ذَلِكَ حِینَ رَجَعَ مِنْ حَجَّةِ الْوَدَاعِ فَوَقَفَ عَلَیْنَا فَسَلَّمَ فَرَدَدْنَا عَلَیْهِ السَّلَامَ ثُمَّ قَالَ مَا لِی أَرَى حُبَّ الدُّنْیَا قَدْ غَلَبَ عَلَى كَثِیرٍ مِنَ النَّاسِ حَتَّى كَأَنَّ الْمَوْتَ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا عَلَى غَیْرِهِمْ كُتِبَ وَ كَأَنَّ الْحَقَّ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا عَلَى غَیْرِهِمْ وَجَبَ وَ حَتَّى كَأَنْ لَمْ یَسْمَعُوا وَ یَرَوْا مِنْ خَبَرِ الْأَمْوَاتِ قَبْلَهُمْ سَبِیلُهُمْ سَبِیلُ قَوْمٍ سَفْرٍ عَمَّا قَلِیلٍ إِلَیْهِمْ رَاجِعُونَ بُیُوتُهُمْ أَجْدَاثُهُمْ وَ یَأْكُلُونَ تُرَاثَهُمْ فَیَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُخَلَّدُونَ بَعْدَهُمْ هَیْهَاتَ هَیْهَاتَ [أَ] مَا یَتَّعِظُ آخِرُهُمْ بِأَوَّلِهِمْ لَقَدْ جَهِلُوا وَ نَسُوا كُلَّ وَاعِظٍ فِی كِتَابِ اللَّهِ وَ آمَنُوا شَرَّ كُلِّ عَاقِبَةِ سُوءٍ وَ لَمْ یَخَافُوا نُزُولَ فَادِحَةٍ وَ بَوَائِقَ حَادِثَةٍ طُوبَى لِمَنْ شَغَلَهُ خَوْفُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ خَوْفِ النَّاسِ طُوبَى لِمَنْ مَنَعَهُ عَیْبُهُ عَنْ عُیُوبِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ إِخْوَانِهِ طُوبَى لِمَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ عَزَّ ذِكْرُهُ وَ زَهِدَ فِیمَا أَحَلَّ اللَّهُ لَهُ مِنْ غَیْرِ رَغْبَةٍ عَنْ سِیرَتِی وَ رَفَضَ زَهْرَةَ الدُّنْیَا مِنْ غَیْرِ تَحَوُّلٍ عَنْ سُنَّتِی وَ اتَّبَعَ الْأَخْیَارَ مِنْ عِتْرَتِی مِنْ بَعْدِی وَ جَانَبَ أَهْلَ الْخُیَلَاءِ وَ التَّفَاخُرِ وَ الرَّغْبَةِ فِی الدُّنْیَا الْمُبْتَدِعِینَ خِلَافَ سُنَّتِی الْعَامِلِینَ بِغَیْرِ سِیرَتِی طُوبَى لِمَنِ اكْتَسَبَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ مَالًا مِنْ غَیْرِ مَعْصِیَةٍ فَأَنْفَقَهُ فِی غَیْرِ مَعْصِیَةٍ وَ عَادَ بِهِ عَلَى أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ طُوبَى لِمَنْ حَسُنَ مَعَ النَّاسِ خُلُقُهُ وَ بَذَلَ لَهُمْ مَعُونَتَهُ وَ عَدَلَ عَنْهُمْ شَرَّهُ طُوبَى لِمَنْ أَنْفَقَ الْقَصْدَ وَ بَذَلَ الْفَضْلَ وَ أَمْسَكَ قَوْلَهُ عَنِ الْفُضُولِ وَ قَبِیحِ الْفِعْلِ [51]

ابو مریم از امام باقر علیه السّلام روایت كرده كه فرمود: از جابر بن عبد اللَّه شنیدم كه میگفت: روزى رسول خدا (ص) هم چنان كه سوار شتر بود از كنار انجمن ما گذر كرد و این جریان وقتى بود كه از سفر حجة الوداع باز میگشت پس در نزد ما كه رسید توقف كرده بر ما سلام كرد آنگاه فرمود: چه شده كه مىبینم دوستى دنیا بر بیشتر مردم چیره شده بحدى كه گویا مرگ در این دنیا بنام دیگران ثبت شده؟ و گویا حق و حقیقت در این جهان بر جز اینها واجب گشته، و تا اینكه گویا سرگذشت مردگان پیش از خود را نشنیده و ندیدهاند، (با اینكه) راه ایشان همان راه مردم مسافر است و بزودى بسوى آنان (یعنى مردگان) بازگردند، خانههاى آن مردگان گورشان باشد و اینان میراث آنان را خورند، اینها پندارند پس از آن مردگان همیشه خواهند ماند! هیهات هیهات! [آیا] دنبالان از جلو رفتگان پند نگیرند؟ براستى كه از یاد برده و فراموش كردند هر پند دهندهاى را در كتاب خدا و از شر هر سرانجام بدى ایمن و آسوده خاطر گشته و از نزول بلاهاى سخت و پیش آمدهاى ناگوار ترس ندارند. خوشا بحال كسى كه ترس از خداى عز و جل او را از ترس از مردم مشغول كرده. خوشا بحال كسى كه عیب خودش او را از (تفحص و دقت در) عیوب برادران با ایمانش باز دارد.

خوشا بحال كسى كه براى خداى عز ذكره تواضع و فروتنى كند، و در آنچه خداوند بر او حلال كرده بدون آنكه از روش من منحرف شود زهد ورزد، و از تازگى و رونق دنیا بىآنكه تغییرى از سنت من پیدا كند دورى گزیند، و از نیكان عترت من پس از من پیروى كند و از كبرورزان و فخركنندگان و دنیا طلبان كناره گیرد، آنان كه بر خلاف سنت و روش من بدعت گذارند، و براهى غیر از راه و روش من بروند.

خوشا بحال آن مؤمنى كه مالى از غیر راه معصیت و نافرمانى بدست آرد و در غیر راه معصیت نیز خرج كند، و بوسیله آن بدرویشان و مستمندان احسان كند.

خوشا بحال كسى كه اخلاقش را با مردم خوب كند و از كمك كردن بآنان دریغ نكند و شر خود را از آنان بگرداند. خوشا بحال كسى كه در خرج میانهروى كند و زیاده (از خرج) را (بمستحقان) ببخشد و از سخنان بیهوده و زیادى و كار زشت خوددارى كند.

بحار الأنوار

باب حب الدنیا و ذمها و بیان فنائها و غدرها بأهلها و ختل الدنیا بالدین

1- كا، الكافی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْمُؤْمِنِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِی جَعْفَرٍ ع فَقَالَ یَا جَابِرُ وَ اللَّهِ إِنِّی لَمَحْزُونٌ وَ إِنِّی لَمَشْغُولُ الْقَلْبِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا شَغَلَكَ وَ مَا حَزَنَ قَلْبَكَ فَقَالَ یَا جَابِرُ إِنَّهُ مَنْ دَخَلَ قَلْبَهُ صَافِی خَالِصِ دِینِ اللَّهِ شُغِلَ قَلْبُهُ عَمَّا سِوَاهُ یَا جَابِرُ مَا الدُّنْیَا وَ مَا عَسَى أَنْ تَكُونَ الدُّنْیَا هَلْ هِیَ إِلَّا طَعَامٌ أَكَلْتَهُ أَوْ ثَوْبٌ لَبِسْتَهُ أَوِ امْرَأَةٌ أَصَبْتَهَا یَا جَابِرُ إِنَّ الْمُؤْمِنِینَ لَمْ یَطْمَئِنُّوا إِلَى الدُّنْیَا بِبَقَائِهِمْ فِیهَا وَ لَمْ یَأْمَنُوا قُدُومَهُمُ الْآخِرَةَ یَا جَابِرُ الْآخِرَةُ دَارُ قَرَارٍ وَ الدُّنْیَا دَارُ فَنَاءٍ وَ زَوَالٍ وَ لَكِنَّ أَهْلَ الدُّنْیَا أَهْلُ غَفْلَةٍ وَ كَأَنَّ الْمُؤْمِنِینَ هُمُ الْفُقَهَاءُ أَهْلُ فِكْرَةٍ وَ عِبْرَةٍ لَمْ یُصِمَّهُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ مَا سَمِعُوا بِآذَانِهِمْ وَ لَمْ یُعْمِهِمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ مَا رَأَوْا مِنَ الزِّینَةِ فَفَازُوا بِثَوَابِ الْآخِرَةِ كَمَا فَازُوا بِذَلِكَ الْعِلْمِ وَ اعْلَمْ یَا جَابِرُ أَنَّ أَهْلَ التَّقْوَى أَیْسَرُ أَهْلِ الدُّنْیَا مَئُونَةً وَ أَكْثَرُهُمْ لَكَ مَعُونَةً تَذْكُرُ فَیُعِینُونَكَ وَ إِنْ نَسِیتَ ذَكَّرُوكَ قَوَّالُونَ بِأَمْرِ اللَّهِ قَوَّامُونَ عَلَى أَمْرِ اللَّهِ قَطَعُوا مَحَبَّتَهُمْ بِمَحَبَّةِ رَبِّهِمْ وَ وَحَشُوا الدُّنْیَا لِطَاعَةِ مَلِیكِهِمْ وَ نَظَرُوا إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ إِلَى مَحَبَّتِهِ بِقُلُوبِهِمْ وَ عَلِمُوا أَنَّ ذَلِكَ هُوَ الْمَنْظُورُ إِلَیْهِ لِعَظِیمِ شَأْنِهِ فَأَنْزِلِ الدُّنْیَا كَمَنْزِلٍ نَزَلْتَهُ ثُمَّ ارْتَحَلْتَ عَنْهُ أَوْ كَمَالٍ وَجَدْتَهُ فِی مَنَامِكَ وَ اسْتَیْقَظْتَ وَ لَیْسَ مَعَكَ مِنْهُ شَیْءٌ إِنِّی إِنَّمَا ضَرَبْتُ لَكَ هَذَا مَثَلًا لِأَنَّهَا عِنْدَ أَهْلِ اللُّبِّ وَ الْعِلْمِ بِاللَّهِ كَفَیْءِ الظِّلَالِ یَا جَابِرُ فَاحْفَظْ مَا اسْتَرْعَاكَ اللَّهُ مِنْ دِینِهِ وَ حِكْمَتِهِ وَ لَا تَسْأَلَنَّ عَمَّا لَكَ عِنْدَهُ إِلَّا مَا لَهُ عِنْدَ نَفْسِكَ فَإِنْ تَكُنِ الدُّنْیَا عَلَى غَیْرِ مَا وَصَفْتُ لَكَ فَتَحَوَّلْ إِلَى دَارِ الْمُسْتَعْتَبِ فَلَعَمْرِی لَرُبَّ حَرِیصٍ عَلَى أَمْرٍ قَدْ شَقِیَ بِهِ حِینَ أَتَاهُ وَ لَرُبَّ كَارِهٍ لِأَمْرٍ قَدْ سَعِدَ بِهِ حِینَ أَتَاهُ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْكافِرِینَ [52]

جابر گوید: خدمت امام باقر علیه السّلام رسیدم، فرمودند اى جابر به خداوند سوگند من محزون مىباشم و دلم پیوسته گرفته است گفتم: قربانت گردم چرا دلت گرفته و محزون هستى فرمودند: اى جابر هر كس دین خدا را خالصانه قبول كند دلش مشغول مىگردد.

اى جابر دنیا چیست مگر دنیا جز این است كه آدمى غذائى بخورد و یا لباسى بپوشد و یا با زنى همبستر گردد، اى جابر مؤمنان دل به دنیا نبستند چون مىدانستند آنها در دنیا باقى نخواهند ماند و سرانجام به آخرت مىروند.

اى جابر آخرت قرارگاه انسان مىباشد و دنیا فانى و زوالپذیر است ولى اهل دنیا در غفلت بسر مىبرند، مؤمنان اهل فهم و شعور و اندیشه و عبرت هستند، آن جا هر چه در باره خداوند شنیدهاند حفظ نمودهاند و به زینتهاى دنیا با دیده بصیرت نگریستهاند، از این رو به ثواب آخرت رسیدند همان گونه كه به علم دست یافتند. اى جابر اهل تقوى از همه مردمان دنیا به راحتى زندگى مىكنند و بیشتر از همه به شما كمك مىنمایند، هر گاه آنها را یاد كنى به شما مساعدت مىكنند و هر گاه آنها را فراموش نمائى تو را به یاد مىآورند، آنها به فرمان خداوند سخن مىگویند و اوامر پروردگار را بر پا مىدارند، آنان فقط محبت خداوند را در نظر مىگیرند و محبت خود را فراموش مىكنند. متقین دنیا را براى اطاعت خداوند ترك كردند و با آن انس نگرفتند، آنان تنها به خداوند نگریستند و محبت او را در دل خود جاى دادند و دانستند كه منظور محبت خداوند است و دنیا را مانند منزلى بدان كه از آن كوچ خواهى كرد. دنیا را مانند خوابى بدان كه از آن بیدار شده باشى و در حقیقت چیزى نبوده كه بحساب آید، من از این جهت این مثلها را برایت آوردم كه این گونه مثلها در نزد مردمان عاقل و با فهم و دانش و فضیلت مانند سایهها مىباشند و زود فانى مىگردند. اى جابر آنچه را كه خداوند از دین و حكمت به شما داده حفظ كن، هر گاه مىخواهى از خدا چیزى بخواهى متوجه باش كه خداوند در نزدت چگونه مىباشد، اگر دنیا غیر از آن است كه من براى شما وصف كردم پس باید به جایى بروى تا خداوند را از خود راضى كنى. به خداوند سوگند چه بسا افرادى كه حریص مىباشند و براى بدست آوردن چیزى تلاش مىكنند ولى هنگامى كه به مقصود مىرسند بدبخت مىگردند و چه كسانى كه از پیش آمدها ناراحت مىشوند ولى براى آنها خیر مىباشد و لذا خداوند مىفرماید: وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْكافِرِینَ.

2- كا، الكافی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع إِنَّ الدُّنْیَا قَدِ ارْتَحَلَتْ مُدْبِرَةً وَ إِنَّ الْآخِرَةَ قَدِ ارْتَحَلَتْ مُقْبِلَةً وَ لِكُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُمَا بَنُونَ فَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الْآخِرَةِ وَ لَا تَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الدُّنْیَا أَلَا وَ كُونُوا مِنَ الزَّاهِدِینَ فِی الدُّنْیَا الرَّاغِبِینَ فِی الْآخِرَةِ أَلَا إِنَّ الزَّاهِدِینَ فِی الدُّنْیَا اتَّخَذُوا الْأَرْضَ بِسَاطاً وَ التُّرَابَ فِرَاشاً وَ الْمَاءَ طِیباً وَ قُرِّضُوا مِنَ الدُّنْیَا تَقْرِیضاً أَلَا وَ مَنِ اشْتَاقَ إِلَى الْجَنَّةِ سَلَا عَنِ الشَّهَوَاتِ وَ مَنْ أَشْفَقَ مِنَ النَّارِ رَجَعَ عَنِ الْمُحَرَّمَاتِ وَ مَنْ زَهِدَ فِی الدُّنْیَا هَانَتْ عَلَیْهِ الْمَصَائِبُ أَلَا إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً كَمَنْ رَأَى أَهْلَ الْجَنَّةِ فِی الْجَنَّةِ مُخَلَّدِینَ وَ كَمَنْ رَأَى أَهْلَ النَّارِ فِی النَّارِ مُعَذَّبِینَ شُرُورُهُمْ مَأْمُونَةٌ وَ قُلُوبُهُمْ مَحْزُونَةٌ أَنْفُسُهُمْ عَفِیفَةٌ وَ حَوَائِجُهُمْ خَفِیفَةٌ صَبَرُوا أَیَّاماً قَلِیلَةً فَصَارُوا بِعُقْبَى رَاحَةٍ طَوِیلَةٍ أَمَّا اللَّیْلَ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ تَجْرِی دُمُوعُهُمْ عَلَى خُدُودِهِمْ وَ هُمْ یَجْأَرُونَ إِلَى رَبِّهِمْ یَسْعَوْنَ فِی فَكَاكِ رِقَابِهِمْ وَ أَمَّا النَّهَارَ فَحُكَمَاءُ عُلَمَاءُ بَرَرَةٌ أَتْقِیَاءُ كَأَنَّهُمُ الْقِدَاحُ قَدْ بَرَاهُمُ الْخَوْفُ مِنَ الْعِبَادَةِ یَنْظُرُ إِلَیْهِمُ النَّاظِرُ فَیَقُولُ مَرْضَى وَ مَا بِالْقَوْمِ مِنْ مَرَضٍ أَمْ خُولِطُوا فَقَدْ خَالَطَ الْقَوْمَ أَمْرٌ عَظِیمٌ مِنْ ذِكْرِ النَّارِ وَ مَا فِیهَا [53]

ابو حمزه از امام باقر علیه السّلام روایت مىكند كه امام على بن الحسین علیهما السّلام فرمودند: دنیا گذشت و پشت نمود و آخرت از مقابل مىآید و هر یك از آن دو طرفداران و پیروانى دارند و اینك شما از پیروان آخرت باشید و خود را به دنیا آلوده نسازید. شما در دنیا راه زاهدان و پارسایان در پیش گیرید و بطرف آخرت حركت كنید، آگاه باشید كه زاهدان در دنیا زمین را براى خود فرش قرار دادند و خاك را بستر خود كردند، آب را وسیله پاكى خود ساختند و از دنیا بریدند. آگاه باشید هر كس مشتاق بهشت باشد از خواستهها و شهوات دست باز مىدارد و هر كس از آتش بترسد از محرمات دست مىكشد و هر كس دنیا را ترك گوید مصیبتها را تحمل مىكند و مشكلات او را ناراحت نمىسازد. آگاه باشید خداوند بندگانى دارد كه اهل بهشت را در بهشت و اهل دوزخ را در دوزخ معذب مىنگرند، مردم از شر آنها در امان هستند و دلهاى آنها اندوهگین و نفسشان عفیف مىباشد خواستههاى آنها كم و توقعاتشان اندك است. آنها چند روزى در دنیا صبر كردند و آسایش همیشگى را در آخرت بدست آوردند، آنها در هنگام شب قدمهاى خود را به هم نزدیك مىكنند و براى نماز از جاى خود بر مىخیزند و اشكهاى آنها بر دیدگانشان جارى مىگردد و به خداوند پناه مىبرند و آزادى خود را مىخواهند. اما در هنگام روز حكیمان و عالمانى مىباشند نیكوكار، مهربان و پرهیزگار، از كثرت عبادت و خوف مانند تیرها باریك شدهاند، مردم خیال مىكنند آنها بیمار هستند در صورتى كه مریض نمىباشند، گروهى خیال مىكنند آنها مشاعر خود را از دست دادهاند، در حالى كه آنها عاقل و باهوش مىباشند، ولى آنها از عواقب زندگى و دوزخ نگران هستند.

