بررسی ارتباطات بین الملل زمینه مطالعه موضوعاتی را فراهم ساخته است: مطالعات پروپاگاند ، جریان نامتوازن اخبار و سرگرمی ها میان کشورها، تسلط هالیوود در تولید و پخش برنامههای تصویری در جهان، عوامل زیربنایی و ملزومات ظهور موسسات فرستنده دیجیتالی بزرگ(همچون مخابرات، نرم افزار و کمپانی های رسانه‌ای آن‌لاین)، نقش دولت در شکل‌گیری رسانه‌های ملی،نقش سازمان‌های بین‌المللی در شکل دهی به صنایع، جریانات و کاربردهای رسانه‌های جهانی.
- تسلط موسسات رسانه‌ای بر افراد، فرهنگ‌ها و سیاست‌های فرامرزی ( امپریالیسم فرهنگی یا رسانه‌های فرا ملیتی) سوالات جدیدی را مطرح ساخته است:اهمیت فرایند‌های محلی و جهانی، ظهور موسسات رسانه‌ای چند ملیتی، اشکال نظام‌های اطلاع رسانی زنجیره‌ای، اهمیت آگهی های تبلیغاتی فرا ملیتی، چگونگی وقوع رسانه‌های چند ملیتی و مطالعات فرهنگی در بافت روابط نژادی، طبقه‌ای و جنسیتی یا متمرکز بر پراکنده‌گی های ملی؛ کاربرد رسانه‌های جدید توسط جنبش‌های اجتماعی مدنی در تامین اهدافی همچون دفاع از حقوق انسانی، صلح،حفظ محیط زیست.
- معرفی بخش‌های عمده نظریات و پژوهش‌های مربوط به ارتباطات بین‌الملل در نیمه دوم قرن 20، بررسی ویژگی‌های تحلیلی و مفهومی رهیافت‌های متفاوت به ارتباطات بین‌المللی با ارجاع به بافت نهادی و سیاسی این مطالعه.
- در پایان با طرح دو سوال: چگونه می‌توان به رغم ورود طیفی از سوالات و دغدغه‌ها از حوزه‌های مختلف علوم اجتماعی سهم متمایز یک رهیافت ارتباطی را حفظ کرد؛ و اینکه فقدان حمایت‌های نهادی معاصر از نظریه و پژوهش در ارتباطات بین‌الملل، چه آثاری دارد؛ این فصل را به پایان می‌برند.
مطالعات پروپاگاندو جنگ روانی
- پیچیده‌ترین سوال در مطالعه ارتباطات بین‌المللی، به خاستگاه سوالات، مفاهیم، نظریه‌ها و روش‌های عمده در این حوزه مربوط می‌شود.
- محدود شدن مسائل و اهداف ارتباطات جمعی بین‌المللی در قالب دو مجموعه از سوالات اجتماعی و سیاسی (دهه 1930) در خصوص نقش و اهمیت فرایند‌های ارتباطجمعی به طور کلی ،و توسعه مدل ارتباطی لاسول، به انضمام مفهوم «افکار عمومی» برگرفته از کار لیپمن و طرح سوالاتی در خصوص عوامل شکل دهنده افکار عمومی و نقش رهبران در شکل‌گیری و جهت‌یابی این افکار.
- تلاش‌های تبلیغاتی حزب سوسیالیست ملی آلمان در دهه 1930 و شروع جنگ در اروپا که تهدیدی برای اروپا محسوب می‌شد، فرصتی برای تحلیل افکار عمومی و فرایند‌های ارتباط جمعی بکار گرفته شده در جنگ، فراهم ساخت.
- انجام تحقیقاتی در خصوص چگونگی بسیج توده‌ها و دستیابی به موافقت برای جنگ در سرزمین آمریکا و شیوه‌های در حال توسعه ارتباطات برای پاشیدن بذرشک،سوء ظن و اطلاع زدایی از گروه‌های دشمن، از جمله آثار این دوره است.
- جنگ روانی ابزار مهمی در جعبه ابزار استراتژیست‌های نظامی، بویژه استراتژیست‌های اصلی ایالات متحده محسوب می‌شد.
- از جمله میراث جنگ روانی: بررسی ارتباطات جمعی و و آثار آن، مطالعه نظام‌های ارتباطی اتحاد جماهیر شوروی یا سایر کشورها، اصلاح تکنیکهای افکار‌سنجی، خلق افکار عمومی و تکنیکهای مورد نیاز برای مخاطبان آمریکا در مناطق مخالف، اصلاح مفهوم «گروه مرجع » و نظریه جریان دو مرحله‌ای.
