آتش عصبانیت را خاموش کنیم

خشم و عصبانیت در یک تعبیر جنون لحظه ای است و آتشی كه همه چیز را به خاكستر تبدیل می‌كند و اغلب بیشتر از آنچه شخص را عصبانی می‌كند مضر است و به سلامتی جسمی‌‌و روحی انسان آسیب می‌رساند. یكی از اختلالات رفتاری عصبانیت است. عصبانیت یكی از رفتارهای كاملاً طبیعی در انسان سالم است و لیكن می‌تواند از كنترل فرد خارج شده و به شكل ویرانگری ظاهر شود و می‌تواند مشكلاتی در كار، ارتباطات اجتماعی و وضعیت كلی زندگی ایجاد كند. ممكن است كار به جایی برسد كه ما احساس كنیم اسیر هیجان قدرتمندی هستیم كه نمی‌توانیم از آن اجتناب كنیم.عصبانیت هیجانی فراگیر است كه بیشتر به ذهن می‌آید. خشم نه تنها پرشورترین هیجان، بلكه خطرناك ترین هیجان نیز هست. تقریباً نیمی‌از رویدادهای خشم، فریاد كشیدن یا جیغ كشیدن را شامل می‌شود. خشم افراد را نسبت به بی عدالتی دیگران حساس تر می‌كند. این حمله می‌تواند كلامی‌یا غیر كلامی‌و مستقیم یا غیر مستقیم باشد. خشم از مانع به وجود می‌آید مثل زمانی كه فرد برداشت می‌كند كه نیروهای بیرونی در برنامه‌ها، هدف‌ها یا سلامتی او اختلال ایجاد می‌كنند.خشم همچنین از خیانت در امانت، مورد بی اعتنایی قرار گرفتن، مورد انتقاد قرارگرفتن، بی ملاحظه‌گری دیگران و رنجش انباشته شده ناشی می‌شود. اساس خشم این عقیده است كه اوضاع آن گونه كه باید باشد نیست. مانع، اختلال یا انتقاد ناموجه هستند.با جلوگیری از ظهور خشم در قالب كلمات یا اعمال، احساس عصبانیت در ذهن ما باقی می‌ماند و مدام ما را تحت فشار قرار می‌دهد. بنابراین عصبانیت درونی ادامه دارد. صدمه ای كه به ما خورده به قدری بزرگ است كه ممكن نیست آن را فراموش كنیم یا نادیده بگیریم. به هر صورت ما انسان هستیم و چنین موقعیت‌هایی برای همه پیش می‌آید، اما حقیقت این است كه این گونه احساسات منفی به طور ثابت صدای زنگ خطر را برای ما می‌نوازد. بهتر است كه هر چه زودتر خود را از قید آنها رها سازیم.برای فرونشاندن خشم دستورالعمل‌هایی وجود دارد از جمله اینکه احساسات درونی خود را نزد بعضی از دوستان نزدیك كه به ایشان اعتماد داریم بیان كنیم. با تخلیه احساسات درونی خود به این طریق احساس سبكی و آسوده شدن خواهیم كرد.یک روش دیگر این است که احساسات خود را بنویسیم. آنچه ما را آزرده كرده حتی اگر دیگران سنجیده و آگاهانه به ما صدمه زده باشند با نوشتن پالایش روانی می‌شویم و به مقدار زیادی تسكین خواهیم یافت. وقتی احساسات منفی ما را رها نمی‌كند و در تمام اوقات چون سایه به دنبال ماست بهتر است خود را در خارج از منزل سرگرم كنیم. به عنوان مثال می‌توانیم شنا كنیم و احساسات ناخوشایند را از خود برانیم. می‌توانیم به بعضی از بازی‌های نیرومند مثل والیبال، تنیس روی میز، هندبال و....بپردازیم. بدین طریق عصبانیت ما به سرعت از بین خواهد رفت. پیاده‌روی و تحرك بدنی نیز به ما كمك می‌كند.بهترین روش فرونشاندن خشم و رهایی از عصبانیت تلاش در جهت جلوگیری از وقوع چنین حوادثی است. برای رسیدن به این منظور، مدیریت روانی خویش نقش حیاتی دارد. هر فردی باید فهرست عوامل مختلفی را كه سبب اضطراب یا خشم می‌شود را تنظیم كند و سپس در جهت رفع آنها تصمیمات مدبرانه بگیرد و خط مشی متناسب با آن اتخاذ كند.وقتی خشم و عصبانیت پدیدار می‌شود تفكر از بین می‌رود و در اینجاست كه هر فردی باید در مواجهه با این مشكل بهترین روش را متناسب با شرایط انتخاب كند. استفاده از تلقین و به خود با گفتن آرام باش، آسان بگیر یا بیرون كشیدن خاطرات شیرین از ذهن و تفكر درباره آنها و جایگزین سازی تفكر منطقی و با گفتن این مسأله كه دنیا به آخر نرسیده و هیچ چیزی با عصبانیت درست نمی‌شود نیز در کنترل خشم کمک کننده است.عصبانیت با حماقت و نادانی آغاز و به پشیمانی ختم می‌شود. خشم را باید به فروتنی تبدیل كنیم. در این موقع متكبرترین افراد در مقابل آن سر تعظیم فرود می‌آورند. در نتیجه می‌توان گفت كه عصبانیت، كینه و غضب عمر انسان را كوتاه می کنند.