3- نهج، نهج البلاغة الْحَمْدُ لِلَّهِ غَیْرَ مَقْنُوطٍ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ لَا مَخْلُوٍّ مِنْ نِعْمَتِهِ وَ لَا مَأْیُوسٍ مِنْ مَغْفِرَتِهِ وَ لَا مُسْتَنْكِفٍ عَنْ عِبَادَتِهِ الَّذِی لَا تَبْرَحُ مِنْهُ رَحْمَةٌ وَ لَا تُفْقَدُ مِنْهُ نِعْمَةٌ وَ الدُّنْیَا دَارٌ مُنِیَ لَهَا الْفَنَاءُ وَ لِأَهْلِهَا مِنْهَا الْجَلَاءُ وَ هِیَ حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ قَدْ عَجِلَتْ لِلطَّالِبِ وَ الْتَبَسَتْ بِقَلْبِ النَّاظِرِ فَارْتَحِلُوا مِنْهَا بِأَحْسَنِ مَا بِحَضْرَتِكُمْ مِنَ الزَّادِ وَ لَا تَسْأَلُوا فِیهَا فَوْقَ الْكَفَافِ وَ لَا تَطْلُبُوا مِنْهَا أَكْثَرَ مِنَ الْبَلَاغ [54]

سپاس خداى را، كه نومید نیستم از رحمت او، تهیدست نیستم از نعمت او، و نه مأیوس از مغفرت او، و سر نپیچیده از عبادت او. خدایى كه رحمت او پیوسته است، و نعمت او ناگسسته. دنیا خانهاى است ناپایدار، و مردم آن ناچار از گذاشتن شهر و دیار. دنیا شیرین است و خوشنما، در پى خواهانش شتابان و پویا، و دل بیننده را فریبا. پس رخت از آن بربندید با نیكوترین توشهاى كه شما را آماده است، و مپرسید در دنیا افزون از آنچه شما را بسنده است. و مخواهید در آن بیشتر از آنچه شما را كفایت كننده است.

4- كَنْزُ الْكَرَاجُكِیِّ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَحَبَّ دُنْیَاهُ أَضَرَّ بِآخِرَتِهِ

وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الدُّنْیَا دُوَلٌ فَاطْلُبْ حَظَّكَ مِنْهَا بِأَجْمَلِ الطَّلَبِ

وَ قَالَ ص مَنْ أَمِنَ الزَّمَانَ خَانَهُ وَ مَنْ غَالَبَهُ أَهَانَهُ

وَ قَالَ الدَّهْرُ یَوْمَانِ یَوْمٌ لَكَ وَ یَوْمٌ عَلَیْكَ فَإِنْ كَانَ لَكَ فَلَا تَبْطَرْ وَ إِنْ كَانَ عَلَیْكَ فَاصْبِرْ فَكِلَاهُمَا عَنْكَ سَیَنْحَسِرُ

وَ قَالَ ع مَنْ أَصْبَحَ حَزِیناً عَلَى الدُّنْیَا فَقَدْ أَصْبَحَ سَاخِطاً عَلَى رَبِّهِ تَعَالَى وَ مَنْ كَانَتِ الدُّنْیَا أَكْبَرَ هَمِّهِ طَالَ شَقَاؤُهُ وَ غَمُّهُ الدُّنْیَا لِمَنْ تَرَكَهَا وَ الْآخِرَةُ لِمَنْ طَلَبَهَا الزَّاهِدُ فِی الدُّنْیَا كُلَّمَا ازْدَادَتْ لَهُ تَحَلِّیاً ازْدَادَ عَنْهَا تَخَلِّیاً

وَ قَالَ ع إِذَا طَلَبْتَ شَیْئاً مِنَ الدُّنْیَا فَزُوِیَ عَنْكَ فَاذْكُرْ مَا خَصَّكَ اللَّهُ بِهِ مِنْ دِینِكَ وَ صَرَفَهُ عَنْ غَیْرِكَ فَإِنَّ ذَلِكَ أَحْرَى أَنْ تَسْتَحِقَّ نَفْسَكَ بِمَا فَاتَكَ

وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَنَا زَعِیمٌ بِثَلَاثٍ لِمَنْ أَكَبَّ عَلَى الدُّنْیَا بِفَقْرٍ لَا غَنَاءَ لَهُ وَ بِشُغُلٍ لَا فَرَاغَ لَهُ وَ بِهَمٍّ وَ حُزْنٍ لَا انْقِطَاعَ لَهُ

وَ قَالَ ص كُونُوا فِی الدُّنْیَا أَضْیَافاً وَ اتَّخِذُوا الْمَسَاجِدَ بُیُوتاً وَ عَوِّدُوا قُلُوبَكُمُ الرِّقَّةَ وَ أَكْثِرُوا التَّفَكُّرَ وَ الْبُكَاءَ وَ لَا تَخْتَلِفَنَّ بِكُمُ الْأَهْوَاءُ تَبْنُونَ مَا لَا تَسْكُنُونَ وَ تَجْمَعُونَ مَا لَا تَأْكُلُونَ وَ تَأْمُلُونَ مَا لَا تُدْرِكُون [55]

رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر كس دنیا را دوست داشته باشد به آخرت خود زیان مىرساند. على علیه السّلام فرمودند: دنیا در حال نقل و انتقال مىباشد و براى كسى ثابت نیست، اكنون با بهترین وسیله از آن به نفع خود بهرهبردارى كنید. رسول اكرم صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر كس خود را از زمان در آسایش بداند زمان به او خیانت مىكند و نیز فرمودند: روزگار دو روز بیشتر نیست روزى به سود تو و روزى به زیانت مىباشد، اگر به سود تو بود خوشحالى نكن و اگر به زیانت بود صبر داشته باش و بدان كه هر دو بزودى سپرى مىشوند. على علیه السّلام فرمود: هر كس وارد روز شود و محزون باشد مانند آن است كه بر خداوند غضب كرده باشد، هر كس دنیا را بزرگترین غم خود بداند، بدبختى و اندوه او طول خواهد كشید، دنیا به كسانى تعلق دارد كه از آن جدا خواهند شد ولى آخرت براى كسى مىباشد كه آن را طلب كند، زاهد هر چه به زهد نزدیك شود دل از دنیا خالى مىكند.على علیه السّلام فرمودند: هر گاه خواستى به یك متاع دنیائى برسى ولى مانعى براى رسیدن آن پیش آمد به یاد بیاور كه خداوند در برابر آن خواسته بر مراتب دینیت افزوده است و دیگران را از آن محروم كرده و اگر چنین فكر كنى از آنچه به آن نرسیدهاى ناراحت نمىگردى. رسول اكرم صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: من براى كسانى كه متوجه دنیا شدهاند سه عقوبت مىدانم، فقرى كه هرگز بىنیازى در آن نخواهد بود، گرفتارى كه هرگز آسایشى در آن نیست و حزن و اندوهى كه هیچ گاه از او برداشته نخواهد شد. رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: شما در دنیا مانند مهمانان زندگى كنید، مسجدها را خانه خود بگیرید، دلها را به هم مهربان سازید، بسیار فكر نمائید و گریه كنید گرفتار هواى نفس نشوید، خانهها را مىسازید ولى در آن نخواهید نشست، مال را جمع مىكنید ولى نخواهید خورد، آرزو دارید ولى به آن نخواهید رسید.

5- نهج، نهج البلاغة مِنْ خُطْبَةٍ لَهُ ع دَارٌ بِالْبَلَاءِ مَحْفُوفَةٌ وَ بِالْغَدْرِ مَعْرُوفَةٌ لَا تَدُومُ أَحْوَالُهَا وَ لَا یَسْلَمُ نُزَّالُهَا أَحْوَالٌ مُخْتَلِفَةٌ وَ تَارَاتٌ مُتَصَرِّفَةٌ الْعَیْشُ فِیهَا مَذْمُومٌ وَ الْأَمَانُ مِنْهَا مَعْدُومٌ وَ إِنَّمَا أَهْلُهَا فِیهَا أَغْرَاضٌ مُسْتَهْدَفَةٌ تَرْمِیهِمْ بِسِهَامِهَا وَ تُفْنِیهِمْ بِحِمَامِهَا 2 وَ اعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّكُمْ وَ مَا أَنْتُمْ فِیهِ مِنْ هَذِهِ الدُّنْیَا عَلَى سَبِیلِ مَنْ قَدْ مَضَى قَبْلَكُمْ مِمَّنْ كَانَ أَطْوَلَ مِنْكُمْ أَعْمَاراً وَ أَعْمَرَ دِیَاراً وَ أَبْعَدَ آثَاراً أَصْبَحَتْ أَصْوَاتُهُمْ هَامِدَةً وَ رِیَاحُهُمْ رَاكِدَةً 3 وَ أَجْسَادُهُمْ بَالِیَةً وَ دِیَارُهُمْ خَالِیَةً وَ آثَارُهُمْ عَافِیَةً وَ اسْتَبْدَلُوا بِالْقُصُورِ الْمُشَیَّدَةِ وَ بِالنَّمَارِقِ الْمُمَهَّدَةِ الصُّخُورَ وَ الْأَحْجَارَ الْمُسَنَّدَةَ وَ الْقُبُورَ اللَّاطِئَةَ الْمُلْحَدَةَ الَّتِی قَدْ بُنِیَ لِلْخَرَابِ فِنَاؤُهَا وَ شُیِّدَ بِالتُّرَابِ بِنَاؤُهَا فَمَحَلُّهَا مُقْتَرِبٌ وَ سَاكِنُهَا مُغْتَرِبٌ بَیْنَ أَهْلِ مَحَلَّةٍ مُوحِشِینَ وَ أَهْلِ فَرَاغٍ مُتَشَاغِلِینَ لَا یَسْتَأْنِسُونَ بِالْأَوْطَانِ وَ لَا یَتَوَاصَلُونَ تَوَاصُلَ الْجِیرَانِ عَلَى مَا بَیْنَهُمْ مِنْ قُرْبِ الْجِوَارِ وَ دُنُوِّ الدَّارِ وَ كَیْفَ یَكُونُ بَیْنَهُمْ تَزَاوُرٌ وَ قَدْ طَحَنَهُمْ بِكَلْكَلِهِ الْبِلَى 4 وَ أَكَلَتْهُمُ الْجَنَادِلُ وَ الثَّرَى وَ كَأَنْ قَدْ صِرْتُمْ إِلَى مَا صَارُوا إِلَیْهِ وَ ارْتَهَنَكُمْ ذَلِكَ الْمَضْجَعُ وَ ضَمَّكُمْ ذَلِكَ الْمُسْتَوْدَعُ فَكَیْفَ بِكُمْ لَوْ تَنَاهَتْ بِكُمُ الْأُمُورُ وَ بُعْثِرَتِ الْقُبُورُ هُنالِكَ تَبْلُوا كُلُّ نَفْسٍ ما أَسْلَفَتْ وَ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلاهُمُ الْحَقِّ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا یَفْتَرُونَ [56]

امیر مومنان علیه السلام فرمود: دنیا خانهاى است فرا گرفته بلا، شناخته به بیوفایى و دغا. نه به یك حال پایدار است، و نه مردم آن از سلامت برخوردار. دگرگونى پذیرد، رنگى دهد و رنگ دیگر گیرد. زندگى در آن ناباب است، و ایمنى در آن نایاب، و مردم دنیا نشانههایند، كه آماجشان سازد. تیرهاى خود به آنان افكند و به كام مرگشان در اندازد. و بندگان خدا! بدانید كه شما و آنچه در آنید، به راه آنان كه پیش از شما بودند روانید كه زندگانىشان از شما درازتر بود، و خانههاشان بسازتر و یادگارهاشان دیریازتر. كنون آواهاشان نهفته شد، و بادهاشان فرو خفته. تنهاشان فرسوده گردید، خانههاشان تهى، و نشانههاشان ناپدید. كاخهاى افراشته و بالشهاى انباشته را به جا نهادند، و زیر خرسنگها و درون گورهاى به هم چسبیده فتادند، جایى كه آستانهاش را ویرانى پایه است، و استوارى بنایش را خاك، مایه. جاى آن نزدیك است، و باشنده آن دور و به كنار، میان مردم محلهاى ترسان، به ظاهر آرام و در نهان گرفتار. نه در جایى كه وطن گرفتهاند، انس گیرند و نه چون همسایگان یكدیگر را پذیرند. با آن كه نزدیك به هم آرمیدهاند خانه هم را ندیدهاند و چسان یكدیگر را دیدار كنند كه فرسودگىشان خرد كرده است، و سنگ و خاك آنان را در كام فرو برده. گویى شما هم به جایى رفتهاید كه آنان رفتهاند، و آن خوابگاه به گروتان برداشته و آن امانت جاى شما را در كنار خود داشته. پس چگونه خواهید بود اگر كار شما به سر آید و گورها گشاید؟ آن هنگام آزموده مىشود هر كس بدانچه پیشاپیش فرستاده، و بازگردانیده مىشوند به سراغ خدا كه مولاى راستین آنهاست و به كارشان نیاید آنچه به دروغ بر مىبافتند.

6- نهج، نهج البلاغة مِنْ خُطْبَةٍ لَهُ ع فَإِنَّ تَقْوَى اللَّهِ مِفْتَاحُ سَدَادٍ وَ ذَخِیرَةُ مَعَادٍ وَ عِتْقٌ مِنْ كُلِّ مَلَكَةٍ وَ نَجَاةٌ مِنْ كُلِّ هَلَكَةٍ بِهَا یَنْجَحُ الطَّالِبُ وَ یَنْجُو الْهَارِبُ وَ تُنَالُ الرَّغَائِبُ فَاعْمَلُوا وَ الْعَمَلُ یُرْفَعُ وَ التَّوْبَةُ تَنْفَعُ وَ الدُّعَاءُ یُسْمَعُ وَ الْحَالُ هَادِئَةٌ وَ الْأَقْلَامُ جَارِیَةٌ وَ بَادِرُوا بِالْأَعْمَالِ عُمُراً نَاكِساً أَوْ مَرَضاً حَابِساً أَوْ مَوْتاً خَالِساً فَإِنَّ الْمَوْتَ هَادِمُ لَذَّاتِكُمْ وَ مُكَدِّرُ شَهَوَاتِكُمْ وَ مُبَاعِدُ طِیَّاتِكُمْ زَائِرٌ غَیْرُ مَحْبُوبٍ وَ قِرْنٌ غَیْرُ مَغْلُوبٍ وَ وَاتِرٌ غَیْرُ مَطْلُوبٍ قَدْ أَعْلَقَتْكُمْ حَبَائِلُهُ وَ تَكَنَّفَتْكُمْ غَوَائِلُهُ وَ أَقْصَدَتْكُمْ مَعَابِلُهُ 2 وَ عَظُمَتْ فِیكُمْ سَطْوَتُهُ وَ تَتَابَعَتْ عَلَیْكُمْ عَدْوَتُهُ وَ قَلَّتْ عَنْكُمْ نَبْوَتُهُ فَیُوشِكُ أَنْ تَغْشَاكُمْ دَوَاجِی ظُلَلِهِ وَ احْتِدَامُ عِلَلِهِ وَ حَنَادِسُ غَمَرَاتِهِ وَ غَوَاشِی سَكَرَاتِهِ وَ أَلِیمُ إِزْهَاقِهِ وَ دُجُوُّ أَطْبَاقِهِ وَ جُشُوبَةُ مَذَاقِهِ فَكَأَنْ قَدْ أَتَاكُمْ بَغْتَةً فَأَسْكَتَ نَجِیَّكُمْ وَ فَرَّقَ نَدِیَّكُمْ وَ عَفَّى آثَارَكُمْ وَ عَطَّلَ دِیَارَكُمْ وَ بَعَثَ وُرَّاثَكُمْ یَقْتَسِمُونَ تُرَاثَكُمْ بَیْنَ حَمِیمٍ خَاصٍّ لَمْ یَنْفَعْ وَ قَرِیبٍ مَحْزُونٍ لَمْ یَمْنَعْ وَ آخَرَ شَامِتٍ لَمْ یَجْزَعْ فَعَلَیْكُمْ بِالْجِدِّ وَ الِاجْتِهَادِ وَ التَّأَهُّبِ وَ الِاسْتِعْدَادِ وَ التَّزَوُّدِ فِی مَنْزِلِ الزَّادِ وَ لَا تَغُرَّنَّكُمُ الدُّنْیَا كَمَا غَرَّتْ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ مِنَ الْأُمَمِ الْمَاضِیَةِ وَ الْقُرُونِ الْخَالِیَةِ الَّذِینَ احْتَلَبُوا دِرَّتَهَا وَ أَصَابُوا غِرَّتَهَا وَ أَفْنَوْا عِدَّتَهَا وَ أَخْلَقُوا جِدَّتَهَا أَصْبَحَتْ مَسَاكِنُهُمْ أَجْدَاثاً وَ أَمْوَالُهُمْ مِیرَاثاً لَا یَعْرِفُونَ مَنْ أَتَاهُمْ وَ لَا یَحْفِلُونَ مَنْ بَكَاهُمْ وَ لَا یُجِیبُونَ مَنْ دَعَاهُمْ فَاحْذَرُوا الدُّنْیَا فَإِنَّهَا غَدَّارَةٌ غَرَّارَةٌ خَدُوعٌ مُعْطِیَةٌ مَنُوعٌ مُلْبِسَةٌ نَزُوعٌ لَا یَدُومُ رَخَاؤُهَا وَ لَا یَنْقَضِی عَنَاؤُهَا وَ لَا یَرْكُدُ بَلَاؤُهَا [57]

