قرآن كريم اين كتاب جامع برنامه‌هاي سعادت و خوشبختي در خود گوهرهاي ارزشمند دارد. در اين مقاله برآن هستيم كه نكاتي پيرامون مديريت خانواده با رويكرد قرآن را بيان كنيم. در اين خصوص قرآن كريم به اندازه‌اي دقت و اهتمام دارد كه جا دارد كتاب‌هايی مفصل با عنايت به آيات زيبای قرآن نوشت.
اصل اول: مسئوليت‌پذيری
يكي از نكات مهم در مديريت، كه در هر سيستم بايد به آن توجه شود اهتمام و اهميت به مسئوليت‌هاي محوله است، در محيط خانواده هم كه خود زيربناي ساخت جامعه است از اين اصل ياد شده است، براي نمونه اگر والدينی توجه به مسئوليتي كه در قبال خانواده دارند را نداشته باشند بنياد اين خانواده‌شان به سوي انحطاط و سستي خواهد رفت، قرآن كريم اهميت موضوع را اينچنين بيان مي‌كند: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد خود و خانواده خويش را از آتشى كه هيزم آن انسانها و سنگهاست نگه داريد. آتشى كه فرشتگانى بر آن گمارده شده كه خشن و سختگيرند و هرگز فرمان خدا را مخالفت نمى‌كنند و آنچه را فرمان داده شده‌اند (بطور كامل) اجرا مى‌نمايند!) (التحريم: 6) . توضيح: در اين آيه مباركه بيان شده كه هم خود و هم خانواده خود را از آتش جهنم نجات دهند، اين مطلب يعني اينكه به شما در قبال خانواده مسئوليت مهمی واگذار شده وآن مسئوليت مهم نگه داشتن خانواده در افتادن در جاده هلاكت و ناپاكي است.
اصل دوم: توجه به كرامت انسان
يكي از اصول مديريت اسلامي‌حفظ جايگاه و ارزش و مقام و كرامت انسانها است. وقتي كه ما در قرآن با اهميت و كرامت انسان مواجه مي‌شويم مي‌بايست اين نكته مهم را در عرصه خانه و خانواده هم حفظ كنيم و نسبت به آن بي‌توجه و غافل نباشيم. اين در حالي است كه مكتب‌هاي غربي از اين اصل حداقل در عرصه عمل و وادي رفتاري غافل بوده‌اند. ما فرزندان آدم را كرامت بخشيديم و بر دريا و خشكي سوار كرديم و از چيزهاي خوش و پاكيزه روزي داديم و بر بسياري از مخلوقات خويش برتريشان دادیم) (الاسراء آيه: 70).
اصل سوم: محبت و مهرورزی
يكي از نكات زيبايي كه از آيات و روايات مي‌شود در مديريت خانواده به بهترين وجه از آن استفاده كرد قرار دادن اصل محبت و خير خواهي و انس و الفت است. بسيار از مشكلاتي كه در بنياد خانوده به وجود مي‌آيد به خاطر غافل شدن از اين نكته بسيار مهم قرآني است. چه‌بسا فرار دختران معصوم از خانه و گرايش به اعتياد و بزه‌هاي اجتماعي به خاطر كم رنگ بودن اين اصل در بنياد خانواده و نقل اين خصيصه در مديريت خانواده باشد.
نتيجه‌گيری
اين اصول سه گانه به اندازه‌اي مهم و مورد قبول اهل خرد است، كه لازم به برهان و ادله نيست. تنها مشكلي كه وجوددارد، اين است كه با توجه به بديهي بودن اين اصول و جايگاه آن در زندگي، شاهد آن هستيم كه در وادي عمل با قدرت و توانايي به اين اصول پايبند نيستيم و نتوانسته‌ايم كه به نتيجه مطلوب برسيم. در اين ميان نبايد كوتاهي خود در پايبندي و عمل به دستورات خداوند متعال را به پاي ناكارآمدي و كاربردي نبودن اين اصول بگذاريم.