- ارتباط دموکراسی با افکار عمومی در تقویت اهداف و ابزار‌های دولت دموکراتیک و اینکه اهداف ثابت دموکراسی از طریق ابزار‌های متناسب با نیاز‌ها و فرصت‌های هر زمان تامین می‌شود.
- طرح جنگ به عنوان نوعی سیاست با ابزار ویژه(در 1984)
- طرح ارتباطات، عنوان نوعی جنگ مستمر با ابزار‌های مناسب
- ضرورت بررسی افکار عمومی در کشورهای متفاوت و توسعه ابزار‌ها و تکنولوژیها برای تامین استیلای ارزشهای غرب به عنوان وظیفه پژوهشگران ارتباطات. این ابزار‌ها عبارتند از مفاهیم، نظریه‌ها، روش‌های تحقیق و ویژگی‌های مشخص قلمرو ارتباطات بین‌المللی که در هر شرایطی کاربرد دارند.
ارتباطات و توسعه: نوسازی
- تفسیر مسیر پژوهش‌های مربوط به ارنباطات بین‌الملل از تاکید بر کنترل افکار عمومی کشورها به بسیج افکار عمومی و منابع کشورها برای توسعه ملی.
- الگوی نوسازی توسعه باید در بافت مجموعه‌ای از اهداف و غایات موجود در چارچوب جنگ سرد و کارگزاران دولتی دارای علایق سیاسی ویژه که عهده‌دار توسعه‌اند، مطرح شود.
- اهداف آمریکا از کمک به توسعه کشورها، کنترل گسترش کمونیسم بود.به اعتقاد برخی اندیشمندان پیشنهاد یک آینده یا جهت‌گیری برای کشورها در راستای رشد و رفاه اقتصادی پیشرفته می‌تواند مصیبت‌های انسانی را که پایه‌ای برای پذیرش پیام‌های کمونیسم محسوب می شوند تقلیل دهد.
- از دید کارشناسان، توسعه اقتصادی در جنوب نه فقط برای این کشور‌هاکه در محدود سازی گسترش بین‌المللی کمونیسم نیز موثر است.
- نقش ارتباطات در توسعه و بهبود اقتصاد از طرق گوناگونی همچون: ایجاد فرصت برای آموزش‌های اجتماعی، تغییر نگرش‌های اجتماعی، تغییر رفتار‌ها و روابط اقتصادی موثردرافزایش‌‌کارایی‌کارگران؛ استفاده بهینه از تکنولوژی‌در بخش‌های تعلیم و تربیت،بهداشت و درمان، کشاورزی؛ افزایش کارایی بازار؛ افزایش کارایی نهاد‌های دولتی، تامین انگاره‌هایی از اعمال و رفتار‌های معین با هدف تامین آموزش‌های اجتماعی، تغییر کارگزارانی که بر پایه ارتباطات میان فردی با افراد و گروه‌ها کار می‌کنند، تقویت الگو‌های خاص نوآوری یا پذیرش تکنولوژیها و فعالیت‌های جدید.
- تغییر موضع سازمان‌های بی‌المللی از برجسته‌سازی ارتباطات به عنوان یک ابزار تبلیغاتی در رقابت‌های میان ایالتی به یک ارتباط نهادی شده در سیاست‌های بین‌المللی.
- تغییر شکل ارتباطات توسعه یافته در بافت تقسیم‌بندی شمال- جنوب میان کشورها نقش نوسازی در انتقال رفتار‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی از مرز‌ها در لفافه یک مدل جهان‌شمول از توسعه.
مطالعات ملی، توسعه نیافتگی و وابستگی
- پژوهش‌های معطوف به ارتباطات سیاسی در سایر کشورها و چگونگی تاثیرپذیری آنها از طریق کاربرد رسانه‌های ارتباط جمعی.
- واسطه شدن جنگ سرد که زمینه انجام پژوهش‌های رسانه‌ای مقایسه‌ای را فراهم ساخته، مشکلاتی را برای معرفی بعد مقایسه‌ای مطالعات بین‌المللی پدید آورده است.
- مطالعات مقایسه‌ای در حوزه ارتباطات، تحت تاثیر مطالعات مربوط به نوسازی، بیشتر جهان را در جرگه کشورهای «سنتی» جای داده است.