و فرمود: همانا ترس از خدا كلید درستى كردار است، و اندوخته قیامت را به كار، و از هر بندگى موجب رهایى، و رهایى از هر تباهى. بدان حاجت خواهنده روان است، و بدان گریزنده در امان، و خواستهها در دسترس خواهان. پس كار كنید حالى كه عمل به سوى خدا بالا مىرود و توبه سود مىدهد، و دعا شنیده مىشود و آرامش بر قرار است، و خامهها به كار. و در كارها پیشدستى كنید در عمرى كه واپس رونده است، و بیماریى- كه از كار- بازدارنده- است، یا مرگى كه رباینده است، كه مرگ به هم زننده لذّتها و شادمانى شماست، و تیره كننده خواهشهاى نفسانى، و دور كننده از مقصدهاى- این جهانى- دیدار كنندهاى است كه او را نپذیرند، همتایى است كه شكست نخورد. كینهخواهى است كه پى او را نگیرند. حلقههاى ریسمانهایش را بر شما انداخته است، و سختیهایش فراتان گرفته، و پیكانهاش را به سوىتان روانه ساخته. قهرش سترگ است و دشمنىاش در پى هم، و خطا در آسیبش كم. زودا كه ابرهاى تیره مرگ بر شما سایه افكند و دردهایش را هر دم سختتر كند و تاریكیهاى مرحله جان كندن، و از خود بى خود شدن و بیهوش بودن. و رنج گرفته شدن جان، و پردههاى تاریك مرگ یكدیگر را پوشان، و طعم ناخوشایند آن. گویى ناگهان مرگ بر شما تاخته و گفتگوهاتان را خاموش ساخته، و جمعیتتان را پراكنده و نشانههاتان را از میان برده، و خانههاتان را تهى كرده و میراث خوراهاتان را بر انگیخته تا گرد شوند و مرده ریگتان را میان یكدیگر قسمت كنند: از دوستى گزیده كه سودى نرساند، و خویشاوندى غمین كه- بلایى- باز نگرداند. و به غم شادمانى كه اندوه نداند. پس بر شما باد به كوشش و كوشیدن، و ساخته شدن و آماده گردیدن. و برداشتن توشهاى كه به كار آید، از منزلى كه باید. و مفریبد شما را دنیا چنانكه فریفت كسانى را كه پیش از شما بودند، از آنان كه گذشتند و رفتند و جاى خویش تهى هشتند. آنان كه دنیا را دوشیدند و شرنگ فریبش را نوشیدند. نابود كردند آنچه را به كار آید و كهنه كردند آن را كه نو باید.! خانههاشان گورستان شد و دارایىشان مرده ریگ این و آن. آن را كه نزدشان آید نشناسند كیست، و آن را كه براىشان بگرید ننگرند كه گریست؟ و آن را كه بخواندشان پاسخ ندهند كه سخنت چیست. پس، از دنیا بپرهیزید كه سخت بیوفاست و فریبنده. نیرنگبازى است بخشنده و منع كننده، از این دست پوشنده، از آن دست رخت كننده. نه آسایشش بپاید، و نه رنجش به سرآید، و نه بلایش بیاساید.

7- نَهْجُ الْكَیْدُرِیِّ، عِنْدَ شَرْحِ قَوْلِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع لِهَمَّامٍ فِی وَصْفِ الْمُتَّقِینَ أَرَادَتْهُمُ الدُّنْیَا وَ لَمْ یُرِیدُوهَا قَالَ مِنْ مُكَاشَفَاتِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع مَا رَوَاهُ الصَّادِقُ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّهُ قَالَ إِنِّی كُنْتُ بِفَدَكَ فِی بَعْضِ حِیطَانِهَا وَ قَدْ صَارَتْ لِفَاطِمَةَ ع إِذَا أَنَا بِامْرَأَةٍ قَدْ هَجَمَتْ عَلَیَّ وَ فِی یَدِی مِسْحَاةٌ وَ أَنَا أَعْمَلُ بِهَا فَلَمَّا نَظَرْتُ إِلَیْهَا طَارَ قَلْبِی مِمَّا تَدَاخَلَنِی مِنْ جَمَالِهَا فَشَبَّهْتُهَا بِبُثَیْنَةَ 1 بِنْتِ عَامِرٍ الْجُمَحِیِّ وَ كَانَتْ مِنْ أَجْمَلِ نِسَاءِ قُرَیْشٍ فَقَالَتْ لِی یَا ابْنَ أَبِی طَالِبٍ هَلْ لَكَ أَنْ تَزَوَّجَنِی وَ أُغْنِیَكَ عَنْ هَذِهِ الْمِسْحَاةِ وَ أَدُلَّكَ عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ وَ یَكُونَ لَكَ الْمُلْكُ مَا بَقِیتَ فَقُلْتُ لَهَا مَنْ أَنْتِ حَتَّى أَخْطُبَكِ مِنْ أَهْلِكِ فَقَالَتْ أَنَا الدُّنْیَا فَقُلْتُ لَهَا ارْجِعِی فَاطْلُبِی زَوْجاً غَیْرِی فَلَسْتِ مِنْ شَأْنِی وَ أَقْبَلْتُ عَلَى مِسْحَاتِی وَ أَنْشَأْتُ أَقُولُ

لَقَدْ خَابَ مَنْ غَرَّتْهُ دُنْیَا دَنِیَّةٌ- وَ مَا هِیَ إِنْ غَرَّتْ قُرُوناً بِطَائِلٍ-

أَتَتْنَا عَلَى زِیِّ الْعَزِیزِ بُثَیْنَةَ- وَ زِینَتُهَا فِی مِثْلِ تِلْكَ الشَّمَائِلِ-

فَقُلْتُ لَهَا غُرِّی سِوَایَ فَإِنَّنِی عَزُوفٌ عَنِ الدُّنْیَا وَ لَسْتُ بِجَاهِلٍ-

وَ مَا أَنَا وَ الدُّنْیَا فَإِنَّ مُحَمَّداً- رَهِینٌ بِقَفْرٍ بَیْنَ تِلْكَ الْجَنَادِلِ-

وَ هَبْهَا أَتَتْنَا بِالْكُنُوزِ وَ دُرِّهَا- وَ أَمْوَالِ قَارُونَ وَ مُلْكِ الْقَبَائِلِ-

أَ لَیْسَ جَمِیعاً لِلْفَنَاءِ مَصِیرُهَا- وَ یُطْلَبُ مِنْ خُزَّانِهَا بِالطَّوَائِلِ-

فَغُرِّی سِوَایَ إِنَّنِی غَیْرُ رَاغِبٍ- لِمَا فِیكِ مِنْ عِزٍّ وَ مُلْكٍ وَ نَائِلٍ-

وَ قَدْ قَنِعَتْ نَفْسِی بِمَا قَدْ رُزِقْتُهُ- فَشَأْنَكِ یَا دُنْیَا وَ أَهْلَ الْغَوَائِلِ-

فَإِنِّی أَخَافُ اللَّهَ یَوْمَ لِقَائِهِ- وَ أَخْشَى عِتَاباً دَائِماً غَیْرَ زَائِلٍ

وَ قَالَ أَیْضاً

دُنْیَا تُخَادِعُنِی كَأَنِّی لَسْتُ أَعْرِفُ حَالَهَا-

مَدَّتْ إِلَیَّ یَمِینَهَا- فَرَدَدْتُهَا وَ شِمَالَهَا-

وَ رَأَیْتُهَا مُحْتَاجَةٌ- فَوَهَبْتُ جُمْلَتَهَا لَهَا- [58]

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود من فدك بودم كه ملك فاطمه بود ناگاه زنى آمد و بر من هجوم آورد و در دست من بیلى بود و سرگرم كار بودم چون بدو نگاه كردم عقلم پرید از آنچه كه از زیبائى او بر من وارد شد او را مانند بثینة دختر عامر جمحى دیدم و آن دختر از بهترین زنان قریش بود، پس گفت:

اى پسر ابو طالب آیا میل ازدواج با من دارى كه ترا بىنیاز كنم از این بیل زدن و رهنمایت نمایم بر گنجینههاى زمین كه تا زمانى كه زندهاى ملك تو و فرزندانت شود پس حضرت بدو فرمود: تو كى هستى كه از اهلت خواستگارى كنم گفت من دنیا هستم، بدو گفتم برو شوهرى غیر من بجوى تو هم شأن من نیستى سپس بیلم را برداشتم و این شعر را گفتم:

ناامید است كسى كه دنیاى پست او را فریب داده و آن دنیا فریب داده قرنهاى دراز را.

آمد ما را بصورت بثینة و زینت دنیا مانند زینت دختر عامر جمحى بود.

بدو گفتم غیر مرا فریب ده كه من پارساى از دنیایم و نادان نیستم.

مرا با دنیا چكار همانا محمّد افتاد درین دنیا میان سنگها و صخرهها.

بخشید بما گنجهاى در و مال قارون و قبیلهها را.

مگر تمام ما برگشتمان بنابودى نیست و جسته مىشود از گنجینه دنیا دشمنى.

دیگرى را فریب ده كه من مایل بمال تو آرزومند و ملك تو نیستم.

همانا نفس من قناعت كرده بآنچه روزى شدهام تو هم شأن اهل فسادى اى دنیا.

همانا من مىترسم خدا را روز ملاقات و میترسم عذاب همیشگى جاوید را.

8- عِدَّةُ الدَّاعِی، قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ اعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ الْمُؤْمِنَ لَا یُصْبِحُ وَ لَا یُمْسِی إِلَّا وَ نَفْسُهُ ظَنُونٌ عِنْدَهُ فَلَا یَزَالُ زَارِیاً عَلَیْهَا وَ مُسْتَزِیداً لَهَا فَكُونُوا كَالسَّابِقِینَ قَبْلَكُمْ وَ الْمَاضِینَ أَمَامَكُمْ قَوَّضُوا مِنَ الدُّنْیَا تَقْوِیضَ الرَّاحِلِ وَ طَوَوْهَا طَیَّ الْمَنَازِلِ [59]

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: اى بندگان خداوند بدانید كه مؤمن در شب و روز به خود بدگمان است و همواره ناراحت بنظر مىرسد و مىخواهد زیاد كار نیك انجام دهد، شما همواره مانند گذشتگان خود كار كنید كسانى كه پیش از شما درگذشتند، آنها خیمه و خرگاه خود را كندند و منازل را پشت سر گذاشتند.

9- كا، الكافی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ وَیْلٌ لِلَّذِینَ یَخْتِلُونَ الدُّنْیَا بِالدِّینِ وَ وَیْلٌ لِلَّذِینَ یَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ وَ وَیْلٌ لِلَّذِینَ یَسِیرُ الْمُؤْمِنُ فِیهِمْ بِالتَّقِیَّةِ أَ بِی یَغْتَرُّونَ أَمْ عَلَیَّ یَجْتَرِءُونَ فَبِی حَلَفْتُ لَأُتِیحَنَّ لَهُمْ فِتْنَةً تَتْرُكُ الْحَلِیمَ مِنْهُمْ حَیْرَانَ [حَیْرَاناً] [60]

یونس بن ظبیان گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم فرمود: رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: خداوند مىفرماید: واى بر كسانى كه دنیا را با مكر و فریب و نیرنگ بدست مىآورند و در نقش آخرت طالب دنیا مىباشند.

واى بر كسانى كه مروجان عدالت را مىكشند، واى بر كسانى كه مؤمنان از آنها تقیه مىكنند، آیا آنها مرا فریب مىدهند، یا بر من جرأت دارند، به خودم سوگند آنها را به فتنهاى گرفتار مىكنم كه برد باران هم در آن جا سرگردان شوند

10- لی، الأمالی للصدوق مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ عَنِ الْكُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ أَوْحَى إِلَى الدُّنْیَا أَنْ أَتْعِبِی مَنْ خَدَمَكِ وَ اخْدُمِی مَنْ رَفَضَكِ ثُمَّ قَالَ ع عَلَیْكُمْ بِالْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ الْعِبَادَةِ وَ ازْهَدُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا الزَّاهِدَةِ فِیكُمْ فَإِنَّهَا غَرَّارَةٌ دَارُ فَنَاءٍ وَ زَوَالٍ كَمْ مِنْ مُغْتَرٍّ فِیهَا قَدْ أَهْلَكَتْهُ وَ كَمْ مِنْ وَاثِقٍ بِهَا قَدْ خَانَتْهُ وَ كَمْ مِنْ مُعْتَمَدٍ عَلَیْهَا قَدْ خَدَعَتْهُ وَ أَسْلَمَتْهُ [61]

حفص گوید: امام صادق علیه السّلام فرمودند: خداوند متعال در مناجات خود به موسى بن عمران فرمودند: اى موسى هر گاه مشاهده كردى فقر به تو روى آورده بگو اى فقر خوش آمدى كه فقر شعار صالحان مىباشد.اما هر گاه دیدى كه مال و ثروت و توانگرى بطرفت آمد بگو من گناهى مرتكب شدهام كه خداوند مىخواهد به سرعت مرا عقوبت كند، دنیا خانه عقوبت مىباشد كه آدم را در هنگام ارتكاب گناه عقوبت كرد، دنیا خود ملعون است و ملعون هستند كسانى كه به آن گرایش پیدا نمایند، مگر كسانى كه در دنیا براى من كار كنند.

اى موسى بندگان شایسته من در دنیا زهد ورزیدند و به اندازه شناخت من به دنیا نگاه كردند، ولى سایر مخلوقات من چون نسبت به من معرفت نداشتند به دنیا توجه كردند، اگر كسى از مخلوقات من به دنیا ارزش بدهد دیدگانش روشن نمىگردد ولى هر كس آن را كوچك بشمارد از آن سود مىبرد

11- لی، الأمالی للصدوق عَنِ الْعَطَّارِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْأَصْبَهَانِیِّ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصٍ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ كَانَ فِیمَا نَاجَى اللَّهُ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ یَا مُوسَى إِذَا رَأَیْتَ الْفَقْرَ مُقْبِلًا فَقُلْ مَرْحَباً بِشِعَارِ الصَّالِحِینَ وَ إِذَا رَأَیْتَ الْغِنَى مُقْبِلًا فَقُلْ ذَنْبٌ عُجِّلَتْ عُقُوبَتُهُ إِنَّ الدُّنْیَا دَارُ عُقُوبَةٍ عَاقَبْتُ فِیهَا آدَمَ ع عِنْدَ خَطِیئَتِهِ وَ جَعَلْتُهَا مَلْعُونَةً مَلْعُوناً مَا فِیهَا إِلَّا مَا كَانَ فِیهَا لِی یَا مُوسَى إِنَّ عِبَادِیَ الصَّالِحِینَ زَهِدُوا فِیهَا بِقَدْرِ عِلْمِهِمْ بِی وَ سَائِرُهُمْ مِنْ خَلْقِی رَغِبُوا فِیهَا بِقَدْرِ جَهْلِهِمْ بِی وَ مَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِی عَظَّمَهَا فَقَرَّتْ عَیْنُهُ وَ لَمْ یُحَقِّرْهَا أَحَدٌ إِلَّا انْتَفَعَ بِهَا الْخَبَر [62]

حفص از امام صادق علیه السّلام روایت مىكند كه امام صادق علیه السّلام فرمود: خداوند متعال در مناجات خود به موسى فرمودند: اى موسى دنیا خانهاى است كه در آن سختى و مشكلات مىباشد.

12- لی، الأمالی للصدوق عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ إِنْ كَانَتِ الدُّنْیَا فَانِیَةً فَالطُّمَأْنِینَةُ إِلَیْهَا لِمَا ذَا [63]

امام صادق علیه السّلام فرمودند: هنگامى كه دنیا فانىشدنى است پس چرا باید به آن اطمینان پیدا كرد.

