اجر تبليغ، نزد خدا است!
حامد عبداللهی
با فرا رسیدن موسم کوچ تبلیغی پرستوهای مبلغ به سراسر کشور، نکته درخور تاملی را باید یادآور شد. این نکته شاید تلخ باشد و موافقان بسیاری نیابد اما چه باید کرد که از اهمیت زیادی برخوردار است و شاید تلنگری بتواند بسیاری را به فکر فرو برد. می‌دانیم که تبلیغ دین، پیشه‌ای نبوی و کسوتی رسالتی است. از این رو قرآن کریم بارها از وظیفه تبلیغ و تبشیر و تنذیر سخن گفته و بر آن پافشاری کرده است. اما نکته قرآنی که مد نظر ماست تاکید قرآن بر بی‌مزدی این وظیفه است. این مورد را در قرآن بر می‌شماریم:
قُلْ لَا اَسْاَلُکُمْ عَلَیهِ اَجْرًا إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرَی لِلْعَالَمِینَ *الانعام90بگو: «من، از شما هیچ مزدی بر این [رسالت] نمی‌طلبم. این[قرآن] جز تذکری برای جهانیان نیست.»
یا قَوْمِ لَا اَسْاَلُکُمْ عَلَیهِ اَجْرًا إِنْ اَجْرِی إِلَّا عَلَی الَّذِی فَطَرَنِی اَفَلَا تَعْقِلُونَ *هود51* «ای قوم من، برای این [رسالت] پاداشی از شما درخواست نمی‌کنم. پاداش من جز بر عهده کسی که مرا آفریده است، نیست. پس آیا نمی‌اندیشید؟»
وَجَاءَ مِنْ اَقْصَی الْمَدِینَةِ رَجُلٌ یسْعَی قَالَ یا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِینَ *یس20* اتَّبِعُوا مَنْ لَا یسْاَلُکُمْ اَجْرًا وَهُمْ مُهْتَدُونَ *یس21* و [در این میان] مردی از دورترین جای شهر دوان دوان آمد، [و] گفت: «ای مردم، از این فرستادگان پیروی کنید. از کسانی که پاداشی از شما نمی‌خواهند و خود [نیز] بر راه راست قرار دارند، پیروی کنید.
قُلْ لَا اَسْاَلُکُمْ عَلَیهِ اَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی ... *الشوری23* بگو: «به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم، مگر دوستی در باره خویشاوندان.» اَمْ تَسْاَلُهُمْ اَجْرًا فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ مُثْقَلُونَ *الطور40* آیا از آنها مزدی مطالبه می‌کنی و آنان از [تعهّد ادای] تاوان گرانبارند؟ اَمْ تَسْاَلُهُمْ اَجْرًا فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ مُثْقَلُونَ *القلم46*
آیا از آنان مزدی در خواست می‌کنی، و آنان خود را زیر بار تاوان، گرانبار می‌یابند؟
همان گونه که مشاهده می‌شود، پافشاری زیادی روی این نکته هست که هدایت مردم یک وظیفه الهی و دینی است که بر اساس آن نه تنها هیچ مزدی از مردم دریافت نمی‌شود که این رایگانی خدمت تبلیغ، باید علنی شود. به دیگر سخن، مبلغ دین نه تنها نباید توقع دریافت اجری داشته باشد که باید با صدای رسا و با افتخار از از رایگان بودن تبلیغ خود سخن بگوید.
این تبلیغ بی اجر و مزد اثر خاص معنوی، علمی و عاطفی دارد و عمل خالص و پر زحمت تبلیغ را از تجارتی طلبکارانه خارج می‌کند.
