افشاي اسرار و مجازات حبس
برابر قانون مجازات اسلامی پزشکان، جراحان، ماماها و داروفروشان و کسانی که به لحاظ شغل یا حرفه‌شان محرم اسرار می‌شوند هرگاه در غیر موارد قانونی اسرار مردم را افشا کنند به 3 ماه و یک روز تا یک سال حبس یا به جزای نقدی یک میلیون و 500 هزار تا 6 میلیون ریال محکوم می‌شوند.
از نظر اخلاقی افشای اسرار دیگران امری زشت و نکوهیده است به ویژه از سوی اشخاصی که جامعه برای شغل و مقام اجتماعی‌شان حرمت خاصی قائل است، مانند پزشکان و وکلا. لهذا طرح بحث را با یک سؤال فرضی آغاز می‌کنیم.
فرض کنید شخصی نزد پزشک یا وکیل می‌رود و در مورد بیماری یا مشکل خانوادگی‌اش مسائلی را با او در میان می‌گذارد که در این حالت پزشک یا وکیل اخلاقاً موظف به حفظ گفته‌ها و اسرار اوست.
در کشور ما قانونگذار افشای اسرار مردم را از سوی اشخاصی که به لحاظ شغل و حرفه‌شان اسرار مردم را به دست می‌آورند جرم می‌داند و مرتکب را قابل تعقیب و مجازات می‌شناسد. چون در این مشاغل مردم به دلیل نیازشان به این افراد مراجعه می‌کنند و باید به این افراد اطمینان داشته باشند و بر مبنای همین اطمینان راز و اسرار خود را بیان کنند تا از راهنمایی‌های آنان برای حل مشکل خود برخوردار شوند و اگر قرار باشد پزشک یا هر شخص دیگری که از اسرار مردم آگاه می‌شود آن را به دیگران بازگو کند، موجب بی‌اعتمادی مردم می‌شود.
برابر قانون مجازات اسلامی پزشکان، جراحان، ماماها و داروفروشان و کسانی که به دلیل شغل یا حرفه‌شان محرم اسرار می‌شوند هرگاه در غیر موارد قانونی اسرار مردم را افشا کنند به 3 ماه و یک روز تا یک سال حبس یا به جزای نقدی یک میلیون و 500 هزار تا 6 میلیون ریال محکوم می‌شوند. اگر بخواهیم اشخاصی را که به موجب قانون محرم اسرار مردم می‌شوند دسته‌بندی کنیم عبارتند از:
- وکلای دادگستری: برابر ماده 30 قانون وکالت، وکیل باید اسراری را که به لحاظ وکالت از طرف موکل مطلع می‌شود و نیز اسرار مربوط به شرافت و اعتبار موکل را حفظ کند و در صورت افشای اسرار موکل به دیگران در غیر موارد قانونی علاوه بر مجازات، از حیث شغلی نیز دچار محرومیت خواهد شد.
پرسش: در چه مواردی وکیل باید اسرار موکل خود را افشاء کند؟
پاسخ: اصولاً چه وکیل و چه هر شخص دیگری که به موجب قانون حافظ اسرار مردم شناخته می‌شود حق ندارد اسرار آنان را افشا کند و چنانچه وکیل یا هر شخص دیگری که حافظ اسرار است به حکم قانون افشای سر نکند، مرتکب تخلف می‌شود. برای مثال اگر متهم نوشته‌های خود را که مؤثر در کشف جرم است به وکیل خود سپرده باشد و با درخواست بازپرس، وکیل از ارائه آنها خودداری کند به مجازات مقرر برای خلاصی متهم از محاکمه، محکوم می‌شود.
- کارگزاران بورس و اوراق بهادار: کارگزاران مکلف به حفظ اسرار دستور دهندگان هستند و حق افشای دستورهای رسیده را ندارند و در صورت تخلف به مجازات افشای سر محکوم می‌شوند.
- مرکز آمار: ایرانیان مقیم داخل و خارج کشور و نیز خارجیان مقیم ایران به پرسش‌های مربوط به سرشماری‌ها و آمارگیری که توسط مرکز آمار ایران صورت می‌گیرد باید پاسخ صحیح بدهند. آمار و اطلاعاتی که ضمن آمارگیری توسط این مؤسسه از مردم به دست می‌آید محرمانه است و جز در تهیه آمارهای عمومی و کلی نباید مورد استفاده قرار گیرد و نمی‌توان از این اطلاعات در مراجع قضایی و اداری و مالیاتی آن استفاده کرد.
- مطبوعات: مطبوعات حق ندارند مذاکرات غیر علنی مجلس شورای اسلامی و مذاکرات غیر علنی محاکم دادگستری یا تحقیقات مراجع اطلاعاتی و قضایی را که طبق قانون، افشای آنها مجاز نیست افشا کنند.
پرسش: اگر کسی در زمان دارا بودن شغل یا حرفه، رازی را بدست بیاورد و پس از این که آن شغل را از دست داد. راز را فاش کند، باز هم مرتکب جرم شده است؟
پاسخ: فرقی نمی‌کند که افشای راز در زمان اشتغال باشد یا بعد از آن، در هر دو حالت حق ندارد آن را افشاء کند.
پرسش: آیا کارمندان شرکت مخابرات یا پست حافظ اسرار مردم هستند؟
پاسخ: بله و هرگاه مراسلات یا مکالمات تلفنی اشخاص را در غیر مواردی که قانون اجازه داده است، مفتوح یا توقیف یا معدوم یا بازرسی یا ضبط یا استراق سمع کنند، یا بدون اجازه صاحبان آنها مطالب آن را افشا کنند به مجازات حبس و جزای نقدی محکوم می‌شوند.