13- لی، الأمالی للصدوق عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَغْفَلُ النَّاسِ مَنْ لَمْ یَتَّعِظْ بِتَغَیُّرِ الدُّنْیَا مِنْ حَالٍ إِلَى حَالٍ وَ أَعْظَمُ النَّاسِ فِی الدُّنْیَا خَطَراً مَنْ لَمْ یَجْعَلْ لِلدُّنْیَا عِنْدَهُ خَطَرا [64]

امام صادق علیه السّلام روایت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: غافلترین مردم كسى است كه از اوضاع و احوال دنیا و تغییرات آن پند نگیرد، و كسانى در دنیا گرفتار خطر مىشوند كه دنیا را براى خود خطر ندانند.

14- عیون أخبار الرضا علیه السلام لی، الأمالی للصدوق الْأَسْتَرْآبَادِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْحُسَیْنِیِّ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع كَمْ مِنْ غَافِلٍ یَنْسِجُ ثَوْباً لِیَلْبَسَهُ وَ إِنَّمَا هُوَ كَفَنُهُ وَ یَبْنِی بَیْتاً لِیَسْكُنَهُ وَ إِنَّمَا هُوَ مَوْضِعُ قَبْرِهِ

وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی بَعْضِ خُطَبِهِ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ الدُّنْیَا دَارُ فَنَاءٍ وَ الْآخِرَةَ دَارُ بَقَاءٍ فَخُذُوا مِنْ مَمَرِّكُمْ لِمَقَرِّكُمْ وَ لَا تَهْتِكُوا أَسْتَارَكُمْ عِنْدَ مَنْ لَا تَخْفَى عَلَیْهِ أَسْرَارُكُمْ وَ أَخْرِجُوا مِنَ الدُّنْیَا قُلُوبَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَخْرُجَ مِنْهَا أَبْدَانُكُمْ فَفِی الدُّنْیَا حَیِیتُمْ وَ لِلْآخِرَةِ خُلِقْتُمْ وَ إِنَّمَا الدُّنْیَا كَالسَّمِّ یَأْكُلُهُ مَنْ لَا یَعْرِفُهُ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا مَاتَ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ مَا قَدَّمَ وَ قَالَ النَّاسُ مَا أَخَّرَ فَقَدِّمُوا فَضْلًا یَكُنْ لَكُمْ وَ لَا تُؤَخِّرُوا كُلًّا یَكُنْ عَلَیْكُمْ فَإِنَّ الْمَحْرُومَ مَنْ حُرِمَ خَیْرَ مَالِهِ وَ الْمَغْبُوطَ مَنْ ثَقَّلَ بِالصَّدَقَاتِ وَ الْخَیْرَاتِ مَوَازِینَهُ وَ أَحْسَنَ فِی الْجَنَّةِ بِهَا مِهَادَهُ وَ طَیَّبَ عَلَى الصِّرَاطِ بِهَا مَسْلَكَهُ [65]

امیر المؤمنین علیه السّلام در یكى از خطبههایش فرمودند: اى مردم دنیا خانهاى است كه فانى مىشود و آخرت جاودانى مىباشد، اینك از جایى كه عبور مىكنید براى جایى كه در آنجا استقرار پیدا خواهید كرد زاد و توشه تهیه نمائید و در نزد كسى كه همه اسرار شما را مىداند پردهدرى نكنید.

دنیا را از دلهاى خود بیرون كنید قبل از اینكه بدنهاى شما را از دنیا بیرون سازند، شما در دنیا حیات پیدا كردید ولى براى آخرت خلق شدید، دنیا مانند سم مىباشد آن را مىخورند ولى نمىشناسند، هنگامى كه كسى از دنیا مىرود فرشتگان مىگویند قبل از خود چه فرستاده ولى مردم مىگویند از خود چه به جاى گذاشته است.زیادى را قبلا براى خود بفرستید تا از آن سود برید و بعد از خود چیزى نگذارید تا بر ضرر شما تمام نشود، محروم كسى را گویند كه از مال حلال خود محروم گردد و خوشا بحال كسى كه میزان او به صدقات و خیرات سنگین گردد و در بهشت جایش را آماده كند و راه خود را در صراط هموار نماید.

15- لی، الأمالی للصدوق فِی خَبَرِ الشَّامِیِّ الَّذِی أَتَى أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ ع یَا شَیْخُ إِنَّ الدُّنْیَا خَضِرَةٌ حُلْوَةٌ وَ لَهَا أَهْلٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ لَهَا أَهْلٌ ظَلَفَتْ أَنْفُسُهُمْ عَنْ مُفَاخَرَةِ أَهْلِ الدُّنْیَا لَا یَتَنَافَسُونَ فِی الدُّنْیَا وَ لَا یَفْرَحُونَ بِغَضَارَتِهَا وَ لَا یَحْزَنُونَ لِبُؤْسِهَا یَا شَیْخُ مَنْ خَافَ الْبَیَاتَ قَلَّ نَوْمُهُ مَا أَسْرَعَ اللَّیَالِیَ وَ الْأَیَّامَ فِی عُمُرِ الْعَبْدِ فَاخْزُنْ لِسَانَكَ وَ عُدَّ كَلَامَكَ یَقِلَّ كَلَامُكَ إِلَّا بِخَیْرٍ یَا شَیْخُ ارْضَ لِلنَّاسِ مَا تَرْضَى لِنَفْسِكَ وَ آتِ إِلَى النَّاسِ مَا تُحِبُّ أَنْ یُؤْتَى إِلَیْكَ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ أَ مَا تَرَوْنَ إِلَى أَهْلِ الدُّنْیَا یُمْسُونَ وَ یُصْبِحُونَ عَلَى أَحْوَالٍ شَتَّى فَبَیْنَ صَرِیعٍ یَتَلَوَّى وَ بَیْنَ عَائِدٍ وَ مَعُودٍ وَ آخَرَ بِنَفْسِهِ یَجُودُ وَ آخَرَ لَا یُرْجَى وَ آخَرَ مُسَجًّى وَ طَالِبِ الدُّنْیَا وَ الْمَوْتُ یَطْلُبُهُ وَ غَافِلٍ وَ لَیْسَ بِمَغْفُولٍ عَنْهُ وَ عَلَى أَثَرِ الْمَاضِی یَصِیرُ الْبَاقِی [66]

در خبر مرد شامى كه خدمت امیر المؤمنین علیه السّلام آمد و سؤالاتى از آن جناب كرد امام در پاسخ او فرمود: اى شیخ دنیا شیرین و فریبنده است و براى آن كسانى هستند همان گونه كه براى آخرت هم افرادى مىباشند. آنها با اهل دنیا فخر و مباهات ندارند و با آنها براى رسیدن به مال و منال دنیا مسابقه نمىدهند، آنان از نعمتها و خوشیهاى دنیا خوشحال نمىشوند و در سختیهاى آن اندوهگین نمىشوند و غم از دست رفتن دنیا را ندارند. اى شیخ هر كس از شبیخون بترسد خوابش نمىبرد، گردش شب و روز عمر آدمیان را به سرعت پایان مىدهند، اكنون زبانت را نگهدار و سخنانت را در اختیار خود بگیرد شمرده حرف بزن، جز در خیر سخن مگو، اى شیخ براى مردم بخواه آنچه براى خود مىپسندى و به مردم محبت كن همان گونه كه انتظار دارى با تو محبت كنند. بعد از این متوجه یاران خود شد و گفت: اى مردم مگر مشاهده نمىكنید كه مردمان دنیا در شب و روز حالات مختلفى دارند، گروهى بر زمین افتاده و بر خود مىپیچند، گروهى بیمار هستند، و جماعتى به عیادت آنها مىروند. دستهاى با جان خود مشغول هستند و با مرگ دست و پنجه مىكنند، گروهى امیدى براى آنها نیست، عدهاى روى بستر مرگ قرار دارند، گروهى دنیا را طلب مىكنند در حالى كه مرگ آنها را تعقیب مىكند گروهى غافل مىباشند در حالى كه اعمال آنها مورد نظر است، آیندگان هم دنبال گذشتگان خواهند رفت.

16- ب، قرب الإسناد عَنِ ابْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ وَ اللَّهِ مَا أَخَّرَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِ مِنْ هَذِهِ الدُّنْیَا خَیْرٌ لَهُ مِمَّا یُعَجِّلُ مِنْهَا ثُمَّ صَغَّرَ الدُّنْیَا إِلَیَّ فَقَالَ أَیُّ شَیْءٍ هِیَ ثُمَّ قَالَ إِنَّ صَاحِبَ النِّعْمَةِ عَلَى خَطَرٍ إِنَّهُ یَجِبُ عَلَیَّ حُقُوقٌ لِلَّهِ مِنْهَا وَ اللَّهِ إِنَّهُ لَیَكُونَ عَلَیَّ النِّعَمُ مِنَ اللَّهِ فَمَا أَزَالُ مِنْهَا عَلَى وَجَلٍ وَ حَرَّكَ یَدَیْهِ حَتَّى أَخْرَجَ مِنَ الْحُقُوقِ الَّتِی تَجِبُ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَیَّ فِیهَا

بزنطى از امام رضا علیه السّلام روایت مىكند كه فرمود: به خداوند سوگند خداوند آنچه را كه در دنیا براى مؤمن مؤخر داشته بهتر است از اینكه به سرعت در دنیا خواستههاى او را بر آورده كند، بعد از این فرمود: مگر دنیا چیست كه آن همه به او اهمیت مىدهند.صاحبان نعمت و ثروت و مال و مكنت وظائفى دارند كه بر آنها واجب شده است آنها باید حقوق خداوند را پرداخت كنند، به خداوند سوگند هر گاه نعمتى براى من حاصل مىگردد از آن مىترسم تا آنگاه كه حقوق واجبه خداوند را از آن خارج سازم.

17- الخصال عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِبَاطٍ رَفَعَهُ قَالَ شَكَا رَجُلٌ إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع الْحَاجَةَ فَقَالَ اعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَیْءٍ تُصِیبُهُ مِنَ الدُّنْیَا فَوْقَ قُوتِكَ فَإِنَّمَا أَنْتَ فِیهِ خَازِنٌ لِغَیْرِك [67]

مردى به امیر المؤمنین علیه السّلام شكایت برد و از وى حاجتى طلب كرد، امام به او فرمودند: بدان هر چه از دنیا به تو برسد از توانائى تو بالاتر است و تو باید همواره آن مالها را براى دیگران نگهدارى

18- ل، الخصال عَنِ ابْنِ بُنْدَارَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عُمَرَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ نَصْرٍ عَنْ مُؤَمِّلِ بْنِ إِهَابٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ الْمِصْرِیِّ عَنْ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ مَطِیَّتَان [68]

ابن عباس گوید: رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: شب و روز مركبهائى هستند كه شما را از جایى به جایى دیگر انتقال مىدهند.

19- ل، الخصال عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْأَسَدِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَامِرِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عِیسَى بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أُمِّهِ فَاطِمَةَ بِنْتِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهَا ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الرَّغْبَةُ فِی الدُّنْیَا تُكَثِّرُ الْهَمَّ وَ الْحُزْنَ وَ الزُّهْدُ فِی الدُّنْیَا یُرِیحُ الْقَلْبَ وَ الْبَدَن [69]

فاطمه دختر امام حسین علیه السّلام روایت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: تمایل به دنیا حزن و اندوه مىآورد و زهد در دنیا دل و بدن آدمیان را آسایش مىدهد.

20- ل، الخصال عَنْ حَمْزَةَ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ الدُّنْیَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَ الْقَبْرُ حِصْنُهُ وَ الْجَنَّةُ مَأْوَاهُ وَ الدُّنْیَا جَنَّةُ الْكَافِرِ وَ الْقَبْرُ سِجْنُهُ وَ النَّارُ مَأْوَاهُ [70]

موسى بن جعفر از پدرش علیهما السّلام روایت مىكند كه فرمودند: دنیا زندان مؤمن و قبر حصار او و بهشت جایگاه او مىباشد و هم چنین دنیا بهشت كافر و قبر حصار او و آتش جاى او خواهد بود

21- ل، الخصال عَنِ الْعَسْكَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَسِیدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَى الصُّوفِیِّ عَنْ أَبِی غَسَّانَ عَنْ مَسْعُودِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ یَزِیدَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَشَدُّ مَا یُتَخَوَّفُ عَلَى أُمَّتِی ثَلَاثَةٌ زَلَّةُ عَالِمٍ أَوْ جِدَالُ مُنَافِقٍ بِالْقُرْآنِ أَوْ دُنْیَا تَقْطَعُ رِقَابَكُمْ فَاتَّهِمُوهَا عَلَى أَنْفُسِكُم [71]

عبد اللَّه بن عمر از رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله روایت مىكند كه فرمودند: بالاترین ترسى كه من از امت خود دارم سه خصلت است، لغزش عالم، جدال منافق بوسیله قرآن یاد نیائى كه گردنهاى شما را قطع كند، خود را به آنها آلوده نكنید و خود را همواره متهم سازید كه دنبال آن خصلتها نروید.

22- معانی الأخبار ع ، علل الشرائع ل، الخصال عَنِ الْقَطَّانِ عَنِ السُّكَّرِیِّ عَنِ الْجَوْهَرِیِّ عَنِ ابْنِ عُمَارَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ ع مَطْلُوبَاتُ النَّاسِ فِی الدُّنْیَا الْفَانِیَةِ أَرْبَعَةٌ الْغِنَى وَ الدَّعَةُ وَ قِلَّةُ الِاهْتِمَامِ وَ الْعِزُّ فَأَمَّا الْغِنَى فَمَوْجُودٌ فِی الْقَنَاعَةِ فَمَنْ طَلَبَهُ فِی كَثْرَةِ الْمَالِ لَمْ یَجِدْهُ وَ أَمَّا الدَّعَةُ فَمَوْجُودٌ فِی خِفَّةِ الْمَحْمِلِ فَمَنْ طَلَبَهَا فِی ثِقَلِهِ لَمْ یَجِدْهَا وَ أَمَّا قِلَّةُ الِاهْتِمَامِ فَمَوْجُودَةٌ فِی قِلَّةِ الشُّغُلِ فَمَنْ طَلَبَهَا مَعَ كَثْرَتِهِ لَمْ یَجِدْهَا وَ أَمَّا الْعِزُّ فَمَوْجُودٌ فِی خِدْمَةِ الْخَالِقِ فَمَنْ طَلَبَهُ فِی خِدْمَةِ الْمَخْلُوقِ لَمْ یَجِدْهُ [72]

ابن عماره گوید: پدرم از امام صادق علیه السّلام روایت میكند كه فرمودند: مردم در جهان فانى دنبال چهار چیز میباشند توانگرى خوشحالى استراحت و عزت اما توانگرى را باید در قناعت بیابند كسانى كه دنبال بدست آوردن مال زیاد مىباشند به آن نخواهند رسید. اما خوشحالى و حسن معیشت در سبكبارى میباشد هر چه مسئولیت كمتر گردد زندگى به خوشى میگذرد آنها كه بار سنگین بدوش خود میكشند به آن نمیرسند اما آنهائى كه در نظر دارند راحت باشند باید شغل زیاد نداشته باشند. كسانى كه میخواهند دست به هر كارى بزنند و زیر هر بارى بروند همواره ناراحت خواهند شد اما عزت براى كسانى است كه خدمت خالق میكنند و هر كس به خدمت مخلوق مشغول شود عزت را نخواهد یافت.

23- ل، الخصال عَنِ الْفَامِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبِی الْحُسَیْنِ الْفَارِسِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ سَلِمَ مِنْ أُمَّتِی مِنْ أَرْبَعِ خِصَالٍ فَلَهُ الْجَنَّةُ مِنَ الدُّخُولِ فِی الدُّنْیَا وَ اتِّبَاعِ الْهَوَى وَ شَهْوَةِ الْبَطْنِ وَ شَهْوَةِ الْفَرْجِ الْخَبَر [73]

حسین بن زید از امام صادق علیه السّلام روایت میكند كه فرمودند: هر یك از امت من كه از چهار خصلت دور باشند وارد بهشت میشوند خود را به دنیا آلوده نكنند از هواى نفس پیروى ننمایند شكمپرستى نكنند و دنبال شهوت نروند.

24- ل، الخصال عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنْ إِسْحَاقَ الضَّحَّاكِ عَنْ مُنْذِرٍ الْجَوَّانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ سَلْمَانُ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ عَجِبْتُ لِسِتٍّ ثَلَاثٌ أَضْحَكَتْنِی وَ ثَلَاثٌ أَبْكَتْنِی فَأَمَّا الَّذِی أَبْكَتْنِی فَفِرَاقُ الْأَحِبَّةِ مُحَمَّدٍ وَ حِزْبِهِ وَ هَوْلُ الْمُطَّلَعِ وَ الْوُقُوفُ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَمَّا الَّذِی أَضْحَكَتْنِی فَطَالِبُ الدُّنْیَا وَ الْمَوْتُ یَطْلُبُهُ وَ غَافِلٌ لَیْسَ بِمَغْفُولٍ عَنْهُ وَ ضَاحِكٌ مِلْءَ فِیهِ لَا یَدْرِی أَ رَضِیَ اللَّهُ أَمْ سَخِطَ [74]

امام صادق علیه السّلام فرمودند: سلمان رحمة الله علیه میگفت من از شش چیز در شگفت میباشم سه چیز مرا میخنداند و سه چیز مرا میگریاند اما آنها كه مرا میگریانند عبارتند از: دورى دوستان كه محمد صلى اللَّه علیه و آله و حزب او مىباشند مشاهده روز قیامت و ترس از آن و توقف در پیشگاه خداوند.

اما آن سه كه مرا مىخنداند عبارتند از: كسى كه دنبال دنیا میباشد و مرگ هم او را تعقیب میكند كسى كه غفلت دارد در حالى كه مورد تعقیب میباشد و كسى كه میخندد ولى نمیداند كه خداوند از او راضى هست یا نه.

