آموزش مجازي و كارآمدي خانواده
صفی الله ملكی كارشناس ارشد امور فرهنگی
پیامبر اکرم(ص): هرگاه خداوند برای خانواده‌ای خیر بخواهد آنان را در دین، دانا می‌کند.
در دنیای معاصر، خانواده اصلی ترین عنصر هر جامعه است. از این رو پیشرفت هر جامعه‌ای در گرو وجود خانواده‌های پویا و متعالی آن جامعه است. در جامعه اسلامی، خانواده بنیادی ترین واحد اجتماعی و نخستین رکن سازندگی انسان محسوب می‌شود که پیوند آن با مدرسه جهت پیشرفت و تکامل و تحول، یک امر انکارناپذیر می‌باشد.
خانواده و مدرسه دو بال پرواز انسان به سوی قله‌های تعالی می‌باشند لذا نیاز به برنامه‌ریزی، تصمیم گیری و سیاستگذاری و قانونگذاری با حفظ ارزش‌های اسلامی و مقابله با تهاجم فرهنگی (جنگ نرم) از طرف دستگاه‌ها و سازمان‌های ذیربط بخصوص آموزش و پرورش را بیش از پیش می‌طلبد تا با مسئولیتی خطیر در تحول آموزش و پرورش و رشد و شکوفایی استعدادهای نوجوانان و جوانان و در نهایت اصلاح جامعه و تحول در آن محقق گردد.
ضرورت توجه به آموزش مجازی e-learming
تاکیدات مقام معظم رهبری بر ضرورت مقابله با جنگ نرم و استفاده از جنبش نرم افزاری و ایجاد و تقویت بصیرت در آحاد جامعه اسلامی، بیش از هر زمان دیگری می‌طلبد که آگاهی‌های والدین و دانش آموزان ارتقا یابد و راهکارهای مقابله موثر در مقابل تهدیدات نرم دشمن به آنان آموزش داده شود. دراین راستا خانواده از محوری ترین و اساسی ترین آسیب‌های اجتماعی در تحکیم بنیادهای ارزشی و اخلاقی فرزندان محسوب می‌شوند که غفلت و یا عدم آگاهی و برخورد انفعالی، خطرات جبران ناپذیری بر حوزه فرهنگی، ارزشی، اخلاقی و هنجاری‌های جامعه و حتی سیاسی و اجتماعی به وجود خواهد آورد. امروز قدرت هر جامعه در میزان استفاده از علم، فناوری و داشتن اطلاعات به روز می‌باشد. عدم آشنایی با نرم افزارهای روز و شیوه‌های مدرن و جذاب تبلیغی، موجب بحران هویت و تخدیر فرهنگی و حذف ارزش‌های اسلامی و ملی در جامعه خواهد شد.
لذا نگاه انفعالی کارساز نیست بلکه باید شیوه‌های کاربری استفاده از فناوری نوین را به خانواده و کودکان و جوانان به عنوان یک سلاح مقابله به مثل آموخت.
وجود رایانه، سایت، اینترنت و آموزش مجازی در خانواده‌ها و مدارس یک معضل نیست بلکه عدم آگاهی از نقش و اهمیت آن و همچنین عدم بهره برداری صحیح و درست از آن و یا فقدان تخصص و ناتوانی در درست استفاده کردن از نرم افزار، یک مشکل و معضل برای خانواده‌ها محسوب می‌شود که باید مورد توجه مسئولان آموزش و پرورش و خانواده‌ها قرار گیرد.
مزایای آموزش مجازی برای خانواده ها
1- صرفه جویی اقتصادی: یکی از مهمترین آثار آموزشی مجازی، صرفه جویی در هزینه‌های خانواده هاست به طوری که فرزندان آنان به جای اینکه هر روز به مدرسه تردد نمایند فقط با صرف وقت حدود شش ساعت در هفته با حضور در مدرسه به منظور رفع اشکال به صورت (Face to face) چهره به چهره معلم آشنایی پیدا کرده و علاوه بر رفع اشکال، مسائل تربیتی، الگوپذیری و ... را از معلم می‌آموزند. اگر حضور هر دانش آموز در طول هفته برای والدین حدودا بیست هزار تومان هزینه داشته باشد به سه هزار تومان کاهش خواهد یافت که هم برای دولت (با سیاست دور کاری) و هم برای خانواده‌ها مقرون به صرفه خواهد بود.
2- جلوگیری از خطرات احتمالی و جانی: تصادفات جانی در خیابان‌ها و کوچه‌ها هنگام رفت و آمد به مدارس (از خانه به مدرسه و برعکس) علاوه بر نگرانی‌های خانواده، خطرات جانی و بعضا معلولیت هایی را برای فرزندان خانواده از طرف وسایل نقلیه و ... به وجود می‌آورد که با آموزش از راه دور این خطرات و استرس خانواده قطعا کاهش خواهد داشت.
