نویسنده: سید علی مقدم
احادیث و روایات بسیاری در خصوص حضرت صاحب الزمان آمده است.از نحوه تولد، زندگی ایشان، دوران غیبت صغری و کبری ، ظهور و علائم آن حکومت و...اما در این میان با توجه به سوره‌های قرآن کریم می‌توان آیاتی را دید که به اثبات و حقانیت و قطعی بودن ظهور ایشان اشاره دارد.در این سری مطالب سعی خواهد شد تا به بررسی سوره‌های قرآن کریم و نشانه‌های حضرت مهدی(عج) در آیات شریفه بپردازیم.
سوره بقره
آیه شماره 3:
الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلاه و مما رزقناهم ینفقون
یعنی:« آنان که به غیب ایمان می‌آورند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به ایشان روزی داده ایم انفاق می‌کنند.»
تفسیر در رابطه با این آیه شریفه بسیار است. شیخ صدوق در کتاب کمال الدین از حضرت امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که فرمودند:
هرکس اقرار به ظهور امام زمان کند ایمان به غیب آورده است.
متقین در این آیه شریفه شیعیان علی هستند و (غیب) حجت غایب است. دلیل این معنی آیه
« فقل انما الغیب لله فانتظروا انی معکم من المنتظرین »
یونس20 « یعنی : ای پیغمبر بگو غیب مال خداست پس منتظر باشید که من نیز با شما از منتظرانم.
در این آیه گروهی دیگر از مفسران حضرت مهدی را از مصادیق »یومنون بالغیب« دانسته و یکی از ویژگی‌های آن حضرت را غایب قلمداد کرده‌اند.
برخی دیگر از مفسران روز رجعت را از لحاظ اینکه از اموری است که از نظر ما غایب است مصداق آیه شریفه دانسته و ایمان به غیبت در » یومنون بالغیب« را ایمان به رجعت دانسته اند.» تفسیر صافی ج 1 - بیان السعاده ج 1»
در همین سوره بقره مفسران درباره آیه
«و من الناس من یقول آمنا بالله و بالیوم الاخر و ما هم بمومنین»
یعنی : و برخی از مردم می‌گویند ما به خدا و روز بازپسین ایمان آورده‌ایم ولی گروندگان »راستین« نیستند. »بقره8« می‌گویند که عبارت و بالیوم الاخر در زمینه مهدویت مورد توجه برخی از مفسران قرار گرفته و آن را به روز رجعت یا روز امام مهدی (عج) تفسیر نموده‌اند.
آیه 86 سوره بقره:
اولئک الذین اشتروا الحیاة الدنیا بالاخره فلایخفف عنهم العذاب و لاهم ینصرون
همین کسانند که زندگی را به بهای دیگر خریدند پس نه عذاب آنان سبک گردد و نه ایشان یاری شوند.
در خصوص این آیه برخی از مفسران شیعه از این آیه فلسفه برخورد حضرت با مخالفین را تبیین نموده اند: تفسیر صافی ج 1- البرهان ج1 ص 267- تفسیر جامع ج 1 ص 206
درآیه 148 سوره بقره:
«فاستبقوا الخیرات این ما تکونوا یات بکم الله جمیعا ان الله علی کل شی ء قدیر»
یعنی: پیشی گیرید اعمال نیک را هرجا که باشید خدا همه شما را خواهد آورد زیرا خداوند به هر چیزی تواناست.
غیبت نعمانی از حضرت امام صادق علیه السلام روایت نمود که فرمود: این آیه درباره قائم آل محمد (عج) و یاران او نازل شده و آنها پیش از آنکه موقع آمدنشان معلوم گردد اجتماع می‌کنند.
سوره آل عمران
در سوره آل عمران در آیه 140:
تلک الایام نداولها بین الناس
یعنی این روزها را میان مردم می‌گردانیم.
روایت شده است که امام صادق (ع) فرمود:
از زمان خلقت آدم همیشه دولتی از خدا و دولتی از شیطان بوده پس در این زمان دولت خدا کو؟ آگاه باشید که صاحب دولت خدا قائم آل محمد (عج) است.
سوره مائده
نگاهی به آیات این سوره مبارکه داریم.