25- ن، عیون أخبار الرضا علیه السلام عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ هَاشِمٍ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ

إِنَّكَ فِی دَارٍ لَهَا مُدَّةٌ- یُقْبَلُ فِیهَا عَمَلُ الْعَامِلِ-

أَ لَا تَرَى الْمَوْتَ مُحِیطاً بِهَا- یُكْذَبُ فِیهَا أَمَلُ الْآمِلِ

تَعْجَلُ الذَّنْبَ لِمَا تَشْتَهِی وَ تَأْمُلُ التَّوْبَةَ فِی قَابِلٍ-

وَ الْمَوْتُ یَأْتِی أَهْلَهُ بَغْتَةً- مَا ذَاكَ فِعْلَ الْحَازِمِ الْعَامِل [75]

ابن مغیره گوید: حضرت رضا علیه السّلام میفرمودند:

تو در خانهاى زندگى میكنى كه براى آن وقت معینى هست و هر كس در آن ایام و مدت كارى انجام دهد مورد پذیرش قرار میگیرد مگر مشاهده نمیكنى كه مرگ دنیا را فرا گرفته است و آرزوى آرزومندان به حقیقت نمیرسد.

براى مشتهیات نفسانى به سرعت مرتكب گناه میشوى ولى آرزو میكنى كه در آینده توبه نمایى در حالى كه مرگ بطور ناگهانى فرا میرسد و تو را میرباید و این كار از آدم زرنگ كارى دور از احتیاط میباشد

26- ن، عیون أخبار الرضا علیه السلام الْبَیْهَقِیُّ عَنِ الصَّوْلِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى بْنِ أَبِی عَبَّادٍ عَنْ عَمِّهِ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَوْماً یُنْشِدُ شِعْراً

كُلُّنَا نَأْمُلُ مَدّاً فِی الْأَجَلِ- وَ الْمَنَایَا هُنَّ آفَاتُ الْأَمَلِ-

لَا یَغُرَّنْكَ أَبَاطِیلُ الْمُنَى- وَ الْزَمِ الْقَصْدَ وَ دَعْ عَنْكَ الْعِلَلَ-

إِنَّمَا الدُّنْیَا كَظِلٍّ زَائِلٍ- حَلَّ فِیهِ رَاكِبٌ ثُمَّ رَحَل [76]

محمد بن یحیى از عمویش روایت میكند كه امام رضا علیه السّلام این ابیات را مىخواندند:

همه ما آرزو مىكنیم كه مرگ ما به تاخیر افتد، در صورتى كه مرگها آرزوها را بر باد مىدهند، آرزوهاى دور و دراز تو را فریب ندهد، همواره میانه روى را اتخاذ كن و علتها را واگذار، دنیا مانند سایهاى مىباشد كه مسافرى در آنجا اندكى بیاساید و بعد از آنجا كوچ كن.

27- ما، الأمالی للشیخ الطوسی قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع أَیُّهَا النَّاسُ أَصْبَحْتُمْ أَغْرَاضاً تَنْتَضِلُ فِیكُمُ الْمَنَایَا وَ أَمْوَالُكُمْ نَهْبٌ لِلْمَصَائِبِ مَا طَعِمْتُمْ فِی الدُّنْیَا مِنْ طَعَامٍ فَلَكُمْ فِیهِ غَصَصٌ وَ مَا شَرِبْتُمُوهُ مِنْ شَرَابٍ فَلَكُمْ فِیهِ شَرَقٌ وَ أَشْهَدُ بِاللَّهِ مَا تَنَالُونَ فِی الدُّنْیَا نِعْمَةً تَفْرَحُونَ بِهَا إِلَّا بِفِرَاقِ أُخْرَى تَكْرَهُونَهَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خُلِقْنَا وَ إِیَّاكُمْ لِلْبَقَاءِ لَا لِلْفَنَاءِ وَ لَكِنَّكُمْ مِنْ دَارٍ تُنْقَلُونَ فَتَزَوَّدُوا لِمَا أَنْتُمْ صَائِرُونَ إِلَیْهِ وَ خَالِدُونَ فِیهِ وَ السَّلَام [77]

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: اى مردم شما هنگامى كه وارد صبح مىشوید هدف تیرهائى قرار مىگیرید كه بر بدنهاى شما وارد مىشوند و شما را هلاك مىكنند، اموال شما تاراج مصیبتها و گرفتاریها مىشوند، شما در دنیا هر چه غذا بخورید شما را ناراحت مىكند و هر چه آب بنوشید در گلوگیر مىكند.

به خداوند سوگند مشاهده مىكنم شما در دنیا به هر نعمتى كه مىرسید خوشحال مىشوید و از نعمت دیگرى محروم مىشوید و ناراحت مىگردید، اى مردم ما و شما براى بقا آفریدهشدهایم نه از براى فنا شما از خانهاى انتقال پیدا مىكنید، پس اكنون براى جایى كه مىخواهید بروید و در آنجا جاودان مىمانید زاد و توشه تهیه كنید

28- ف، تحف العقول قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنِّی أُحَذِّرُكُمُ الدُّنْیَا فَإِنَّهَا حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ حُفَّتْ بِالشَّهَوَاتِ وَ تَحَبَّبَتْ بِالْعَاجِلَةِ وَ عُمِّرَتْ بِالْآمَالِ وَ تَزَیَّنَتْ بِالْغُرُورِ لَا تَدُومُ حَبْرَتُهَا وَ لَا تُؤْمَنُ فَجْعَتُهَا غَرَّارَةٌ ضَرَّارَةٌ زَائِلَةٌ نَافِدَةٌ أَكَّالَةٌ غَوَّالَةٌ لَا تَعْدُو إِذَا هِیَ تَنَاهَتْ إِلَى أُمْنِیَّةِ أَهْلِ الرَّغْبَةِ فِیهَا وَ الرِّضَى بِهَا أَنْ تَكُونَ كَمَا قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ كَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِیماً تَذْرُوهُ الرِّیاحُ وَ كانَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَیْءٍ مُقْتَدِراً 1 مَعَ أَنَّ امْرَأً لَمْ یَكُنْ مِنْهَا فِی حَبْرَةٍ إِلَّا أَعْقَبَتْهُ عَبْرَةً وَ لَمْ یَلْقَ مِنْ سَرَّائِهَا بَطْناً إِلَّا مَنَحَتْهُ مِنْ ضَرَّائِهَا ظَهْراً وَ لَمْ تُظِلَّهُ فِیهَا دِیمَةُ رَخَاءٍ إِلَّا هَتَنَتْ عَلَیْهِ مُزْنَةُ بَلَاءٍ إِذَا هِیَ أَصْبَحَتْ مُنْتَصِرَةً لَمْ تَأْمَنْ أَنْ تُمْسِیَ لَهُ مُتَنَكِّرَةً وَ إِنْ جَانِبٌ مِنْهَا اعْذَوْذَبَ لِامْرِئٍ وَ احْلَوْلَى أَمَرَّ عَلَیْهِ جَانِبٌ مِنْهَا فَأَوْبَى وَ مَا أَمْسَى امْرُؤٌ مِنْهَا فِی جَنَاحِ أَمْنٍ إِلَّا أَصْبَحَ فِی أَخْوَفِ خَوْفٍ غَرَّارَةٌ غُرُورٌ مَا فِیهَا فَانِیَةٌ فَانٍ مَنْ عَلَیْهَا لَا خَیْرَ فِی شَیْءٍ مِنْ زَادِهَا إِلَّا التَّقْوَى مَنْ أَقَلَّ مِنْهَا اسْتَكْثَرَ مِمَّا یُؤْمِنُهُ وَ مَنِ اسْتَكْثَرَ مِنْهَا لَمْ یَدُمْ لَهُ وَ زَالَ عَمَّا قَلِیلٍ عَنْهُ كَمْ مِنْ وَاثِقٍ بِهَا قَدْ فَجَعَتْهُ وَ ذِی طُمَأْنِینَةٍ إِلَیْهَا قَدْ صَرَعَتْهُ وَ ذِی حَذَرٍ قَدْ خَدَعَتْهُ وَ كَمْ ذِی أُبَّهَةٍ فِیهَا قَدْ صَیَّرَتْهُ حَقِیراً وَ ذِی نَخْوَةٍ قَدْ رَدَّتْهُ خَائِفاً فَقِیراً وَ كَمْ ذِی تَاجٍ قَدْ أَكَبَّتْهُ لِلْیَدَیْنِ وَ الْفَمِ سُلْطَانُهَا ذُلٌّ وَ عَیْشُهَا رَنِقٌ وَ عَذْبُهَا أُجَاجٌ وَ حُلْوُهَا صَبِرٌ حَیُّهَا بِعَرَضِ مَوْتٍ وَ صَحِیحُهَا بِعَرَضِ سُقْمٍ وَ مَنِیعُهَا بِعَرَضِ اهْتِضَامٍ وَ مُلْكُهَا مَسْلُوبٌ وَ عَزِیزُهَا مَغْلُوبٌ وَ أَمْنُهَا مَنْكُوبٌ وَ جَارُهَا مَحْرُوبٌ وَ مِنْ وَرَاءِ ذَلِكَ سَكَرَاتُ الْمَوْتِ وَ زَفَرَاتُهُ وَ هَوْلُ الْمُطَّلَعِ وَ الْوُقُوفُ بَیْنَ یَدَیِ الْحَاكِمِ الْعَدْلِ لِیَجْزِیَ الَّذِینَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ یَجْزِیَ الَّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى أَ لَسْتُمْ فِی مَسَاكِنِ مَنْ كَانَ أَطْوَلَ مِنْكُمْ أَعْمَاراً وَ أَبْیَنَ آثَاراً وَ أَعَدَّ مِنْكُمْ عَدِیداً وَ أَكْثَفَ مِنْكُمْ جُنُوداً وَ أَشَدَّ مِنْكُمْ عُنُوداً تَعَبَّدُوا لِلدُّنْیَا أَیَّ تَعَبُّدٍ وَ آثَرُوهَا أَیَّ إِیْثَارٍ ثُمَّ ظَعَنُوا عَنْهَا بِالصَّغَارِ أَ فَبِهَذِهِ تُؤْثِرُونَ أَمْ عَلَى هَذِهِ تَحْرِصُونَ أَمْ إِلَیْهَا تَطْمَئِنُّونَ یَقُولُ اللَّهُ مَنْ كانَ یُرِیدُ الْحَیاةَ الدُّنْیا وَ زِینَتَها نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمالَهُمْ فِیها وَ هُمْ فِیها لا یُبْخَسُونَ أُولئِكَ الَّذِینَ لَیْسَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَ حَبِطَ ما صَنَعُوا فِیها وَ باطِلٌ ما كانُوا یَعْمَلُونَ 1 فَبِئْسَتِ الدَّارُ لِمَنْ لَمْ یَتَهَیَّأْهَا وَ لَمْ یَكُنْ فِیهَا عَلَى وَجَلٍ وَ اعْلَمُوا وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ أَنَّكُمْ تَارِكُوهَا لَا بُدَّ وَ إِنَّمَا هِیَ كَمَا نَعَتَ اللَّهُ لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَكُمْ وَ تَكاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ فَاتَّعِظُوا فِیهَا بِالَّذِینَ كَانُوا یَبْنُونَ بِكُلِّ رِیعٍ آیَةً یَعْبَثُونَ وَ یَتَّخِذُونَ مَصَانِعَ لَعَلَّهُمْ یَخْلُدُونَ وَ بِالَّذِینَ قَالُوا مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً وَ اتَّعِظُوا بِمَنْ رَأَیْتُمْ مِنْ إِخْوَانِكُمْ كَیْفَ حُمِلُوا إِلَى قُبُورِهِمْ وَ لَا یُدْعَوْنَ رُكْبَاناً وَ أُنْزِلُوا وَ لَا یُدْعَوْنَ ضِیفَاناً وَ جُعِلَ لَهُمْ مِنَ الضَّرِیحِ أكنانا [أَكْنَانٌ وَ مِنَ التُّرَابِ أكفانا [أَكْفَانٌ وَ مِنَ الرُّفَاتِ جیرانا [جِیرَانٌ فَهُمْ جِیرَةٌ لَا یُجِیبُونَ دَاعِیاً وَ لَا یَمْنَعُونَ ضَیْماً لَا یَزُورُونَ وَ لَا یُزَارُونَ حُلَمَاءُ قَدْ بَادَتْ أَضْغَانُهُمْ جُهَلَاءُ قَدْ ذَهَبَتْ أَحْقَادُهُمْ لَا تُخْشَى فَجْعَتُهُمْ وَ لَا یُرْجَى دَفْعُهُمْ وَ هُمْ كَمَنْ لَمْ یَكُنْ وَ كَمَا قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ فَتِلْكَ مَساكِنُهُمْ لَمْ تُسْكَنْ مِنْ بَعْدِهِمْ إِلَّا قَلِیلًا وَ كُنَّا نَحْنُ الْوارِثِینَ 3 اسْتَبْدَلُوا بِظَهْرِ الْأَرْضِ بَطْناً وَ بِالسَّعَةِ ضِیقاً وَ بِالْأَهْلِ غُرْبَةً وَ بِالنُّورِ ظُلْمَةً جَاءُوهَا كَمَا فَارَقُوهَا حُفَاةً عُرَاةً قَدْ ظَعَنُوا مِنْهَا بِأَعْمَالِهِمْ إِلَى الْحَیَاةِ الدَّائِمَةِ وَ إِلَى خُلُودٍ أَبَدٍ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى كَما بَدَأْنا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِیدُهُ وَعْداً عَلَیْنا إِنَّا كُنَّا فاعِلِینَ [78]

از سخنان امیر مومنان علیه السّلام در زهد و نكوهش دنیا و (نعمتهاى) زودگذر آن:

