ریشه های تجمل گرایی و چشم و هم چشمی

تجمل گرایی و ریخت و پاش ریشه در رذایل پست اخلاقی چون حسادت، خودپسندی، تفاخر و گاه احساس حقارت و خود کم بینی و مانند آن دارد. انسان‌هایی که در زندگی گرفتار چشم و هم چشمی می‌شوند و می‌خواهند سر در سرها در بیاورند، با انگیزه‌های گوناگونی این کار را انجام می‌دهند. برخی از آنان، احساس می‌کنند که اگر ریخت و پاش‌های آن چنانی نداشته باشند، از نظر مردم حقیر و پست هستند. از نظر آنان، کرامت انسانی و بزرگی هر فردی در مقدار ثروت و مالی است که در اختیار دارد.

اینان به جهت آنکه انسانیت را در مال و ثروت می‌دانند، خواری و عزت را در آن معنا می‌کنند. خداوند در آیات 15 و 16سوره فجر به تبیین این نگرش می‌پردازد و می‌گوید وقتی به مال و ثروتی می‌رسند گمان می‌کنند که کرامت یافته‌اند و اگر ثروت و مالی را از دست بدهند گمان می‌کنند خوار شده‌اند. این دسته از افراد، همان گونه که مال و ثروت را نشانه کرامت و عزت و انسانیت می‌شمارند، نمایش ثروت و مال را نیز نشانه بزرگواری و بزرگی خود می‌دانند. این گونه است که به نمایش ثروت خود می‌پردازند و با تجمل‌گرایی آن را به رخ دیگران می‌کشند.

یکی از علل نمایش ثروت از سوی قارون و بیرون آوردن طلا و جواهر خود با کمک مردان قوی هیکل، همین احساسی بود که به قارون از نمایش ثروت دست می‌داد. خداوند در آیه 76 سوره قصص بیان می‌کند که قارون می‌خواست با مردان نیرومندی که به سختی ثروت او را در خیابان‌ها می‌کشیدند، شوکت و عظمت خود را به رخ دیگران بکشاند.

نمایش قدرت و ثروت

برخی از افراد بزرگی را در نمایش قدرت و ثروت خود می‌بینند. از این رو به گردآوری ثروت و انباشت آن اقدام می‌کنند. اینان از هر چیزی که بتواند عزت و شوکت دروغین آنان را به نمایش بگذارد، استقبال می‌کنند در گذشته چنان که خداوند در سوره تکاثر بیان می‌کند، به گورستان می‌رفتند و با شمارش مردگان مدفون در قبرستان پز و افاده می‌فروختند و امروز با خرید قبرهای دو نبش و چند طبقه گورستان به یکدیگر تفاخر می‌فروشند.

حسادت، خود کم بینی، احساس حقارت، تفاخر و مانند آن موجب می‌شود که بسیاری خود را به زحمت بیندازند تا پولی را از این جا و آن جا با قرض کردن به دست آورند و مجالس آن چنانی برای مراسم‌های ازدواج و حتی ولیمه حج و مانند آن برپا کنند.

بازار رقابت ناسالم و سبقت جویی از یکدیگر چنان گرم است که هر کسی می‌خواهد از دیگری پیش بیفتد. این در حالی است که خداوند در آیه 133 سوره آل عمران و 53 سوره مائده از مردم می‌خواهد به جای اینکه در تجمل گرایی و فخرفروشی و تکاثر و تبذیر و ریخت و پاش و چشم و هم چشمی با یکدیگر رقابت کنند و مسابقه تجمل گرایی بگذارند، مسابقه در کارهای خیر و نیک بگذارند و به مستمندان و فقیران کمک کنند و در کارهای خیر سرعت بجویند و پیش دستی کنند. و به عبارت دیگر این چشم و هم چشمی را در امور معنوی و اخروی و دینی داشته باشند و نه در مسائل دنیوی و مادی.