با خودت مهربان باش
خيلي از انسانها در هراس از فردا زندگي مي‌كنند. سايه ترس روي زندگي آنها گسترده شده و مدام از اين مي‌ترسند كه فردا چه خواهد شد. اما يك لحظه منطقي فكر كنيد، شما كه نمي‌توانيد فردا را كنترل كنيد، اما چيزي كه مي‌توانيد آن را كنترل كنيد زندگي خودتان، در همين لحظه است. ترس‌تان درباره آينده را كنار بگذاريد و ياد بگيريد همين لحظه را دوست داشته باشيد و از آن لذت ببريد. آنچه بايد بدانيد اين است: اين لحظه‌اي كه در آن هستيد ديگر تكرار نمي‌شود، پس قدر آن را بدانيد. آيا حاضر هستيد پول هنگفتي خرج كاري كنيد كه هيچ اثري در خوشحال‌تر كردن شما ندارد؟ در زندگي بارها اتفاق افتاده است که شما سرمايه‌گذاري در كاري به ظاهر سودمند را در اولويت اهدافتان قرار مي‌دهيد و درآمد خوبي هم كسب مي‌كنيد اما اين اقدام الزاما به خوشحال‌تر شدنتان نمي‌انجامد. شايد شما هم با آموختن اين هفت درس، همزمان خوشحالي و موفقيت در كار را تجربه كنيد و به نوعي دگرگون شويد.
- خودياری
با خودتان مهربان باشيد؛ به ويژه هنگامي كه احساس بدي داريد. اگر ياد بگيريد چگونه بدون احساس تنفر از خودتان، شكست را بپذيريد، قطعا بزرگ‌ترين درس زندگي تان را خيلي خوب فرا گرفته‌ايد. خودياري به شما فرصت بازگشت سريع از شكست‌ها و جست‌وجوي فرصت‌هاي جديد بدون هراس از قدم زدن در راه قبلي را مي‌دهد.
- آينده خودتان را ببينيد
بهترين راه براي ديدن خودتان در آينده، شفافيت و ديدي واقع بينانه از آن چيزي است كه رويايتان محسوب مي‌شود. اگر اين قدم را‌برداريد به راحتي مي‌توانيد خودتان را در آينده ببينيد. اگر مي‌خواهيد در موقعيتي خاص باشيد، خودتان را در آن شرايط تصور كنيد.
- تقدير و قدرداني
اگر از آنچه هستيد راضي باشيد در آينده كسي خواهيد شد كه الان آرزويش را داريد. رضايت و قناعت شما را به مكان‌هاي غير قابل باوري مي‌رساند؛ فرصت‌هايي پيش پاي شما قرار مي‌گيرد كه روزهاي اول اصلا انتظارش را نداشتيد، پيشنهادهاي غير منتظره‌اي به شما ارائه مي‌شود، موفقيتي تضمين شده خواهيد داشت و در بدترين حالت از آنچه الان هستيد، رضايت داريد. اين، يك بازي دو سر برد است.
- صداقت و صبر
بيشتر اوقات با كمترين ميزان صبر، خواهان موفقيت در سريع‌ترين زمان ممكن هستيم. وقتي دچار ترس و استرس مي‌شويد در موقعيتي منفعلانه گرفتار مي‌شويد و كارايي‌هايتان به حداقل مي‌رسد. عجله هميشه به شما ضربه مي‌زند؛ صبر و تامل، اعتقاد به كاري كه انجام مي‌دهيد و صبوري، تمايز و موفقيت را رقم مي‌زند.
- تمرين تمركز
در اين روزهايي كه پرمشغله بودن، شما را مهم‌تر جلوه مي‌دهد تمركز روي حرفه و تخصص خيلي بيشتر از سرك كشيدن به همه كارها، باعث موفقيت مي‌شود. همين الان تصميم بگيريد از كارهاي فرعي مانند چك كردن ايميل در ساعات كاري پرهيز كنيد. چون عدم تمركز راحت‌ترين راه براي زمين خوردن شما و يك شركت است. نتايج يك تحقيق نشان داده وقتي در حال نشان دادن واكنش يا انجام چند كار همزمان هستيد، بهره هوشي شما 10 تا 15 درصد كاهش مي‌يابد.
- از قلبت پيروی كن
عده زيادي از ما زمان زيادي را صرف اثبات خودمان به ديگران مي‌كنيم. شايد در كوتاه‌مدت از تأييد شدن توسط ديگران خشنود شويم اما اين احساس خوب مدت زيادي دوام نمي‌آورد. بهترين راه براي رسيدن به موفقيت، عمل به خواسته‌هاي قلبي است؛ وقتي قصد اتخاذ تصميمي داريد به قلبتان رجوع كنيد، چه آن تصميم مهم باشد و چه بي‌اهميت.
- افكار، مولد واقعيت‌ها
شما آن چيزي مي‌شويد كه فكر مي‌كنيد، پس هر چقدر مثبت‌تر بينديشيد، مثبت‌تر جلو خواهيد رفت. اگر تصور مي‌كنيد در شغل فعلي ناموفق هستيد، مطمئن باشيد با اين طرز تفكر در هر نقطه ديگري هم ناموفق هستيد. چنانچه واقع بين باشيد و در اصلاح اشتباهتان بكوشيد، قطعاً نتايج مثبتي مي‌گيريد.