روان شناسی مکارانه معاویه در تقابل با علی(ع)

روان شناسي مكارانه معاويه در تقابل با علي(ع)

محسن عابدینی

نقش احساسات و عواطف در تکوین بینش‌ها و نگرش‌ها و ایجاد آن به اندازه‌ای است که قرآن به مسئله عواطف توجه بسیاری می‌دهد.

مولفه‌های اصلی و اساسی نگرش عبارت است از شناخت‌ها و گزاره‌های شناختی و معرفتی شخص و گزاره‌های عاطفی و احساسی و رفتارهای خاص. قرآن بیان می‌کند که ایمان، ترکیبی از شناخت‌ها و معرفت‌ها و نیز عواطف و احساسات و رفتارها و عمل است. از این رو ایمان بی شناخت را کامل نمی‌شمارد؛ دانشمندان بسیاری در جهان هستند که از نظر دانشی و شناختی در مرتبه استادی مسایل اسلامی هستند ولی ایمانی ندارند و تنها گزاره‌های شناختی دارند و آن را تدریس می‌کنند. این همان چیزی است که قرآن به عنوان: واستقینتها وحجدوا بها یاد می‌کند؛ یعنی به چیزی یقین کامل دارند و از نظر معرفتی و شناختی، کامل هستند ولی آن را انکار می‌کنند؛ زیرا عواطف و احساسات و دل ایشان متاثر از این شناخت نیست. حال اگر شناخت داشته باشند و حتی عواطف متاثر از آن باشد می‌بایست در عمل و رفتار نیز این شناخت و عواطف خود را نشان دهد. این است که قرآن ایمان را به عمل صالح پیوند می‌زند تا بیان کند که این شناخت و عواطف باید خود را در حوزه عمل نشان دهد. ولذا نگرش ایمانی شکل می‌گیرد.

روش تاثیرگذاری عاطفی

آن چه در این جا مورد نظر است بهره گیری معاویه از عنصر عواطف در حوزه عمل سیاسی است. در گزارش‌های تاریخی آمده است که معاویه برای بهره گیری‌های سیاسی خود از حربه عواطف و احساسات خیلی سود جست.

وی که در اندیشه سرکوب حضرت علی(ع) بود می‌خواست تا اهالی شام معاویه را دوست بدارند و علی(ع) را دشمن شمارند. با عمر و عاص در این باره گفت وگو کرد مشورت خواست. عمروعاص به وی پیشنهاد کرد تا برای کودکان شام بره هایی را تهیه و اهدا کنند.

معاویه چنین کرد و به کودکان شامی بره هایی را اهدا کرد و به سربازانش گفت: به کودکان شامی این بره‌ها را بدهید و بگویید که این‌ها را معاویه به کودکان شامی بخشیده است.مدتی این کودکان با این بره‌ها زندگی کردند و از نظر عاطفی به آنها وابسته شدند. آن گاه به اشاره عمروعاص دستور داد تا این بره‌ها را بربایند و یا به عناوین مختلف از آن‌ها پس بگیرند و بگویند: حضرت علی(ع) این کار را کرد.

این شیوه‌ای که معاویه به کار گرفت در روان شناسی از آن به روش تاثیرگذاری عاطفی یاد می‌کنند؛ زیرا از نظر شناختی کودکان شامی تفاوتی میان معاویه و حضرت علی(ع) نمی بینند؛ چون هیچ یک از آن دو را نمی شناسند و از دعواها و درگیری‌های سیاسی آن‌ها به سبب کودکی و سنشان آگاه نیستند؛ ولی همین کودکان این ظرفیت درونی را دارند که به معاویه به جهت بخشش بره‌ها علاقه مند شوند و با حضرت علی(ع) به سبب گرفتن و یا دزدیدن آن‌ها دشمن گردند.

معاویه با استفاده از روش بهره گیری عاطفی در حوزه تاثیر شناختی کاری کرد تا کودکان در آینده متاثر از آن عمل کنند. او از عواطف کودکان برای آموزش‌های شناختی خاصی در آینده استفاده کرد. و لذا نسلی را پدید آورد که دشمن علی(ع) بودند و به راحتی با علی(ع) و خاندانش می‌جنگیدند و لعنت می‌فرستادند و فرزندان امام علی(ع) را دشمن خویش می‌شمردند.