من شما را از دنیا برحذر مىدارم زیرا دنیا شیرین و خرّم و سرشار از لذّتهاست و (نعمتهاى) نقد را خوشایند و خوشنما مىسازد و پربار از آرزوها و آراسته به فریبندگى است. امّا شادى و نعمتش را دوامى نیست و بر اندوه دردناكش امانى نباشد. فریبنده، زیان رساننده، نابودشونده، پایان پذیر، آدمیخوار و هلاكت بار است. اگر بارى فریفتگان و شیفتگانش را به آرزویى برساند بیش از آن نباشد كه خداوند سبحان فرماید: كَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِیماً تَذْرُوهُ الرِّیاحُ وَ كانَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَیْءٍ مُقْتَدِراً- چنین زندگانى دنیا را مثل زن كه ما آب بارانى از آسمان نازل كنیم و به آن گل و گیاه زمین آمیزد و سرانجام خرد و خوار شود كه بادها پراكندهاش كنند، و خداوند بر هر كارى تواناست . با آنكه هیچ كس از دنیا دلشاد نشد مگر آنكه از پس آن (شادى) اشكى تلخ فرو بارید، و از آسایش آن روى خوشى ندید مگر آنكه از سختى آن به (ادبار و) پشت كردن دنیا گرفتار آمد. و باران سرشارى نعمتش بر او قطرهاى نبارید مگر آنكه خروش سیل بلایش بر او نهیب زد. بدان گاه كه بامداد پیروزمند برخاسته بود شامش به ناكامى و ناگوارى انجامید و اگر یك سویش براى كسى خوشگوار و شیرین گشت دیگر سویش تلخ و مرگبار گردید. و اگر كسى (شبى) لختى در پناه آسودگیش آرمید بامدادانش به ترسناكترین هراس افكند. پر فریب است و هر چه در آن است جمله فریب باشد. فانى است و هر كه بر پهنه آن است (نیز) مردنى است. در هیچ یك از توشههاى آن خیرى نیست مگر تقوى. هر كه از دنیا (نصیبى) كم یافت افزونش را طلبید كه تأمینش كند و هر كه افزون یافت، برایش نماند و زود زوال پذیرفت. بسا كسا كه بدان تكیه زد و (دنیا) ناگهانش گزندى دردناك رساند و چه بسا دلبستهاى بدان كه به خاك هلاكش افكند و (بسا) خویشتن دارى محتاط را كه بفریفت و چه بسا والایى شكوهمند را كه خوار و بیمقدار، و متكبرى با نخوت را كه گرسنه و نادار ساخت و چه بسا تاجدارى را كه دست و دهان بسته نگونسار نمود. سلطنتش خواریست و زندگیش تیرگى و گوارایش دهان سوز و شیرینش تلخ. زندهاش آماج مرگ و تندرستش دستخوش بیمارى و سرافرازش در معرض سرنگونى. و ملكش ربوده (و مسلوب) و عزیزش ذلیل (و مغلوب) و ایمنش درهم كوفته (و منكوب) و پناهجویش تاراج دیده (و محروب)؛ و از پس این همه، رنج واپسین دمهاى مرگ و نالههاى آن و هراس در شدن به جهانى دیگر و ایستادن برابر حاكمى كه دادگر است كه لِیَجْزِیَ الَّذِینَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ یَجْزِیَ الَّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى- سرانجام بدكاران را بر وفق كار و كردارشان جزا دهد و نیكو كرداران را به پاداش نیكو [بهشت] جزا دهد . آیا شما (اینك) در خانههاى آنان كه پیشتر و بیشتر از شما زیستند و آثارى روشنتر و افرادى آمادهتر و و جمعیّتى انبوهتر و عنادى سختتر از شما داشتند، بسر نمىبرید؟. دنیا را با پرستشى (شیفتهوار) مىپرستیدند و آن را با رجحانى (فزون از حدّ) بر هر چیز دیگر برگزیدند. سپس به خوارى از آن كوچیدند. آیا (شما نیز) این را برگزیدید؟ یا به همین مشتاق و آرزومندید؟ و آیا بر همین دل بستهاید؟ خداوند فرماید: مَنْ كانَ یُرِیدُ الْحَیاةَ الدُّنْیا وَ زِینَتَها نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمالَهُمْ فِیها وَ هُمْ فِیها لا یُبْخَسُونَ. أُولئِكَ الَّذِینَ لَیْسَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَ حَبِطَ ما صَنَعُوا فِیها وَ باطِلٌ ما كانُوا یَعْمَلُونَ- هر كس زندگانى دنیا و تجمّل آن را بخواهد، حاصل اعمالشان را در همین دنیا به تمامى به آنان مىدهیم، و در آن كم و كاستى نخواهند دید* اینان كسانى هستند كه در آخرت نصیبى جز آتش دوزخ ندارند و هر چه در دنیا كردهاند بر باد رفته و كردارشان باطل شده است . پس (دنیا) بد خانهایست براى كسى كه از آن نهراسد و در آن بر بیم نباشد. و بدانید- هر چند خود مىدانید- كه شما ناگزیر دنیا را ترك مىكنید و به راستى دنیا همچنان است كه خداوندش وصف فرموده: لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَكُمْ وَ تَكاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ- بازیچه و سرگرمى، و زیور و فخر فروشى در میان شما و افزونطلبى در اموال و اولاد است .پس در جهان از آنان كه در هر تپّهاى نشانى بر پا داشتند و كارگاههایى بر آوردند كه شاید جاودانه بمانند، و نیز از آنان كه گفتند: مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً- از ما نیرومندتر در جهان كیست؟ عبرت گیرید و از برادران خود كه دیدید چگونه آنان را (با مركب چوبین) به گور بردند و سواره خوانده نشدند و فرودشان آوردند و میهمانشان نگفتند و میان آرامگاه جایشان دادند و از خاك بر آنان كفن پوشاندند و با استخوان پوسیدگانشان همسایه كردند، پند آموزید. بارى آنان همسایگانى هستند كه دعوتى را پاسخ نگویند و (گزند و) ستمى را از خود باز ندارند و دید و بازدیدى نكنند. برد بارانى باشند كه كینههایشان از بین رفته و ناشناسانى كه دشمنیهایشان نابود شده، از صدمه هجوم آنان بیمى، و به دفاعشان امیدى نیست. چنانند كه گویى هرگز نبودهاند، بدان گونه كه خداى سبحان فرماید: فَتِلْكَ مَساكِنُهُمْ لَمْ تُسْكَنْ مِنْ بَعْدِهِمْ إِلَّا قَلِیلًا وَ كُنَّا نَحْنُ الْوارِثِینَ- این خانههاى (ویران) آنهاست كه پس از آنان جز اندكى مسكون نبوده است، و ما خود وارثانیم . روى زمین را با درونش عوض كردند (و جابجا شدند) و فراخنا به تنگنا دادند و خانوادهمندى را به غربت (و بىخویشاوندى) و روشنایى را به تیرگى تبدیل كردند. همان گونه كه به دنیا آمده بودند، عریان و برهنه پا، از آن بیرون شدند. تنها با اعمال خود از دنیا كوچ كردند و به زندگانى باقى و جاودانگى ابدى پیوستند. خداى تبارك و تعالى فرماید: كَما بَدَأْنا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِیدُهُ، وَعْداً عَلَیْنا إِنَّا كُنَّا فاعِلِینَ- همچنان كه آفرینش نخستین را آغاز كردهایم آن را باز مىگردانیم، این وعده بر عهده ماست و ما انجام دهنده آنیم.

29- ما، الأمالی للشیخ الطوسی الْفَحَّامُ عَنِ الْمَنْصُورِیِّ عَنْ عَمِّ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الثَّالِثِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ صَفَتْ لَهُ دُنْیَاهُ فَاتَّهِمْهُ فِی دِینِه [79]

امام صادق علیه السلام فرمود: هر كس دنیایش گوارا و بدون گرفتارى باشد در دین او شك كنید.

30- ما، الأمالی للشیخ الطوسی عَنِ ابْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَبَّادِ بْنِ أَحْمَدَ الْقَزْوِینِیِّ قَالَ حَدَّثَنِی عَمِّی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُوسَى الْجُهَنِیِّ عَنْ زَیْدِ بْنِ وَهْبٍ عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ الْجُهَنِیِّ قَالَ سَمِعْتُ سَلْمَانَ الْفَارِسِیَّ وَ قَدْ أُكْرِهَ عَلَى طَعَامٍ فَقَالَ حَسْبِی إِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ إِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ شِبَعاً فِی الدُّنْیَا أَكْثَرُهُمْ جُوعاً فِی الْآخِرَةِ یَا سَلْمَانُ إِنَّمَا الدُّنْیَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَ جَنَّةُ الْكَافِر [80]

عقبة بن عامر جهنى از سلمان فارسى روایت مىكند كه سلمان را براى خوردن طعامى مجبور كردند او گفت: مرا كفایت مىكند كه از رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله شنیدم فرمودند: بیشترین كسانى كه در دنیا سیر مىباشند در آخرت گرسنه خواهند بود، اى سلمان دنیا زندان مؤمن و بهشت كافر مىباشد

31- ما، الأمالی للشیخ الطوسی عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص كُنْ فِی الدُّنْیَا كَأَنَّكَ غَرِیبٌ أَوْ كَأَنَّكَ عَابِرُ سَبِیلٍ وَ عُدَّ نَفْسَكَ فِی أَصْحَابِ الْقُبُورِ قَالَ مُجَاهِدٌ وَ قَالَ لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ وَ أَنْتَ یَا عَبْدَ اللَّهِ إِذَا أَمْسَیْتَ فَلَا تُحَدِّثْ نَفْسَكَ أَنْ تُصْبِحَ وَ إِذَا أَصْبَحْتَ فَلَا تُحَدِّثْ نَفْسَكَ أَنْ تُمْسِیَ وَ خُذْ مِنْ حَیَاتِكَ لِمَوْتِكَ وَ مِنْ صِحَّتِكَ لِسُقْمِكَ فَإِنَّكَ لَا تَدْرِی مَا اسْمُكَ غَدا [81]

ابن عمر گوید: رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: در دنیا طورى زندگى كن كه گویا غریب هستى و یا مسافرى مىباشى كه مىخواهى از آن بگذرى و خود را از مردگان به حساب آورى و تو اى عبد اللَّه هر گاه وارد شب شدى امید این را نداشته باش كه صبح از خواب بر مىخیزى. هر گاه صبح از خانه بیرون شدى تصور نكن كه شب را سالم به خانه بر مىگردى و روز را به پایان خواهى رسانید، از زندگى براى مرگ استفاده كن و از تندرستى براى روزهاى بیمارى بهرهگیرى نما و تو نمىدانى فردا چه خواهد شد و چه نامى خواهى داشت.

32- ما، الأمالی للشیخ الطوسی عَنِ الْغَضَائِرِیِّ عَنِ التَّلَّعُكْبَرِیِّ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْعَلَوِیِّ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ إِنَّمَا الدُّنْیَا فَنَاءٌ وَ عَنَاءٌ وَ عِبَرٌ وَ غِیَرٌ فَمِنْ فَنَائِهَا أَنَّ الدَّهْرَ مُوتِرٌ قَوْسَهُ مُفَوِّقٌ نَبْلَهُ یَرْمِی الصَّحِیحَ بِالسَّقَمِ وَ الْحَیَّ بِالْمَوْتِ وَ مِنْ عَنَائِهَا أَنَّ الْمَرْءَ یَجْمَعُ مَا لَا یَأْكُلُ وَ یَبْنِی مَا لَا یَسْكُنُ وَ مِنْ عِبَرِهَا أَنَّكَ تَرَى الْمَغْبُوطَ مَرْحُوماً وَ الْمَرْحُومَ مَغْبُوطاً لَیْسَ مِنْهَا إِلَّا نَعِیمٌ زَالَ وَ بُؤْسٌ نَزَلَ 4 وَ مِنْ غِیَرِهَا أَنَّ الْمَرْءَ یُشْرِفُ عَلَى أَمَلِهِ فَیَخْتَطِفُهُ مِنْ دُونِهِ أَجَلُهُ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ كَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِالْإِحْسَانِ إِلَیْهِ مَغْرُورٌ بِالسَّتْرِ عَلَیْهِ مَفْتُونٌ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِیهِ وَ مَا أَبْلَى اللَّهُ عَبْداً بِمِثْلِ الْإِمْلَاءِ لَه [82]

ثعلبه از امام صادق علیه السّلام روایت مىكند كه امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: دنیا فانى است، دنیا جاى سختى و مشكلات مىباشد، دنیا محل عبرت و تغییر است و بر یك حال نمىماند، از فناء و نابودى آن این است كه همواره كمان خود را كشیده و تیر را آماده كرده است، تندرستان را به بیمارى و زندگان را با مرگ هلاك مىكند. از سختى دنیا این است كه آدمى مدتى مال و ثروت جمع مىكند ولى از آن نمىخورد و خانه مىسازد اما در آن سكونت نمىكند، نعمتهاى دنیا پایدار نیست و همواره سختیها فرود مىآیند و از تغییرات آن است كه آدمى هنگامى كه به آرزوهاى خود نزدیك مىشود مرگش فرا مىرسد و او را از رسیدن به آرزو باز مىدارد.

امام صادق علیه السّلام گوید: امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: چه بسا كسانى كه با نیكى كردن به آنها تدریجا مورد مؤاخذه قرار خواهند گرفت و چه بسا گول خوردگانى كه اعمال آنها مخفى مىماند، چه بسا كسانى كه اهل نیرنگ هستند ولى مردم در باره او حسن گفتار دارند، خداوند هیچ بنده را مورد آزمایش قرار نمىدهد مگر اینكه به او مهلت مىدهد تا او به خود آید

33- ف، تحف العقول قَالَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیُّ كُنَّا مَعَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع بِالْبَصْرَةِ فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ قِتَالِ مَنْ قَتَلَهُ أَشْرَفَ عَلَیْنَا مِنْ آخِرِ اللَّیْلِ فَقَالَ مَا أَنْتُمْ فِیهِ فَقُلْنَا فِی ذَمِّ الدُّنْیَا فَقَالَ عَلَامَ تَذُمُّ الدُّنْیَا یَا جَابِرُ ثُمَّ حَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ وَ قَالَ أَمَّا بَعْدُ فَمَا بَالُ أَقْوَامٍ یَذُمُّونَ الدُّنْیَا انْتَحَلُوا الزُّهْدَ فِیهَا الدُّنْیَا مَنْزِلُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا وَ مَسْكَنُ عَافِیَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْهَا وَ دَارُ غِنًى لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْهَا فِیهَا مَسْجِدُ أَنْبِیَاءِ اللَّهِ وَ مَهْبِطُ وَحْیِهِ وَ مُصَلَّى مَلَائِكَتِهِ وَ مَسْكَنُ أَحِبَّائِهِ وَ مَتْجَرُ أَوْلِیَائِهِ اكْتَسَبُوا فِیهَا الرَّحْمَةَ وَ رَبِحُوا مِنْهَا الْجَنَّةَ فَمَنْ ذَا یَذُمُّ الدُّنْیَا یَا جَابِرُ وَ قَدْ آذَنَتْ بِبَیْنِهَا وَ نَادَتْ بِانْقِطَاعِهَا وَ نَعَتْ نَفْسَهَا بِالزَّوَالِ وَ مَثَّلَتْ بِبَلَائِهَا الْبَلَاءَ وَ شَوَّقَتْ بِسُرُورِهَا إِلَى السُّرُورِ رَاحَتْ بِفَجِیعَةٍ وَ ابْتَكَرَتْ بِنِعْمَةٍ وَ عَافِیَةٍ تَرْهِیباً وَ تَرْغِیباً یَذُمُّهَا قَوْمٌ عِنْدَ النَّدَامَةِ وَ یَحْمَدُهَا آخَرُونَ عِنْدَ السَّلَامَةِ خَدَمَتْهُمْ جَمِیعاً فَصَدَّقَتْهُمْ وَ ذَكَّرَتْهُمْ فَذَكَرُوا وَ وَعَظَتْهُمْ فَاتَّعَظُوا وَ خَوَّفَتْهُمْ فَخَافُوا وَ شَوَّقَتْهُمْ فَاشْتَاقُوا فَأَیُّهَا الذَّامُّ لِلدُّنْیَا الْمُغْتَرُّ بِغُرُورِهَا مَتَى اسْتَذَمَّتْ إِلَیْكَ بَلْ مَتَى غَرَّتْكَ بِنَفْسِهَا أَ بِمَصَارِعِ آبَائِكَ مِنَ الْبِلَى أَمْ بِمَضَاجِعِ أُمَّهَاتِكَ مِنَ الثَّرَى كَمْ مَرَّضْتَ بِیَدَیْكَ وَ عَلَّلْتَ بِكَفَّیْكَ تَسْتَوْصِفُ لَهُمُ الدَّوَاءَ وَ تَطْلُبُ لَهُمُ الْأَطِبَّاءَ لَمْ تُدْرِكْ فِیهِ طَلِبَتَكَ وَ لَمْ تُسْعَفْ فِیهِ بِحَاجَتِكَ بَلْ مَثَّلَتِ الدُّنْیَا بِهِ نَفْسَكَ وَ بِحَالِهِ حَالَكَ غَدَاةَ لَا یَنْفَعُكَ أَحِبَّاؤُكَ وَ لَا یُغْنِی عَنْكَ نِدَاؤُكَ حِینَ یَشْتَدُّ مِنَ الْمَوْتِ أَعَالِینُ الْمَرَضِ وَ أَلِیمُ لَوْعَاتِ الْمَضَضِ حِینَ لَا یَنْفَعُ الْأَلِیلُ وَ لَا یَدْفَعُ الْعَوِیلُ یَحْفَزُ بِهَا الْحَیْزُومُ وَ یُعَضُّ بِهَا الْحُلْقُومُ لَا یُسْمِعُهُ النِّدَاءُ وَ لَا یَرُوعُهُ الدُّعَاءُ فَیَا طُولَ الْحُزْنِ عِنْدَ انْقِطَاعِ الْأَجَلِ ثُمَّ یُرَاحُ بِهِ عَلَى شَرْجَعٍ تُقِلُّهُ أَكُفٌّ أَرْبَعٌ فَیَضْجَعُ فِی قَبْرِهِ فِی مَحَلِّ لَبْثٍ وَ ضِیقِ جَدَثٍ فَذَهَبَتِ الْجِدَةُ وَ انْقَطَعَتِ الْمُدَّةُ وَ رَفَضَتْهُ الْعُطَفَةُ وَ قَطَعَتْهُ اللُّطَفَةُ لَا یُقَارِبُهُ الْأَخِلَّاءُ وَ لَا یُلِمُّ بِهِ الزُّوَّارُ وَ لَا اتَّسَقَتْ بِهِ الدَّارُ انْقَطَعَ دُونَهُ الْأَثَرُ وَ اسْتُعْجِمَ دُونَهُ الْخَبَرُ وَ بَكَّرَتْ وَرَثَتُهُ فَقُسِمَتْ تَرَكَتُهُ وَ لَحِقَهُ الْحُوبُ وَ أَحَاطَتْ بِهِ الذُّنُوبُ فَإِنْ یَكُنْ قَدَّمَ خَیْراً طَابَ مَكْسَبُهُ وَ إِنْ یَكُنْ قَدَّمَ شَرّاً تَبَّ مُنْقَلَبُهُ وَ كَیْفَ یَنْفَعُ نَفْساً قَرَارُهَا وَ الْمَوْتُ قَصَارُهَا وَ الْقَبْرُ مَزَارُهَا فَكَفَى بِهَذَا وَاعِظاً كَفَى یَا جَابِرُ امْضِ مَعِی فَمَضَیْتُ مَعَهُ حَتَّى أَتَیْنَا الْقُبُورَ فَقَالَ یَا أَهْلَ التُّرْبَةِ وَ یَا أَهْلَ الْغُرْبَةِ أَمَّا الْمَنَازِلُ فَقَدْ سُكِنَتْ وَ أَمَّا الْمَوَارِیثُ فَقَدْ قُسِمَتْ وَ أَمَّا الْأَزْوَاجُ فَقَدْ نُكِحْنَ هَذَا خَبَرُ مَا عِنْدَنَا فَمَا خَبَرُ مَا عِنْدَكُمْ ثُمَّ أَمْسَكَ عَنِّی مَلِیّاً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ فَقَالَ وَ الَّذِی أَقَلَّ السَّمَاءَ فَعَلَتْ وَ سَطَحَ الْأَرْضَ فَدَحَتْ لَوْ أُذِنَ لِلْقَوْمِ فِی الْكَلَامِ لَقَالُوا إِنَّا وَجَدْنَا خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَى ثُمَّ قَالَ یَا جَابِرُ إِذَا شِئْتَ فَارْجِعْ .