سفارش‌هایی برای عاقبت به‌خیری

وقتی در محضر خوبان عالم می‌نشینی، بلافاصله انسان را به تقوا سفارش می‌کنند. بعضی‌ها هم وقتی دور هم می‌نشینند، مدام می‌گویند: آقا! فلان چیز گران شده و ... امّا با اولیا که می‌نشینی، اصلاً انگار در دنیا نیستند، مدام انسان را به تقوا سفارش می‌کنند.

حق خداوند را رعایت كنید

امام حسن عسكرى علیه السّلام از پدرانش علیهم‌السّلام روایت می كند كه امام صادق علیه السّلام به مردى نوشتند اگر می‌خواهى كارهایت به نیكى انجام گیرد و پایان زندگیت خیر باشد تا هنگام مرگ حق خدا را مراعات كن، نعمت هاى خداوند را در راه معصیت خرج نكن، به حلم خداوند مغرور نباش، به دوستان و طرفداران ما نیكى نما، لازم نیست بدانى او راست می‌گوید یا دروغ، تو طبق نیت خود كار كن و او را به دروغش واگذار»[بحارالانوار ج 70 ص 351.]

كسب صفات نیكو و پسندیده

اسیرانى چند نزد پیغمبر آوردند. پیغمبر مردى را از میان آنان رها فرمود. آن مرد عرض كرد اى پیغمبر خدا براى چه مرا از میان اینان رها فرمودى؟ فرمود جبرئیل مرا از جانب خداوند خبر داد كه تو را پنج خصلت است خصلتهائى كه خدا و رسولش آنها را دوست می‌دارد:1- نسبت به اهل و عیالت سخت غیرتمندى.2- سخاوتمندی.3- خوش خلقى.4- راستگوئى.5-شجاعت دارى.چون آن مرد این سخن شنید اسلام آورد و نیكو مسلمانى شد و در ركاب رسول خدا جنگ سختى نمود تا به درجه شهادت رسید.[خصال ج 1 ص 282].

تقوا را فراموش نکنیم

در یکی از خطبه‌های نهج البلاغه است که وقتی مولی الموالی (علیه السلام) در نماز جمعه خطبه می‌خواندند، می‌فرمودند: «أُوصِیکُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِتَقْوَى اللَّهِ فَإِنَّهَا خَیْرُ مَا تَوَاصَى الْعِبَادُ بِهِ وَ خَیْرُ عَوَاقِبِ الْأُمُورِ عِنْدَ اللَّهِ». (خطبه 173 نهج البلاغه).لذا معمولاً همین است که وقتی محضر خوبان عالم می‌نشینی، بلافاصله انسان را به تقوا سفارش می‌کنند. امّا با اولیا که می‌نشینی، اصلاً انگار در دنیا نیستند، مدام انسان را به تقوا سفارش می‌کنند، البته اشتباه نشود، نه اینکه ندانند اوضاع و احوال دنیا چیست، اتّفاقاً اولیای خدا از من و تو بهتر می‌دانند در دنیا چه می‌گذرد، آن‌ها می‌دانند چه خبر است و حتّی خبر دارند که در کلّ عالم چه می‌گذرد، امّا وقتی من و شما نزد آن‌ها می‌نشینیم، دائم یاد آخرت را برای ما زنده می‌کنند و اتفاقاً همین عامل می‌شود که اگر به ظاهر دنیایمان هم سخت بگذرد، یک آرامش روحی پیدا می‌کنیم، لذا حضرت می‌فرمایند: ای بندگان خدا! شما را به تقوای الهی سفارش می‌کنم.