راه گریز از وسواس شیطان

شرح فرازهایی از دعای هفدهم صحیفه سجادیه

«اللهم صل علی محمد و آله و امتعنا من الهدی بمثل ضلالته و زودنا من التقوی ضدّ غوایته و اسلک بنا من التقی خلاف سبیله من الردی».‌

تقوا و پرهیزکاری یکی از راههای گریز از وسوسه‌های شیطان است. امام سجاد (ع) در فراز فوق خداوند را چنین می‌خواند: «پروردگارا ما را از هدایت برخوردار کن گرچه او (شیطان) از ضلالت برخوردار است و ما را از پرهیزکاری توشه ده و لو اینکه او تبهکار است و ما را در راه تقوا سالک گردان که بر خلاف طریقت شیطان است». حضرت در این فراز، پرهیزکاری و تقوای مطلق را از خداوند طلب می‌کند تا در برابر شیطان شکست نخورد، تقوایی که حداقل درجه آن انجام واجبات و ترک محرمات است.

قرآن کریم درباره تقوا می‌فرماید: «ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون؛ کسانی که پرهیزکاری کردند هنگامی که طواف کننده ای از شیطان آنان را مس کرد، متذکر می‌شوند پس ایشان بینایانند»(اعراف/201). در نظام ارزشی اسلام، محور همه ارزش‌ها تقواست. تقوا بر حسب لغت، مطلق صیانت و نگهداری هر چیزی از هر امر ناپسندی را شامل می‌شود، خواه ناپسند بودن آن شرعی باشد یا عرفی. از نگاه دین، تقوا عبارت است از مواظبت بر اوامر و نواهی الهی؛ چنانکه امام صادق (ع) فرمودند: «تقوا آن است که خدا تو را در واجبات و اوامر خودش حاضر و در منهیات و محرمات خود غایب ببیند». در اهمیت و ضرورت رعایت تقوا همین بس که در قرآن کریم، تنها معیار قبولی اعمال، «تقوا» معرفی شده است، چنانکه حصر «إنّما» در آیه شریفه، مفید همین معناست: «إنّما یتقبل الله من المتقین»(مائده/27)، همچنین پرهیزکاری، وصیت خداوند به همه عصرها و نسل‌ها دانسته شده است: «و به یقین ما کسانی را که پیش از شما به آنها کتاب (آسمانی) داده شده است و شما را سفارش کردیم که از خدا پروا کنید»(نساء/131). ترجیع بند دعوت تمام انبیاءالهی که وظیفه اصلی شان راهنمایی و هدایت انسانها در مسیر مبارزه با شیطان و هواپرستی و پیمودن صراط یکتاپرستی است، تقوای الهی و اطاعت از خداست: «فاتقوا الله و اطیعون»(شعراء/110). ‌

قرآن کریم، تقوا را زمینه ساز حصول بینش صحیح در تشخیص حق و باطل: «إن تتقوا الله یجعل لکم فرقاناً»(انفال/29)؛ موجب پوشش سیئات و اجر عظیم الهی: «و من یتق الله یکفر عنه سیئاته و یعظم له اجرا»(طلاق/5) و وسیله بهره مندی از معیت خاصه الهی: «إنّ الله مع الذین اتقوا و الذین هم محسنون»(نحل/128)، دانسته و درآیه 197 سوره بقره، از تقوا و پرهیزکاری، با عنوان «بهترین توشه» یا به تعبیر دقیق تر، «تنها توشه آخرت»یاد کرده است: «و تزودوا فإنّ خیر الزاد التقوی». در بیان حضرت علی (ع) نیزاین مهم، چنین تبیین شده است: «ای مردم، از خدایی پروا کنید که اگر چیزی بگویید، می‌شنود و اگر چیزی را پنهان کنید، می‌داند»، همچنین فرمودند: «از خدایی پروا داشته باشید که شما در مقابل دیدگان او هستید، زمام شما به دست او و حرکات و سکنات شما در قبضه قدرت اوست. اگر چیزی را کتمان کنید، می‌داند و اگر آشکار کنید، می‌نویسد. نگهبانان کریمی بر شما گمارده که حقی را زایل و باطلی را تثبیت نمی کنند».