جابر بن عبد اللَّه انصارى گوید: ما در بصره با امیر مؤمنان علیه السّلام بودیم. چون از پیكار مخالفان آسوده شد در دیرگاه شب به ما سركشى كرد و فرمود: در باره چه گفتگو مىكنید؟ گفتیم: در نكوهش دنیا. فرمود: اى جابر دنیا را بر چه (پایه و از چه زاویهاى) نكوهش مىكنى؟ .... آنگاه خدا را سپاس گفت و بر او ستایش كرد و فرمود: اما بعد: مردمانى كه دنیا را نكوهش مىكنند و بىمیلى و زهد در آن را به خود مىبندند به چه چیز توجه دارند؟ دنیا براى آن كس كه به راستى دریابدش منزل راستى و براى آن كس كه از آن فهم و پند آموزد، خانه عافیت و براى آن كس كه از آن توشه (آخرت) برگیرد سراى ثروت (و بىنیازى) است. سجدهگاه پیامبران خدا و فرودگاه وحى او و نمازگاه فرشتگان و باشگاه یاران و بنگاه دوستداران اوست، و در آن رحمت (خدا را) به دست آرند و بهشت را به سود برند. پس اى جابر، كیست كه دنیا را نكوهش كند؟ با آنكه (دنیا) به فرزندان خویش اعلام كرده و ندا رسانده كه سپرىشونده است و خود را به صفت فانى (و نابودشونده) توصیف كرده و با آزمون خود بلا را نمایش داده و به شادمانى خود شادمانى را برانگیخته، براى ترساندن و تشویق، (شب هنگامى) به مصیبت و اندوه رفته و بامدادانى به نعمت و عافیت باز آمده است، (فقط) گروهى، بگاه پشیمانى، نكوهشش كنند.

به همگان، به درستى خدمت نموده و بدانان یادآورى كرده تا به یاد دارند و اندرز داده تا پند گیرند و بیم داده تا بترسند و تشویق كرده تا دلبسته شوند. پس اى نكوهشگر دنیا كه هم بدان فریفتهاى! كى دنیا نزد تو شایسته نكوهش بوده و كى تو را به خود فریفته است؟ با به خاك كردن پدران پوسیده استخوانت؟ یا به گور نمور سپردن مادرانت؟ چه بسیار بیمارانى را كه به دست خود پرستارى كردى و به كف خود دوا دادى، برایشان نسخه دارو گرفتى و پزشكان را بر سرشان خواندى و به مقصود خود نرسیدى و نیازت برنیامد (و شفا نیافتند). دنیا خود را بدان برایت نمایش داد و با (نشان دادن) حال آن بیمار حال فرداى خودت را به تو نمود كه دوستانت سودیت نرسانند و فریادت به جایى نرسد، آنگاه كه به فرا رسیدن مرگ، نشانههاى بیمارى شدّت یابد و سوزشهاى دل دردمندت افزون شود، آن دم كه ناله سودى ندهد و شیون (مرگ را) دور نسازد. (جانستان) تنگ را سخت بكشد و گلو را بفشارد. گوش به فریاد ندهد و از دعا نهراسد. آوخ از بسیارى اندوه (و حسرت) بگاه سر رسید مهلت (و فرا رسیدن مرگ)! سپس او را بر تابوتى چوبین بر سر چهار دست ببرند و در گورش نهند و به خوابى دراز و قبرى تنگش بسپرند. توان و توانایى رفته، و رشته عمر گسیخته و مهرورزانش به دور افكنده، و مهربانانش از او گسسته، یاران نزدیكش نشوند و دیداركنندگان نزدش نیارامند و خانهاش نظمى نیابد. اثرى از او نماند و خبرى از وى باز نیاید. وارثانش صبحدم بشتابند و مرده ریگش را تقسیم كنند و نابودى (و هلاك) سر در پى او نهد و گناهان در برش گیرند. اگر كار خیرى كرده (و توشهاى) از پیش فرستاده نیك كرده است و اگر كار بد انجام داده فرجامى تباه دارد. چگونه پایدارى دنیا كسى را سود بخشد كه پایانه او مردن و دیدارگاهش گور است، و همین پند را بس. بس است اى جابر با من بیا! ... با او رفتم تا به گورستان رسیدیم. آنگاه فرمود: اى خاكنشینان و اى آوارگان (شما رفتید و دیگران) خانههاى (شما) را مسكن خود ساختند و میراثها را تقسیم كردند و همسرها را به زناشویى بردند. این است خبرى كه ما داریم، ... شما چه خبر دارید؟ ...آنگاه دیرى مرا به حال خود گذاشت (و خاموش ماند) و سپس سر برداشت و فرمود: سوگند بدان كسى كه آسمان را افراشت تا بر فراز شد و زمین را گسترد تا پهناور گشت اگر به این گروه (مردگان) اجازه سخن داده شود بگویند: ما بهترین توشه را پرهیزگارى یافتیم. آنگاه فرمود: اى جابر اگر خواهى برگرد.

34- مع، معانی الأخبار عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَخْبَرَنِی جَبْرَئِیلُ ع أَنَّ رِیحَ الْجَنَّةِ تُوجَدُ مِنْ مَسِیرَةِ أَلْفِ عَامٍ مَا یَجِدُهَا عَاقٌّ وَ لَا قَاطِعُ رَحِمٍ وَ لَا شَیْخٌ زَانٍ وَ لَا جَارٌّ إِزَارَهُ خُیَلَاءَ وَ لَا فَنَّانٌ 2 وَ لَا مَنَّانٌ وَ لَا جَعْظَرِیٌّ قَالَ قُلْتُ فَمَا الْجَعْظَرِیُّ قَالَ الَّذِی لَا یَشْبَعُ مِنَ الدُّنْیَا وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ وَ لَا حَیُّوفٌ وَ هُوَ النَّبَّاشُ وَ لَا زَنُّوفٌ وَ هُوَ الْمُخَنَّثُ وَ لَا جَوَّاضٌ وَ لَا جَعْظَرِیٌّ وَ هُوَ الَّذِی لَا یَشْبَعُ مِنَ الدُّنْیَا [83]

جابر از امام باقر علیه السّلام روایت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: جبرئیل به من خبر داد كه بوى بهشت از مسافت هزار سال مىآید، ولى كسى كه پدر و مادر از او راضى نباشند و یا قطع رحم كند به آن نخواهند رسید.

هم چنین پیرمردى كه مرتكب زنا شود و نه كسى كه از روى تكبر و خودخواهى لباس خود را بر زمین كشد و نه كسانى كه حیلهگر و فتنهانگیز باشند و نه آنانى كه منت مىگذارند و نه كسانى كه از دنیا سیر مىشوند، اینها هم بوى بهشت را استشمام نمىكنند، در حدیث دیگرى آمده گوركن، كفن دزد و مخنث هم این چنین مىباشند.

35- مع، معانی الأخبار عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْأَصْبَهَانِیِّ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصٍ قَالَ سَمِعْتُ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ ع عِنْدَ قَبْرٍ وَ هُوَ یَقُولُ إِنَّ شَیْئاً هَذَا آخِرُهُ لَحَقِیقٌ أَنْ یُزْهَدَ فِی أَوَّلِهِ وَ إِنَّ شَیْئاً هَذَا أَوَّلُهُ لَحَقِیقٌ أَنْ یُخَافَ آخِرُه [84]

حفص گوید: از امام كاظم علیه السّلام كه در كنار قبرى ایستاده بودند شنیدم فرمود: كسى كه آخرش چنین باشد لازم است كه در اول هم زهد پیشه كند و چیزى كه اولش با باشد لازم مىآید كه از آخرش باید ترسید.

36- لی، الأمالی للصدوق فِی خَبَرِ الْمَنَاهِی قَالَ النَّبِیُّ ص أَلَا وَ مَنْ عُرِضَتْ لَهُ دُنْیَا وَ آخِرَةٌ فَاخْتَارَ الدُّنْیَا عَلَى الْآخِرَةِ لَقِیَ اللَّهَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ لَیْسَتْ لَهُ حَسَنَةٌ یَتَّقِی بِهَا النَّارَ وَ مَنِ اخْتَارَ الْآخِرَةَ عَلَى الدُّنْیَا رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ وَ غَفَرَ لَهُ مَسَاوِیَ عَمَلِه [85]

در مناهى حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله آمده كه فرمودند: هر كس پیشنهادى به او شد و دنیا و آخرت را در برداشت، دنیا را بر آخرت ترجیح داد روز قیامت هنگامى كه در پیشگاه خداوند حاضر گردد، حسنهاى نخواهد داشت كه بوسیله آن خود را از آتش حفظ كند و هر كس آخرت را برگزید خداوند از وى راضى مىگردد و گناهانش را مىآمرزد

37- ب، قرب الإسناد عَنِ ابْنِ ظَرِیفٍ عَنِ ابْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ قَالَ عَلِیٌّ ع مَا مُلِئَ بَیْتٌ قَطُّ حَبْرَةً إِلَّا أَوْشَكَ أَنْ یُمْلَأَ عَبْرَةً- وَ مَا مُلِئَ بَیْتٌ قَطُّ عَبْرَةً إِلَّا أَنْ یُوشِكَ أَنْ یُمْلَأَ حَبْرَة [86]

امیر مومنان علیه السلام فرمود: هیچ خانه ای از خوشی پر نشد مگر آنکه نزدیک است که پر از عبرت شود و هیچ خانه ای از عبرت پر نگشت مگر آنکه نزدیک است که از خوشی پر شود.

38- ل، الخصال الْأَرْبَعُمِائَةِ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ عَبَدَ الدُّنْیَا وَ آثَرَهَا عَلَى الْآخِرَةِ اسْتَوْخَمَ الْعَاقِبَةَ

وَ قَالَ ع أَنَا یَعْسُوبُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمَالُ یَعْسُوبُ الظَّلَمَةِ

وَ قَالَ ع مَا بَالُ مَنْ خَالَفَكُمْ أَشَدُّ بَصِیرَةً فِی ضَلَالَتِهِمْ وَ أَبْذَلُ لِمَا فِی أَیْدِیهِمْ مِنْكُمْ مَا ذَاكَ إِلَّا أَنَّكُمْ رَكَنْتُمْ إِلَى الدُّنْیَا فَرَضِیتُمْ بِالضَّیْمِ وَ شَحَحْتُمْ عَلَى الْحُطَامِ وَ فَرَّطْتُمْ فِیمَا فِیهِ عِزُّكُمْ وَ سَعَادَتُكُمْ وَ قُوَّتُكُمْ عَلَى مَنْ بَغَى عَلَیْكُمْ لَا مِنْ رَبِّكُمْ تَسْتَحْیُونَ فِیمَا أَمَرَكُمْ وَ لَا لِأَنْفُسِكُمْ تَنْظُرُونَ وَ أَنْتُمْ فِی كُلِّ یَوْمٍ تُضَامُونَ وَ لَا تَنْتَبِهُونَ مِنْ رَقْدَتِكُمْ وَ لَا یَنْقَضِی فُتُورُكُم [87]

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: هر كس دنیا را اختیار كرد و آن را بر آخرت برگزید پایان كارش وخیم خواهد شد.

على علیه السّلام فرمودند: من سید مؤمنان مىباشم و مال سرور ستمگران مىباشد.

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: چرا مخالفان شما در گمراهى خود سختتر هستند و با بصیرت در گمراهى عمل مىكنند و بیشتر از شما خرج مىنمایند، این فقط براى این است كه شما به دنیا توجه كردهاید و به ظلم راضى شدهاید و در مال دنیا بخل مىكنید. شما دنبال عزت و سعادت خود نمىباشید و در این باره كوتاهى مىكنید و به كسانى كه به شما ستم مىكنند نیرو مىدهید، از خداوند حیا نمىكنید و اوامر او را انجام نمىدهید و به خود توجه ندارید و در هر روز مورد ظلم قرار مىگیرید و از خواب بیدار نمىگردید و از سستى دست بر نمىدارید

39- ثو، ثواب الأعمال عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ وَ عَبْدِ الْعَزِیزِ مَعاً عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَصْبَحَ وَ أَمْسَى وَ الْآخِرَةُ أَكْبَرُ هَمِّهِ جَعَلَ اللَّهُ الْغِنَى فِی قَلْبِهِ وَ جَمَعَ لَهُ أَمْرَهُ وَ لَمْ یَخْرُجْ مِنَ الدُّنْیَا حَتَّى یَسْتَكْمِلَ رِزْقَهُ وَ مَنْ أَصْبَحَ وَ أَمْسَى وَ الدُّنْیَا أَكْبَرُ هَمِّهِ جَعَلَ اللَّهُ الْفَقْرَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ شَتَّتَ عَلَیْهِ أَمْرَهُ وَ لَمْ یَنَلْ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا مَا قُسِّمَ لَه [88]

ابن ابى یعفور از امام صادق علیه السّلام روایت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر كس در شب و روز فكرش در مورد آخرت صرف شود خداوند در دلش بىنیازى قرار مىدهد و كارهایش را روبراه مىكند و از دنیا بیرون نمىرود مگر اینكه روزیش كامل مىگردد.

اما هر كس در شب و روز همش دنیا باشد و مال دنیا بیش از همه براى او ارزش داشته باشد، خداوند فقر را در مقابل دیدگان او قرار مىدهد و كارهایش را متشتت مىكند و از دنیا جز آنچه براى او مقدر شده نمىرسد.

40- ص، قصص الأنبیاء علیهم السلام بِالْإِسْنَادِ إِلَى الصَّدُوقِ عَنِ ابْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنِ ابْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ قُتَیْبَةَ الْأَعْشَى قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّ فِیمَا نَاجَى اللَّهُ بِهِ مُوسَى ع أَنْ قَالَ إِنَّ الدُّنْیَا لَیْسَتْ بِثَوَابٍ لِلْمُؤْمِنِ بِعَمَلِهِ وَ لَا نَقِمَةَ الْفَاجِرِ بِقَدْرِ ذَنْبِهِ هِیَ دَارُ الظَّالِمِینَ إِلَّا الْعَامِلَ فِیهَا بِالْخَیْرِ فَإِنَّهَا لَهُ نِعْمَتِ الدَّار [89]

امام باقر علیه السّلام فرمود: خداوند در مناجات خود به موسى علیه السّلام فرمودند: دنیا ثواب براى عمل مؤمن نیست و براى فاجر هم جاى عقوبت نمىباشد، دنیا خانه ستمكاران است، كسى كه بخواهد در آنجا كار نیك انجام دهد جاى خوبى هست.

41- سن، المحاسن عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَسْجُونُ مَنْ سَجَنَتْهُ دُنْیَاهُ عَنْ آخِرَتِه [90]

امام صادق علیه السلام فرمودند: زندانى كسى است كه دنیا او را حبس كرده و نمىگذارد او به آخرت خود برسد

42- شا، الإرشاد عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّمَا مَثَلُ الدُّنْیَا مَثَلُ الْحَیَّةِ لَیِّنٌ مَسُّهَا شَدِیدٌ نَهْشُهَا فَأَعْرِضْ عَمَّا یُعْجِبُكَ مِنْهَا لِقِلَّةِ مَا یَصْحَبُكَ مِنْهَا وَ كُنْ أَسَرَّ مَا تَكُونُ فِیهَا أَحْذَرَ مَا تَكُونُ لَهَا فَإِنَّ صَاحِبَهَا كُلَّمَا اطْمَأَنَّ مِنْهَا إِلَى سُرُورٍ أَشْخَصَهُ مِنْهَا إِلَى مَكْرُوهٍ وَ السَّلَام [91]

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: مثل دنیا مانند مار است بدنش نرم ولى گزیدنش سخت مىباشد، از هر چه در دنیا خوشت آمد از آن دورى كن چون اندكى با او خواهى بود، هر چه بیشتر از آن خوشت مىآید بیشتر از آن بترس، زیرا هر كس از متاع دنیا خوشش بیاید و به آن مطمئن گردد همان متاع او را بد حال خواهد كرد

43- شا، الإرشاد رَوَى الْعُلَمَاءُ بِالْأَخْبَارِ وَ نَقَلَةُ السِّیَرِ وَ الْآثَارِ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع كَانَ یُنَادِی فِی كُلِّ لَیْلَةٍ حِینَ یَأْخُذُ النَّاسُ مَضَاجِعَهُمْ بِصَوْتٍ یَسْمَعُهُ كَافَّةُ مَنْ فِی الْمَسْجِدِ وَ مَنْ جَاوَرَهُ مِنَ النَّاسِ تَزَوَّدُوا رَحِمَكُمُ اللَّهُ فَقَدْ نُودِیَ فِیكُمْ بِالرَّحِیلِ وَ أَقِلُّوا الْعُرْجَةَ عَلَى الدُّنْیَا وَ انْقَلِبُوا بِصَالِحِ مَا یَحْضُرُكُمْ مِنَ الزَّادِ فَإِنَّ أَمَامَكُمْ عَقَبَةً كَئُوداً وَ مَنَازِلَ مَهُولَةً لَا بُدَّ مِنَ الْمَمَرِّ بِهَا وَ الْوُقُوفِ عَلَیْهَا إِمَّا بِرَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ نَجَوْتُمْ مِنْ فَضَاعَتِهَا وَ إِمَّا هَلَكَةٌ لَیْسَ بَعْدَهَا انْجِبَارٌ یَا لَهَا حَسْرَةً عَلَى ذِی غَفْلَةٍ أَنْ یَكُونَ عُمُرُهُ عَلَیْهِ حُجَّةً وَ تُؤَدِّیهِ أَیَّامُهُ إِلَى شِقْوَةٍ جَعَلَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاكُمْ مِمَّنْ لَا تُبْطِرُهُ نِعْمَةٌ وَ لَا تَحُلُّ بِهِ بَعْدَ الْمَوْتِ نَقِمَةٌ فَإِنَّمَا نَحْنُ بِهِ وَ لَهُ وَ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَیْءٍ قَدِیر [92]

روایت شده امیر المؤمنین علیه السّلام در هر شب هنگامى كه مردم مىخواستند به خواب روند با صداى بلندى كه همه آن را مىشنیدند مىفرمود: خداوند شما را رحمت كند زاد و توشه تهیه كنید كه بانك كوچ كردن مىرسد. اى مردم كمتر به دنیا توجه كنید و هر چه زودتر متوجه كارهاى نیك گردید زاد و توشه شایستهاى فراهم نمائید، در مقابل شما گردنههاى سختى هستند و منازل ترسناكى مىباشند كه شما باید از آنها عبور كنید و در آنجا توقف نمائید. در آن گردنههاى صعب العبور یا رحمت خداوند شامل شما مىگردد و نجات پیدا مىكنید و از سختیها رهائى مىیابید و یا گرفتار مىشوید و هلاك مىگردید كه بعد از آن نجاتى نخواهد بود واى بر كسانى كه غفلت كنند و غفلت موجب حسرت خواهد شد. آنهائى كه غافل باشند و در فكر آخرت نباشند عمر آنها با آنان احتجاج خواهد كرد كه چرا در ایام زندگى به فكر آخرت نبودند و چرا روزهاى زندگى آنها را به شقاوت كشانید، آنها به جاى كسب سعادت گرفتار بدبختى و شقاوت شدند. خداوند ما و شما را موفق گرداند كه نعمتهاى دنیائى ما را از راه بیرون نكنند و بعد از مرگ ما را گرفتار عذاب نسازند ما به خداوند بستگى داریم و بطرف او مىرویم و در اختیار او هستیم نیكىها همه در دست او مىباشد و او بر هر چیزى تواناست.