آیه سوم از سوره مبارکه مائده:
الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلاتخشوهم و اخشون
یعنی امروز کسانی که راه کفر پیش گرفته‌اند از دین شما نومید شدند پس از آنها نترسید بلکه از قهر من بترسید.
در تفسیر عیاشی از امام باقر علیه السلام نقل می‌کند که در تفسیر این آیه فرمود:
آن روز، روز ظهور صاحب الزمان است که بنی امیه نومید می‌شوند و آنها هستند که کافر گشته و از آل محمد (ص) نومید می‌باشند.
در همین سوره در آیه 8:
یا ایها الذین آمنوا کونوا قوامین لله شهدا بالقسط...
یعنی ای کسانی که ایمان آوردید برای خدا به داد برخیزید و به عدالت شهادت دهید. صاحب تفسیر اطیب البیان فی تفسیر القرآن در تبیین مفهوم قوامین به قائم به عنوان یکی از لقب‌های حضرت مهدی اشاره کرده است.
در آیه 14 سوره مبارکه مائده:
و من الذین قالوا انا نصاری اخذنا میثاقهم فتسوا حظ مما ذکروا به فاغرینا بینهم العداوه و البغضاء الی یوم القیامه و سوف ینبئهم الله بما کانوا یصنعون
و از کسانی که گفتند ما نصرانی هستیم از ایشان نیز پیمان گرفتیم و بخشی از آنچه را بدان اندرز داده شده بودند فراموش کردند و ما هم تا روز قیامت میانشان دشمنی و کینه افکندیم و بزودی خدا آنان را از آنچه می‌کرده‌اند خبر می‌دهد. درباره این آیه بعضی از مفسران با توجه به ( حظا مما ذکروا به) از حضرت امام صادق علیه السلام نقل کرده‌اند که فرمود:
اما انهم سیذکرون ذلک الحظ مع القائم منا عصابه منهم
را اشاره می‌کنند که درباره بهره بردن اصحاب عام یعنی همان مومنان صالح که از سراسر جهان به حضرت خودشان را می‌رسانند، می‌باشد. « کنز الدقائق ج 4» البته گروهی از مفسران می‌گویند که این آیه درباره چگونگی غلبه اسلام بر سایر ادیان در زمان حکومت صاحب الزمان (عج) می‌باشد. « تفسیر نمونه ج 4 »
سوره انعام
آیه 23 سوره مبارکه انعام :
قالوا و الله ربنا ما کنا مشرکین
یعنی : گفتند به خدا قسم ما شرک نبودیم.
در کافی آمده است که امام باقر علیه السلام در مورد این آیه می‌فرمایند: یعنی آنها هنگام ظهور امام زمان (عج) می‌گویند: ما منکر ولایت امیرالمومنین (ع) نبودیم . البته آیه بعد هم به این موضوع اشاره می‌کند.
انظر کیف کذبوا علی انفسهم و ضل ما کانوا یفترون
یعنی: ببین چگونه دروغ بر خود بستند و آنچه را افترا می‌بستند فراموش کردند؟
آیه 37 سوره انعام:
و قالوا لولانزل علیه آیه من رب قل ان الله قادر علی ان ینزل آیه ولکن اکثرهم لایعلمون
یعنی: گفتند: چرا معجزه‌ای از سوی پروردگارش بر او نازل نشده است؟ بگو: بی تردید خدا قادر است که پدیده ای شگرف فرو فرستد لیکن بیشتر آنان نمی‌دانند.
بسیاری از مفسران شیعه با تکیه به روایت امام باقر علیه السلام در اینکه خداوند قادر است که پدیده‌ای شگرف فرو فرستد می‌گویند که منظور دابته الارض، خروج دجال و نزول حضرت عیسی می‌باشد. «کنزالدقائق ج 4- تفسیر جامع ج 2»
آیه 158 سوره انعام:
یوم یاتی بعض آیات ربک لاینفع نفسا ایمانها لم تکن آمنت من قبل
یعنی: روزی که بیاید یکی از آیات پروردگارت ایمان کسانی که قبلا ایمان نیاورده‌اند سودی نبخشد
صدوق در کمال الدین و ثواب الاعمال از حضرت صادق علیه السلام روایت می‌کند که فرمود:«آیات » ائمه هستند و « بعض آیات» قائم آل محمد (عج)است. البته مفسران علاوه بر این با اشاره بر کل آیه 158 آن را نشانه ظهور حضرت مهدی و نزول حضرت عیسی برشمرده اند و گروهی طلوع خورشید از مغرب را اضافه می‌کنند.