- جریان عمده پژوهش‌های سیاسی مقایسه‌ای از دو مدل تحلیل سیستم‌ها ( ملاحظه هر کشور به عنوان یک نظام منحصر بفرد) و عرضه اعتبار علمی اجتماعی از طریق کاربرد مدل‌‌های کمی، تاثیر پذیرفته است.
- وابستگی سرعت و کندی نرخ رشد و توسعه اقتصادی در بخش‌های متفاوت جهان به یکدیگر.
- نقش برنامههای پخش مستقیم ماهواره‌ای به عنوان یک چالش با حاکمیت ملی و نقش قوانین بین‌المللی در برخورد با مشکلات موجود در ارتباطات بین‌المللی( همچون کاربرد وسایل ارتباطی، حقوق ارتباط و تبلیقات مخالف)، توازن جریان‌های خبری و وسایل سرگرمی، از جمله مواضع مورد بحث اندیشمندان.
- همسویی طرح سوالات معطوف به ارتباطات بین‌المللی با منازعات گسترده بر سر روابط قدرت.
- رابطه میان ارتباطات و جامعه و نیز عدم توازن بین‌المللی و نابرابری در جهت‌گیری و محتوای جریان‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی، از جمله مواضع مورد بحث یونسکو( در کمیسیون1976) و انعکاس یافته در کتاب«یک جهان و چندین صدا»
- تقویت سیاست‌های ارتباطی، رشد حرفه‌ای روزنامه‌نگاران؛ حقوق، مسئولیت و اخلاق روزنامه نگاران، تقویت خود اتکایی ملی نظام‌های رسانه‌ای؛ از جمله موارد پیشنهادی گزارش کمیسیون یونسکو برای مقابله با این عدم توازن.
نظام ارتباطی و اطلاع رسانی جهان جدید(nwico) و بحران‌های بین‌المللی
- بوجود آمدن دورهیافت معین به پژوهش‌های ارتباطات بین‌المللی و حمایت نهادی از پژوهش‌های ارتباطی بین‌المللی در واکنش به کتاب «یک جهان و چندین صدا».
- توام شدن تاکید بر تقویت حاکمیت ملی (استقلال و خود مختاری) در قلمرو ارتباطات با تلاش برای تقویت جریان حرفه‌ای شدن در میان کارشناسان رسانه‌ای و دموکراتیزه شدن نظام‌های رسانه‌ای.
- مفروضات اصلی و زیر بنایی، درک نیاز به نهاد‌های ملی قدرتمند برای تقویت و دفاع از کارشناسان رسانه‌ای، تامین دستیابی دموکراتیک به رسانه‌ها، رشد ایده حقوق ارتباطی به عنوان یک حق انسانی را منعکس ساخت.
- بروز بحران سلطه غرب در دهه 1980، تحت تاثیر جنگ سرد جدید، بحران بدهی، افزایش هزینه‌های نظامی، تقلیل کمک‌های رسمی توسعه و زوال نسبی این بحران در پایان این دهه به واسطه فروپاشی اتحاد جمایر شوروی و توزیع قدرت کشورهای در حال توسعه مرسوم به گروه 77 و شکل‌گیری توافق عام بر سر تعرفه‌ها و تجارت، بانک جهانی، سازمان ذخیره پولی بین‌المللی به عنوان شاخص‌ترین سازمان‌های بین‌المللی.
- سوق یابی الگوی پژوهش‌های ارتباطات بین‌المللی به ارتباط از را دور (مخابرات) برای توسعه و تاکید بر شبکه مخابراتی دو سویه و نقش این ارتباط در تقویت ثمر بخشی و کارایی اقتصادی، انسجام اجتماعی و سطوح مشارکت اجتماعی (در دهه 1990) .
- برخورداری کشورهای صنعتی از امکانات مخابراتی و خدمات تلفنی گسترده در مقایسه با کشورهای در حال توسعه و نقش آن در توسعه بویژه در کاهش هزینه‌های ناشی از مسافرت و زمان و ارسال خدمات ویژه به مناطق روستایی.
- هدف عمده مبادلات بین‌المللی ارائه شرایط نسبتا مشابه با کشورهای توسعه یافته به کشورهای کمتر توسعه یافته است.
- اولویت ارتباطات مخابراتی در توسعه همسو با تلاش نهاد‌های بین‌المللی برای تشویق سرمایه گذاری و خصوصی سازی موسسات مخابراتی در بخش‌های مختلف جهان.