3- غنی سازی اوقات فراغت فرزندان: براساس تحقیقات انجام شده بیشترین وقت اوقات فراغت سپری شده نوجوانان از سن 12 تا 18 سال در کنار خانواده می‌باشد. خانواده‌ها باید برای گردش، دیدار با اقوام و سفرهای درون شهری، رفتن به پارک، اماکن تفریحی، ورزشی و ... برنامه ریزی کنند که عملابا توجه به حجم کاری و هزینه‌های بالای گردش و غیره امکان پذیر نمی باشد. همچنین براساس تحقیقات انجام شده، نوجوانان بیشترین وقت خود را با تماشای فیلم و تلویزیون سپری می‌کنند. تمایل آنان به استفاده از سایت‌ها و اینترنت به علت کنجکاوی آنان بیش از هر زمان دیگر افزایش یافته است.
آیا باید مانع استفاده فرزندان از اینترنت شویم یا اینکه خودمان هم با آنان در برنامه‌ها و فعالیت‌ها مشارکت کنیم؟
از آنجا که صمیمی‌ترین افراد برای فرزندان والدین هستند پس لازم است والدین نیز با شرکت در بازی‌های کامپیوتری و کسب اطلاعات به روز به جای ممانعت، با فرزندان همکاری، همیاری، هم اندیشی و تعامل داشته باشند. بهترین راهکار و جذاب‌ترین شیوه غنی سازی اوقات فراغت فرزندان در منزل، استفاده از آموزش مجازی e-learming به عنوان مکمل تحصیل، آموزش بهتر، آسان تر و فراگیرتر می‌باشد. البته ورزش، دیدار اقوام، گردش در پارک و ... نباید از زندگی خانواده‌ها حذف شود اما نمی تواند همانند آموزش از راه دور برای آنان مفید- موثر و جذاب باشد. ایجاد، تقویت و توسعه آموزش غیر حضوری جهت ارتقای تحصیلی دانش آموزان با غنی سازی اوقات فراغت آنان در منزل برای والدین یک اصل مسلم و پذیرفته شده جهانی در کشورهای پیشرفته می‌باشد.
4- نظارت و کنترل بهتر فرزندان: براساس تحقیقات انجام شده، مدارس از لحاظ یاد دهندگی، جذابیت لازم را برای دانش آموزان ندارند. یکی از علت‌های آن اقتدار سنتی معلمان و عدم احساس صمیمی و دوستانه بودن در ارتباط و تعامل طرفین بین دانش آموزان و معلمان می‌باشد. نظارت معلمان بیشتر جنبه نمره‌ای، صوری و ظاهری داشته و عمق علل مشکلات و افت تحصیلی دانش آموزان برای آنان مشخص و روشن نیست لذا بعضا برخوردهای اخلاقی و فیزیکی نه تنها باعث بهبود دروس آنان نمی گردد بلکه موجب افت تحصیلی، افسردگی و اختلالات شخصیتی در دانش آموزان می‌شود اما در محیط و کانون گرم خانواده، والدین می‌توانند در هر زمان که بخواهند میزان پیشرفت تحصیلی و شخصیتی فرزندان خود را ارزیابی کنند و در جهت بهبود آنان چاره اندیشی نمایند لذا نظارت والدین همانند معلمان در یک زمان و مکان خاص نیست بلکه می‌تواند به طور مستمر و صمیمانه همراه با عواطف، احساسات، مهربانی، دلسوزانه و با شناخت علل و عوامل آن باشد.
5- خود کنترلی و خود شکوفایی و انعطاف پذیری توسط والدین دانش آموزان در منزل با حضور والدین ، خودشان را ارزیابی و کنترل می‌کنند و تظاهر به اصلاح نمی کنند. به جای دیگر کنترل خودشکوفایی، پویایی و خلاقیت در آنان به وجود می‌آ ید اما در مدرسه کنترل‌های نظارتی قانونی مانع از ایده‌های نو، جدید، خلاقیت و نوآوری در آنان می‌شود. انعطاف والدین بیش از معلمان می‌باشد. سختگیری‌های تعصبی در خانواده‌های با سواد و آگاه به مراتب کمتر از مدرسه می‌باشد. آرامش، رشد و شکوفایی فرزندان در آموزش از راه دور در خانواده به مراتب بهتر و بیشتر است.
نتیجه: در دنیای امروز به منظور کاهش هزینه‌های دولت، نظارت و همکاری و همیاری والدین در امر تعلیم و تربیت و آموزش فراگیر، آسان و با کیفیت یک اصل لاینفک نظام آموزش و پرورش تحت عنوان نهضت آموزش از طریق خانواده به وجود آمده است.
به طوری که با حفظ نیمه حضوری دانش آموزان در مدارس جنبه‌های تربیتی و آموزشی هر دو را مکمل یکدیگر با همکاری مدرسه و خانواده، محقق می‌نماید. البته منظور، حذف معلمان و دبیران دلسوز و زحمتکش از مدارس نیست بلکه تعامل و پررنگ کردن نقش خانواده در دنیای معاصر از طریق آموزش از راه دور (مجازی) می‌باشد.