امام زمان (عج) در آیات قرآن
آیه 3 سوره مبارکه توبه:
و اذان من الله و رسوله الی الناس یوم الحج الاکبر
یعنی در روز حج بزرگ از جانب خدا و رسولش به مردم اعلان می‌شود.
در تفسیر عیاشی از امام باقر(ع) و امام صادق (ع) روایت شده است که فرمودند: «حج بزرگ» ظهور قائم و « اعلان» دعوت مردم است.آیه 36 سوره مبارکه توبه :
و قاتلوا المشرکین کافه کما یقاتلونکم کافه و اعلموا ان الله مع المتقین
یعنی با همه مشرکین پیکار کنید چنانکه آنها ( اگر دسترسی پیدا کنند) با شما نبرد کنند و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است.
در تفسیر عیاشی از زراره روایت است که گفت: از امام صادق علیه السلام راجع به این آیه سئوال شد پدرم امام باقر علیه السلام فرمودند: هنوز تاویل آن نیامده است . اگر قائم ما قیام کند، آن کس که او را می‌بیند تاویل آن را به خوبی خواهد دید. با ظهور او شعاع دین پیغمبر (ص) چنان بالا گیرد که در روی زمین شرک و بدبینی نماند چنانکه خداوند فرمود: و قاتلوهم حتی لاتکون فتنه ویکون الدین کله لله: یعنی با آنها پیکار کنید تا فتنه‌ای نماند و تمام دین از آن خداوند باشد.
آیه 32 سوره مبارکه توبه:
یریدون ان یطفئوا نورالله بافواههم و یابی الله الاان یتم نوره و لو کره الکافرون
یعنی: می‌خواهند نور خدا را با سخنان خویش خاموش کنند ولی خداوند نمی‌گذارد تا نور خود را کامل کند هرچند کافران را خوش نیاید. برخی از مفسران با نقل روایتی از امام صادق علیه السلام به تلاش فرعون برای از بین بردن حضرت موسی و بنی امیه و بنی عباس برای از بین بردن نسل اهل بیت(ع)اشاره نموده و شباهت حضرت مهدی(عج) به حضرت موسی را در ولادت بیان کرده‌اند. برخی دیگر از مفسران از امام کاظم نقل کرده‌اند که این آیه را به حاکمیت دین حق بر تمام ادیان در وقت قیام حضرت مهدی مطرح نموده‌اند.
سوره یونس
آیه 20 سوره مبارکه یونس :
فقل انما الغیب لله فانتظروا انی معکم من المنتظرین
یعنی : ای پیغمبر، بگو غیبت مال خداست پس منتظر باشید که من نیز با شما از منتظرانم. که این آیه به فضیلت انتظار اشاره می‌کند.
سوره هود
آیه 8 سوره مبارکه هود:
و لئن اخرنا عنهم العذاب الی امه معدوده لیقولن ما یحبسه الایوم یاتیهم لیس مصروفا عنهم و حاق بهم ما کانوا به یستهزون
یعنی: اگر عذاب را تا مدت معینی به تاخیر بیندازم حتما خواهد گفت: چه چیز آن را بازداشت؟ آگاه باش روزی که عذاب به آنها برسد از ایشان بازگشتنی نیست و آنچه را که مسخره می‌کردند آنان را فرو خواهد گرفت. از امام علی (ع) در مورد « امه معدوده» نقل شده است که فرمودند :
اصحاب قائم آل محمد (ص) هستند که 313 نفرند «اصحاب القائم الثلاث مائه و البضعه عشر»آیه 86 سوره مبارکه هود: بقیت الله خیر لکم ان کنتم مومنین و ما انا علیکم بحفیظ یعنی: اگر مومن باشید، باقیمانده خدا برای شما بهتر است و من بر شما نگاهبان نیستم. در این آیه گروهی با اشاره بقیت الله آن را به عنوان یکی از ویژگی‌های خاص صاحب الزمان (عج) می‌دانند.