- امکانات ارتباطی در توصیه به یکپارچگی ملی و توسعه اجتماعی و یکپارچه سازی بخش‌های اقتصادی کشورهای جهان سوم در اقتصاد سیاسی جهانی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
دهه 1990، از ارتباطات بین‌المللی تا ارتباطات چند ملیتی و از ارتباطات چند ملیتی تا ارتباطات جهانی
- تجزیه برخی دولت- ملت‌ها در پایان جنگ سرد و شکل‌گیری برخی دولت - ملت‌های جدید در آغاز دهه 1990.
- ملت سازی در کشورهای سابقا کمونیستی مستلزم شکل‌گیری نهاد‌های اقتصاد بازار، دموکراسی‌های اداری، برنامههای تغییر آموزشی یا اجتماعی با هدف خلق انسان‌های جدید، سرمایه دار کار‌آفرین، مصرف کننده و شهروند جدید و نیز تغییر نگرش مدیران و تصمیم‌سازان بازار است.
- شرکت عالمان اجتماعی در نقش حقوق‌دان، مدیر،اقتصاد‌دان،مشاور شغلی، تغییر اجتماعی و نهاد سازی.
- نقش مهم اقتصاد سیاسی و ارتباطات و توسعه در دهه گذشته و ترکیب این حوزه با مطالعات مربوط به دولت، رقابت‌های درون ایالتی، تجارت، سرمایه گذاری در خدمات ارتباطی، جامعه مدنی، موسسه رسانه‌ای فراملی و مقایسه نمونه‌های ملی در بافت لیبرالیسم مشترک سیاست‌های ارتباطی.
- تاثیر چالش‌ها و مناظرات میان نظام ارتباطی و اطلاع رسانی جهان جدید( nwico) و یونسکو در یک چارچوب جغرافیایی سیاسی از سیاست‌های قدرت بین‌المللی.
- طرح موضوع جهان اطلاعات و ارتباطات بین‌المللی در چارچوب کشمکش میان دولت – ملت‌ها بر سر قدرت و پرستیثر در سیاست‌های جهانی.
- ورود برخی نظریات و پژوهش‌ها از قلمرو اقتصاد سیاسی بین‌المللی و مطالعات سیاسی به حوزه ارتباط جمعی.
- ادعای تحلیل‌گران حقوقی و اقتصادی از منظری آرمان‌گرایانه و و بیشتر جبری و تکنولوژیکی مبنی بر اینکه دولت یا سیاست‌های ملی و توافق‌های بین‌المللی، برای اعطای قدرت به تکنولوژی‌های ارتباطات جدید جهت انتقال ارتباطات ومعاملات از ورای مرز‌ها؛ نقش اندکی دارند.
- نقش مهم تکنولوژی‌های ارتباطی به عنوان یک عامل اقتصادی و تسهیل کننده تجارت بین‌المللی و تاکید اقتصاد دانان بین‌المللی برمنافع ناشی از تجارت آزاد و سرمایه‌گذاری در تکنولوژیها و خدمات ارتباطی (در توسعه اقتصادی) و ضرورت توافق بین‌المللی بر حفظ آزادی این تعاملات.
- تاکید بر نقش ارتباطات به عنوان یک تکنولوژی قدرت بخش و زیر ساختی برای انجام سایر خدمات همچون نقش مخابرات یا تکنولوژیها و خدمات ارتباطی در رشد و توسعه اقتصاد جدید.
- نقش نظریه‌های ارتباطات بین‌المللی در بررسی پیچیدگی روابط میان دولت‌ها، گروه‌های اجتماعی مدنی و سازمان‌های بخش خصوصی و نیز نقش کاربردهای تکنولوژی اطلاعاتی و ارتباطی جدید در تغییر کنش‌گران و کنش‌های تعیین کننده سیاست‌های بین‌المللی و فرهنگ جهانی.
- تکنولوژی های ارتباطات بین‌المللی علاوه بر بررسی ارتباط میان دولت‌ها و یک دولت باجمعیت‌های وابسته به سایر دولت‌ها در بررسی گروه‌های شهروندی از کشورهای مختلف که در خصوص موضوعاتی همچون شناسایی حقوق بشر،خود مختاری، حفظ محیط زیست، بهداشت و ایمنی کارگران یا مخالفت با سلاح‌های شیمیایی، منابع زمینی و موافقت‌های تجاری فعالیت مشترک دارند، نیز نقش قابل توجه ایفا می‌کنند.
برگرفته از: ertebatat.org 22/12/84