44- سر، السرائر عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّا لَنُحِبُّ الدُّنْیَا فَقَالَ لِی تَصْنَعُ بِهَا مَا ذَا قُلْتُ أَتَزَوَّجُ مِنْهَا وَ أَحُجُّ وَ أُنْفِقُ عَلَى عِیَالِی وَ أُنِیلُ إِخْوَانِی وَ أَتَصَدَّقُ قَالَ لِی لَیْسَ هَذَا مِنَ الدُّنْیَا هَذَا مِنَ الْآخِرَة [93]

ابن ابى یعفور گوید: به امام صادق علیه السّلام عرض كردم ما دنیا را دوست مىداریم به من فرمودند با محبت دنیا مىخواهى چه كار بكنى، گفتم: مىخواهم ازدواج كنم و حج به جا بیاورم و به خانوادهام كمك كنم و به برادران خود بخشش كنم و صدقه بدهم، امام فرمودند: اینها از مسائل دنیا نیستند این گونه اعمال مربوط به آخرت مىباشند.

45- سر، السرائر عَنْ كِتَابِ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنِ ابْنِ أَسْبَاطٍ وَ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ الْوَشَّاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ أَوْ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ آخِرُ نَبِیٍّ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ سُلَیْمَانُ بْنُ دَاوُدَ ع وَ ذَلِكَ لِمَا أُعْطِیَ فِی الدُّنْیَا [94]

زراره از امام صادق علیه السّلام روایت مىكند كه فرمودند آخرین پیامبرى كه وارد بهشت مىشود سلیمان بن داود علیه السّلام مىباشد و این براى مال و ثروت و سلطنتى است كه در دنیا به او داده شد

46- شی، تفسیر العیاشی عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِهِ وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقِینَ قَالَ الدُّنْیَا [95]

ابن مسكان از امام باقر علیه السّلام روایت مىكند كه آن جناب در تفسیر آیه شریفه وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقِینَ فرمودند: مقصود از آن دنیا مىباشد.

47- جا، المجالس للمفید عَنِ الصَّدُوقِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنِ الثُّمَالِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَنَّهُ قَالَ یَوْماً لِأَصْحَابِهِ إِخْوَانِی أُوصِیكُمْ بِدَارِ الْآخِرَةِ وَ لَا أُوصِیكُمْ بِدَارِ الدُّنْیَا فَإِنَّكُمْ عَلَیْهَا حَرِیصُونَ وَ بِهَا مُتَمَسِّكُونَ أَ مَا بَلَغَكُمْ مَا قَالَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ ع لِلْحَوَارِیِّینَ قَالَ لَهُمْ الدُّنْیَا قَنْطَرَةٌ فَاعْبُرُوهَا وَ لَا تَعْمُرُوهَا وَ قَالَ أَیُّكُمْ یَبْنِی عَلَى مَوْجِ الْبَحْرِ دَاراً تِلْكُمُ الدَّارُ الدُّنْیَا فَلَا تَتَّخِذُوهَا قَرَاراً[96]

ابو حمزه ثمالى از على بن الحسین علیهما السّلام روایت مىكند كه فرمود: اى یاران من، شما را به خانه آخرت دعوت مىكنم و به دنیا وصیت نمىكنم زیرا كه خود دنبال دنیا مىروید و به آن حریص مىباشید و همواره به دنیا چنگ مىزنید. مگر توجه ندارید كه عیسى بن مریم علیه السّلام به حواریون گفت: دنیا پلى است كه باید از آن عبور كنید و آن را آباد نسازید عیسى گفت: كدام یك از شما مىخواهید روى امواج دریا خانه بسازید، آن خانه دنیا مىباشد آن را محل استقرار خود حساب نكنید.

48- جا، المجالس للمفید عَنِ الْمَرْزُبَانِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمَكِّیِّ عَنْ أَبِی الْعَیْنَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ لُوطِ بْنِ یَحْیَى عَنِ الْحَارِثِ بْنِ كَعْبٍ عَنْ مُجَاهِدٍ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع ازْهَدُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا الَّتِی لَمْ یَتَمَتَّعْ بِهَا أَحَدٌ كَانَ قَبْلَكُمْ وَ لَا تَبْقَى لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِكُمْ سَبِیلُكُمْ فِیهَا سَبِیلُ الْمَاضِینَ قَدْ تَصَرَّمَتْ وَ آذَنَتْ بِانْقِضَاءٍ وَ تَنَكَّرَ مَعْرُوفُهَا فَهِیَ تُخْبِرُ أَهْلَهَا بِالْفَنَاءِ وَ سُكَّانَهَا بِالْمَوْتِ وَ قَدْ أَمَرَّ مِنْهَا مَا كَانَ حُلْواً وَ كَدِرَ مِنْهَا مَا كَانَ صَفْواً فَلَمْ تَبْقَ مِنْهَا إِلَّا سَمَلَةٌ كَسَمَلَةِ الْإِدَاوَةِ أَوْ جُرْعَةٌ كَجُرْعَةِ الْإِنَاءِ لَوْ تَمَزَّزَهَا الْعَطْشَانُ لَمْ یَنْقَعْ بِهَا فَأَذِّنُوا بِالرَّحِیلِ مِنْ هَذِهِ الدَّارِ الْمُقَدَّرِ عَلَى أَهْلِهَا الزَّوَالُ الْمَمْنُوعِ أَهْلُهَا مِنَ الْحَیَاةِ الْمُذَلَّلَةِ فِیهَا أَنْفُسُهُمْ بِالْمَوْتِ فَلَا حَیٌّ یَطْمَعُ فِی الْبَقَاءِ وَ لَا نَفْسٌ إِلَّا مُذْعِنَةٌ بِالْمَنُونِ فَلَا یُعَلِّلُكُمُ الْأَمَلُ وَ لَا یَطُولُ عَلَیْكُمُ الْأَمَدُ وَ لَا تَغْتَرُّوا مِنْهَا بِالْآمَالِ وَ لَوْ حَنَنْتُمْ حَنِینَ الْوُلَّهِ الْعِجَالِ وَ دَعَوْتُمْ مِثْلَ حَنِینِ الْحَمَامِ وَ جَأَرْتُمْ جَأْرَ مُتَبَتِّلِی الرُّهْبَانِ وَ خَرَجْتُمْ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَوْلَادِ الْتِمَاسَ الْقُرْبَةِ إِلَیْهِ فِی ارْتِفَاعِ الدَّرَجَةِ عِنْدَهُ أَوْ غُفْرَانِ سَیِّئَةٍ أَحْصَتْهَا كَتَبَتُهُ وَ حَفِظَتْهَا مَلَائِكَتُهُ لَكَانَ قَلِیلًا فِیمَا أَرْجُو لَكُمْ مِنْ ثَوَابِهِ وَ أَتَخَوَّفُ عَلَیْكُمْ مِنْ عِقَابِهِ جَعَلَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاكُمْ مِنَ التَّائِبِینَ الْعَابِدِین [97]

امیر المؤمنین على بن ابى طالب علیه السّلام فرمودند: در دنیا زهد پیشه كنید كه گذشتگان شما از آن بهرهمند نشدند و آیندگان هم در آن نخواهند ماند، راه شما در دنیا راه گذشتگان مىباشد و سرنوشت شما مانند آنها خواهد بود. دنیا گذشت و نزدیك است پایان یابد و بانگ رحیل بلند شده است، دنیا بعد از اینكه شما را شناخت اكنون خود را به ناآشنائى زده است و گویا شما را هرگز ندیده است دنیا به ساكنان خود اطلاع مىدهد كه فانىشدنى مىباشد و ساكنان آن خواهند مرد و از این جهان رخت خواهند بست. شیرینى دنیا روزى تلخ خواهد شد و صافى آن به تیرگى مبدل خواهد گردید، از آن جز اندكى نخواهد ماند، مانند آبى كه در یك ظرف مانده باشد و تشنهاى را سیراب نمىكند، اكنون بانگ رحیل از دنیا دمیده شده و اهل دنیا فانى مىشوند و این براى همه مقدر مىباشد. مردم دنیا حیات همیشگى ندارند، آنها به دست مرگ سپرده شدهاند و خوار و ذلیل گردیدهاند زندگان طمع بقاء ندارند، هر كس ناگزیر است مرگ را قبول كند و به آن گردن نهد، آرزوها شما را از راه بیرون نكنند و عذر و بهانه نتراشند و زندگى را دراز به شما نشان ندهند. شما در دنیا گول آرزوها را نخورید و مانند شیطان در اشتیاق فرزندان خود شتاب نداشته باشید و مانند كبوتران كه در فراق جفت خود ناله مىكنند شما در فراق دنیا ناله نكنید و مانند راهبان كه در درگاه خداوند تضرع دارند شیون نداشته باشید و براى رسیدن به دنیا تضرع و زارى نكنید. به خاطر خداوند از اموال و اولاد دست بردارید و براى رسیدن به رضاى خداوند و مقامات عالیه در نزد او تقرب بجوئید و از وى بخواهید تا شما را به خود نزدیك كند و گناهان شما را كه حافظان و كاتبان نوشتهاند بیامرزد و معصیتها را بر شما ببخشد و مورد عفو قرار دهد. اگر براى خداوند از گناهان توبه كنید و محبت مال و اولاد را از دل بیرون كنید، امید دارم به ثواب و پاداش خداوند برسید و الا مىترسم به عذاب خداوند گرفتار شوید پروردگار ما و شما را از توبهكنندگان قرار دهد و از عابدان محسوب بدارد.

49- ین، كتاب حسین بن سعید و النوادر عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زِیَادِ بْنِ أَبِی رَجَاءٍ عَنْ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ أَصْبَحَ وَ الدُّنْیَا أَكْبَرُ هَمِّهِ شَتَّتَ اللَّهُ عَلَیْهِ أَمْرَهُ وَ كَانَ فَقْرُهُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ لَمْ یَأْتِهِ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا مَا قُدِّرَ لَهُ وَ مَنْ كَانَتِ الْآخِرَةُ أَكْبَرَ هَمِّهِ كَشَفَ اللَّهُ عَنْهُ ضِیقَهُ وَ جَمَعَ لَهُ أَمْرَهُ وَ أَتَتْهُ الدُّنْیَا وَ هِیَ رَاغِمَة [98]

سلمة بن ابى حفص گوید: امام صادق علیه السّلام از پدرش روایت میكند كه فرمودند: رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله از بازارى عبور میكردند و به جایى میرفتند، گروهى از یاران هم پیرامون آن جناب بودند پیامبر اكرم از بزى عبور كردند كه به صورت مردار در گوشهاى انداخته شده بود، رسول خدا از گوش آن گرفتند و فرمودند كدام یك از شما حاضر است این بز مرده را به یك درهم خریدارى كند، گفتند: هیچ یك و ما میخواهیم با آن چه كنیم رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند میخواهید این بز مرده مال شما باشد، گفتند خیر نمیخواهیم، رسول خدا سه بار این سخن را تكرار كردند، و بعد گفتند: به خداوند سوگند اگر او زنده بود عیب داشت حالا كه مرده است، و بعد از آن فرمودند دنیا در نزد خداوند از این مردار هم پستتر میباشد

30- ین، كتاب حسین بن سعید و النوادر عَنِ النَّضْرِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ دَخَلَ عَلَى النَّبِیِّ ص رَجُلٌ وَ هُوَ عَلَى حَصِیرٍ قَدْ أَثَّرَ فِی جِسْمِهِ وَ وِسَادَةِ لِیفٍ قَدْ أَثَّرَتْ فِی خَدِّهِ فَجَعَلَ یَمْسَحُ وَ یَقُولُ مَا رَضِیَ بِهَذَا كِسْرَى وَ لَا قَیْصَرُ إِنَّهُمْ یَنَامُونَ عَلَى الْحَرِیرِ وَ الدِّیبَاجِ وَ أَنْتَ عَلَى هَذَا الْحَصِیرِ قَالَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَأَنَا خَیْرٌ مِنْهُمَا وَ اللَّهِ لَأَنَا أَكْرَمُ مِنْهُمَا وَ اللَّهِ مَا أَنَا وَ الدُّنْیَا إِنَّمَا مَثَلُ الدُّنْیَا كَمَثَلِ رَجُلٍ رَاكِبٍ مَرَّ عَلَى شَجَرَةٍ وَ لَهَا فَیْءٌ فَاسْتَظَلَّ تَحْتَهَا فَلَمَّا أَنْ مَالَ الظِّلُّ عَنْهَا ارْتَحَلَ فَذَهَبَ وَ تَرَكَهَا [99]

از امام صادق علیه السّلام شنیدم فرمودند: مردى خدمت حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله رسید و دید آن جناب روى حصیرى نشستهاند، و حصیر در بدن آن جناب علامتهایى گذاشته است آن مرد دست بر بدن رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله گذاشت و گفت: كسرى و قیصر به این وضع راضى نشدند، آنها روى حریر و دیبا میخوابند و در بسترهاى نرم و لطیف قرار میگیرند، ولى شما روى این حصیرها مینشینید و میخوابید رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند من از آنها بهتر هستم و در نزد خداوند گرامى میباشم، مرا با دنیا چكار است، مثل دنیا مانند سوارهاى میباشد كه در زیر سایه درختى اندكى بخواب رود و بعد از اینكه سایه تمام شد برخیزد و برود

31- ین، كتاب حسین بن سعید و النوادر ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْأَحْمَسِیِّ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ كَانَ یَقُولُ نِعْمَ الْعَوْنُ الدُّنْیَا عَلَى الْآخِرَة [100]

امام باقر علیه السّلام فرمودند: دنیا كمككننده خوبى براى آخرت میباشد.

[1] البقرة : 86

[2] البقرة : 200

[3] آلعمران : 14

[4] آلعمران : 117

[5] آلعمران : 145

[6] آلعمران : 185

[7] الأنعام : 32

[8] الأنعام : 70

[9] الأعراف : 32

[10] الأعراف : 51

[11] الأعراف : 156

[12] التوبة : 38

[13] یونس : 7

[14] هود : 15

[15] الرعد : 26

[16] إبراهیم : 3

[17] النحل : 107

[18] الكهف : 28

[19] الکهف : 46

[20] الكهف : 104

[21] طه : 131

[22] القصص : 60

[23] العنكبوت : 64

[24] غافر : 39

[25] الشورى : 20

[26] الأحقاف : 20

[27] النجم : 29

[28] الحدید : 20

[29] الزخرف : 33

[30] المنافقون : 9

[31] الکافی, ج2, ص 315

[32] همان

[33] همان

[34] همان

[35] همان

[36] همان, ص 316

[37] همان

[38] همان

[39] همان, ص 317

[40] همان, ص319

[41] همان

[42] همان

[43] همان

[44] همان

[45] همان, ص 320

[46] همان, ص320

[47] همان, ص 135

[48] همان, ص 289

[49] همان ج 5 , ص312

[50] همان, ج 8 ص 140

[51] همان, ص 169

[52]. بحار الأنوار ج70 ص 37

[53] همان, ص43

[54] همان, ص81

[55] همان, ص 81

[56] همان, ص83

[57] همان

[58] همان, ص85

[59] همان

[60] همان

[61] همان, ص87

[62] همان

[63] همان, ص88

[64] همان

[65] همان, ص89

[66] همان

[67] همان

[68] همان, ص90

[69] همان

[70] همان , ص91

[71] همان, ص92

[72] همان, ص93

[73] همان

[74] همان

[75] همان

[76] همان

[77] همان, ص96

[78] همان

[79] همان, ص98

[80] همان

[81] همان

[82] همان, ص99

[83] همان, ص103

[84] همان

[85] همان

[86] همان, ص104

[87] همان

[88] همان

[89] همان

[90] همان, ص105

[91] همان

[92] همان

[93] همان

[94] همان, ص106

[95] همان, ص107

[96] همان

[97] همان

[98] همان, ص126

[99] همان

[100] همان