نویسنده: علی مهدوی
«الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلوه و مما رزقناهم ینفقون؛
متقین کسانی هستند که به خدا و روز قیامت ایمان دارند و نماز به پا می‌دارند و از آنچه که خدا به آنها روزی داده، انفاق می‌کنند»(بقره/3).
مطابق آیه شریفه فوق، یکی از ویژگی‌های بارز «متقین»، آن است که از آنچه حق تعالی به آنها روزی داده است، در راه خدا انفاق می‌کنند. خدای سبحان در ابتدای سوره بقره می‌فرماید: وجه ترتب انفاق بر اقامه نماز در آیه شریفه فوق آن است که حبّ مال و جاه و بخل، مانع از انفاق است و تنها نمازگزاران راستین هستند که جان خود را از این قیود رهانیده، قدرت انفاق دارند. خدای سبحان می‌فرماید:
«إنّ الإنسان خلق هلوعاً إذا مسّه الشرّ جزوعاً و إذا مسّه الخیر منوعا إلاالمصلینً»(معارج/19-22).
«هلوع» صفتی است که از مصدر «هلع» که به معنای شدت حرص است، اشتقاق یافته و به کسی گفته می‌شود که هنگام برخورد با ناملایمات بسیار جزع می‌کند و چون به خیری می‌رسد از انفاق به دیگران خودداری می‌کند. مطابق این آیه شریفه، نمازگزاران واقعی از گزند هلوع بودن، مصونند، از این رو به دنبال آیات فوق می‌فرماید:
«و الذین فی اموالهم حق معلوم للسائل و المحروم»(معارج/24و25).
بنابراین، اقامه نماز سهم موثری در بخل زدایی دارد.
قرآن کریم آنچنان برای مسئله انفاق، ارزش و اهمیت قائل است که از آن با عنوان جهاد مالی تعبیر نموده:
«لکن الرسول و الذین آمنوا معه جاهدوا باموالهم و انفسهم»(توبه/88) و خودداری از انفاق را با «هلاکت به دست خود» برابر می‌داند و می‌فرماید: «و انفقوا فی سبیل الله و لاتلقوا بایدیکم إلی التهلکه»؛ از دارایی و اموال خود در راه خدا انفاق کنید و خود را با دست خود (به خاطر بخل از انفاق)، در هلاکت نیندازید»(بقره/195). قرآن کریم، انفاق کنندگان را با عنوان «صادقون» یعنی راستگویان و مومنین راستین «المومنون حقاً»، توصیف نموده و انفاق در راه خدا را در کنار تلاوت آیات کتاب وحی و اقامة نماز، تجارتی بدون زیان و کسبی پرسود معرفی نموده است:
«إنّ الذین یتلون کتاب الله و اقاموا الصلاه و انفقوا ممّا رزقناهم سرّاً و علانیه یرجونَ تجاره لن تبور»؛
همانا کسانی که کتاب خدا را تلاوت می‌کنند، و نماز به پا داشته و از آنچه روزی آنان کردیم در پنهان و آشکار انفاق نموده اند، تجارتی را امید دارند که زیان و ضرری در آن نخواهد بود و هرگز کسادی ندارد»«(فاطر/29).
همچنین قرآن مجید خودداری از انفاق را باعث خرابی آخرت و مساوی با کفر و ظلم می‌داند و اعلام می‌کند آنان که از انفاق، بخل می‌ورزند در قیامت دوست و شفیعی نخواهند داشت:
«یا ایها الذین آمنوا انفقوا ممّا رزقناکم من قبل ان یاتی یوم لابیع فیه و لاخلّه و لاشفاعه»؛
ای کسانی که ایمان آورده اید، از آنچه روزی شما کرده ایم در راه خدا انفاق کنید پیش از آنکه قیامت برسد، قیامتی که برای اهل بخل از انفاق نه چیزی برای خرید هست و نه دوستی و نه شفیعی«(بقره/254).
خداوند برای بیان ارزش انفاق از روش تمثیل استفاده کرده و با یک مثال جامع و دقیق، برکات و خیرات آن را به تصویر کشیده است:
«مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله کمثل حبّه انبتت سبع سنابل فی کلِّ سنبله مائه حبَّه والله یضاعف لمن یشاء والله واسع علیم»(بقره/261).
قرآن در این آیه شریفه، دانه انفاق را چنین توصیف می‌کند که هفت خوشه از آن می‌روید که در هر خوشه یکصد دانه است و به این ترتیب هفتصد برابر اصل خود می‌گردد. در آیات بیشماری از قرآن کریم، خداوند به انفاق کنندگان بشارت می‌دهد که از انفاق کردن هراس نداشته باشند، چراکه خداوند، عمل آنها را نادیده نخواهد گرفت و به بهترین وجهی جبران خواهد کرد. خداوند در آیه 39 از سوره سبا، «و ما انْفَقْتُمْ منْ شَیءٍ فهو یخلفه و هو خیرُ الرازقین»، تضمین نموده است که اموال انفاق کنندگان را برکت و فزونی بخشد، به شرط آنکه انفاق آنها در راه خدا باشد، یعنی هدفی جز کسب رضایت حضرت حق نداشته باشند و خدای ناکرده به خاطر اغراض دنیوی و انگیزه های مادی انفاق نکرده باشند. در روایتی از رسول اکرم (ص)آمده است: هر شب منادی ندا سر می‌دهد: «اللهم هَب للمُنْفِقِ خلفاً و هَبْ للمُمْسِکِ تلفاً؛ بار الها انفاق کنندگان را بیشتر عطا کن و اموال بخیلان را نابود ساز».