تفاوت امیدواری و خیال پردازی

پرسش: جایگاه و نقش امیدواری در حیات فردی و اجتماعی را توضیح داده و تفاوت های آن با خیال پردازی را بیان کنید؟

پاسخ: یکی از سازوکارهای حیات فردی و اجتماعی انسان، امیدواری است.

از نظر جهان بینی توحیدی، امید تحفه الهی است که چرخ زندگی را به گردش در آورد.و موتور تلاش و انگیزه را پرشتاب تر می کند. بنابراین اگر روزی امید از انسان گرفته شود، دوران خمودگی، افسردگی و ایستایی او فرا می رسد. از این رو امیدوار بودن، هنری است که باید همگان به خصوص نسل جوان آن را فراگیرند و سرلوحه برنامه های زندگی خود قرار دهند.

حقیقت امیدواری

امیدواری، حالتی نفسانی است که در آن، انسان به اموری که انتظارش را دارد دلبستگی پیدا کرده است. امید، در انتظار چیزی بودن است، درحالی که بیشتر وسایل و اسباب آن فراهم شده است. در فرهنگ فارسی، معمولاً امید و آرزو، درکنار یکدیگر به کار می روند، اما در زبان عربی به صورت جداگانه با عنوان های «رجا» و «امل» استعمال می شوند. با یک تحلیل می توان گفت: درهر امیدواری، آرزو هست، ولی هر آرزویی، امیدواری نیست. (محجه البیضاء، ج 7، ص 249)

تفاوت حالت امیدواری با خیال پردازی

انسان به اندازه ای می تواند برای خود امیدسازی کند که به مرز خیال پردازی و توهم نرسد. انسان به ویژه جوان از آنجا که سرشار از انرژی است، توان رسیدن به آرمان ها و اهداف بلند را درخود می بیند و افق بالاتری را برای خویش ترسیم می کند، و در اندیشه فرداهای بهتر است. برای او همواره خطر افتادن در دام اوهام وجود دارد. امیدسازی همیشه با درنظرگرفتن واقعیات، امکانات و توان و طاقت فردی صورت می گیرد، در حالی که خیال پردازی فاقد این ویژگی هاست. پس باید در امیدهایمان تجدید نظر کنیم.

ملاک تفکیک امیدواری و خوش خیالی

باید مرز بین امیدواری و خوش خیالی را به خوبی دانست تا یکی در جای دیگری قرار نگیرد.

امیدواری مقوله‌ای است که با فعالیت و تلاش همراه است. به بیان بهتر می توان گفت:امیدواری از سه جزء شناختی، عاطفی و حرکتی تشکیل می شود که با مقتضیات و امکانات فردی و محیطی انطباق دارد. دانش آموزی که بدون تلاش و مجاهدت در انتظار کسب مدارج علمی و پذیرش در دانشگاه به سربرد در حقیقت به خیال پردازی و توهم کاذب روی آورده و از امید واقعی فاصله گرفته است. این مساله در جهات معنوی نیز صادق است.

پیامبر اعظم(ص) می فرماید:«نادان کسی است که از هوای نفسانی خود پیروی کند و در عین حال از خداوند انتظار بهشت را داشته باشد» (همان،ص 250) همچنین امام علی(ع) دراین باره می فرماید:«لاتکن ممن یرجوا الاخره بغیر عمل» از کسانی مباش که بدون عمل، به آخرت امیدوار است. (نهج البلاغه، حکمت 142)

بنابراین اگر انسان انتظار، امید و آرزوی چیزی را در سر دارد، باید با سعی و تلاش مستمر، خود را برای رسیدن به آن امیدها و آرزوها آماده کند، در غیر این صورت به تصورات موهوم، غیر واقعی و کاذب پرداخته است.