مبلغ تنها، مزدش را از خدا و از صاحب حوزه‌های علمیه می‌طلبد و می‌داند اگر به درستی رسالت تبلیغی خود را انجام دهد
وَیرْزُقْهُ مِنْ حَیثُ لَا یحْتَسِبُ وَمَنْ یتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ اَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَی قَدْرًا *الطلاق3*
و از جایی که حسابش را نمی‌کند، به او روزی می‌رساند، و هر کس بر خدا اعتماد کند او برای وی بس است. خدا فرمانش را به انجام رساننده است. به راستی خدا برای هر چیزی اندازه‌ای مقرر کرده است.پس از این به نکته دیگری می‌رسیم که در آیه اخیر اشاره شده بود. همه می‌دانیم که تبلیغ، امری دشوار تخصصی و پر زحمت است. شناختن مخاطبان گوناگون با آداب و رسوم مختلف و دوری راه و ده روز و یک ماه در منطقه دور افتاده ماندن از مشکلات تبلیغ است.
ما به قرآن کریم ایمان داریم و می‌دانیم خدای متعال روزی هر انسان به ویژه آن که سر طاعت دارد را تضمین کرده است و بارها در زندگی شخصی خود دیده‌ایم که چگونه از درهای بسته هدیه‌های آسمانی در قامت زمینی و به دست بندگان خدا گره از کار می‌گشایند اما اگر قرار باشد یک مبلغ بی دغدغه و با خیالی آسوده به تبلیغ برود و از بابت خانواده خویش دغدغه نداشته باشد باید فکری کرد.
بی‌تردید رسولان و پیامبران به ویژه حضرت مصطفی صلی الله علیه و آله دور از شان خود می‌دانستند که برای انجام تکلیف الهی خویش توقعی از مردم داشته باشند و این هدایت‌گری بی اجر و مزد خود منتی بر سر مردم بود و دلیلی واضح بر دلسوزی آنان اما آیا برگزیدگان الهی برای امرار معاش خود به مردم محتاج بودند؟! به راستی دینی که پیامبرانش از مردم طلب ندارند چه برنامه‌ای برای زندگی آنان چیده است.
به ویژه که معمولا عیالوار هم بوده اند و بیش از دیگر خانواده‌ها هزینه داشتند. این جدا از مراجعت فقرا و دوستان برای صدقه و قرض بوده است.
طبیعی است که رهبر دینی باید از این بابت نیز در عزت کامل زندگی کند و البته نه در ر فاه و بالاتر که همسنگ مردم کوچه و بازار. این مهم یا از طریق زراعت و تجارت به دست می‌آید یا هدایا و نذورات بی منت مردم و یا از راه پیش بینی شده و مطمئن مانند سهمیه بیت المال یا غنایم جنگی یا موارد خاص مالی. یسْاَلُونَکَ عَنْ الْاَنْفَالِ قُلْ الْاَنْفَالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَاَصْلِحُوا ذَاتَ بَینِکُمْ وَاَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ کُنتُمْ مُوْمِنِینَ *الانفال1*
[ای پیامبر،] از تو در باره غنایم جنگی می‌پرسند. بگو: «غنایم جنگی اختصاص به خدا و فرستاده [او] دارد. پس از خدا پروا دارید و با یکدیگر سازش نمایید، و اگر ایمان دارید از خدا و پیامبرش اطاعت کنید. به هر روی، باید در جامعه کنونی همه موارد ممکن را سنجید و به عزتمداری تبلیغ و ماندگاری آن در صورت اخلاص کامل و بی توقعی از مردم فکر کرد.
مردم باید شاهد باشند پرستوهای عاشق برای اعتلای دین از شهر و دیار و مامن خویش کوچ کرده‌اند و با کم ترین مونه و هزینه، دلسوزانه به تبلیغ دین می‌پردازند و اعلام می‌کنند برای عمل به تکلیف الهی خویش هیچ مزدی نمی‌خواهند.
اَمْ تَسْاَلُهُمْ خَرْجاً فَخَراجُ رَبِّکَ خَیرٌ وَ هُوَ خَیرُ الرَّازِقینَ وَ إِنَّکَ لَتَدْعُوهُمْ إِلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ *المومنون 72ـ 73 مومنون*
یا اینکه تو از آنها مزد و هزینه‌ای(در برابر دعوتت) می‌خواهی؟ با اینکه مزد پروردگارت بهتر، و او بهترین روزی دهندگان است! بطور قطع و یقین، تو آنان را به راه راست دعوت می‌کنی.