نویسنده: علی خانی
همنشینی و معاشرت با افراد ناصالح، از عواملی است که به حیات معنوی انسان آسیب می‌رساند.
قرآن کریم پیامد همنشینی و رفاقت با عناصر نامطلوب در گمراهی انسان را، چنین بیان می‌کند:
«و یوم یعض الظالم علی یدیه یقول یا لیتنی اتخذت مع الرسول سبیلایا ویلتی لیتنی لم اتخذ فلانا خلیلالقد اضلنی عن الذکر ...؛ روزی که ستمکار دستهای خود را می‌گزد و می‌گوید: ای کاش با پیامبر راهی برمی گرفتم و ای کاش فلانی را دوست (خود) نگرفته بودم و او (بود که) مرا به گمراهی کشانید»(فرقان2827).
همچنین به فرموده قرآن، در روز قیامت آن گاه که انسان در محضر الهی حاضر می‌شود و پرده‌های جهل و نادانی کنار می‌رود و حقایق، خود را آن گونه که هستند نشان می‌دهند، انسان گمراه با حسرتی جانکاه و بی‌ثمر به رفیقش که عامل گمراهی او بوده، می‌گوید:
«قال یا لیت بینی و بینک بعد المشرقین فبئس القرین؛ ای کاش فاصله میان من و تو، فاصله بین مشرق و مغرب بود»(زخرف38).
آیات42 تا 45 سوره مدثر نیز، آمده است: «بهشتیان از دوزخیان می‌پرسند چه چیزی شما را به دوزخ فرستاد؟ آنها اموری را در پاسخ ذکر می‌کنند، از جمله می‌گویند: «و کنا نخوض مع الخائضین؛ و ما پیوسته با اهل باطل همنشین و همصدا بودیم». این قبیل آیات، بر این دلالت دارند که از جمله عوامل گمراه گشتن انسان رفاقت با گمراهان است، از این جهت سفارش شده که مومن از افراد ناسالم و اجتماعات آلوده کناره گیری کند.
در روایات اسلامی نیز کمتر موضوعی است که مانند سرزنش از انتخاب همنشین بد، مورد توجه قرار گرفته باشد.
نبی گرامی اسلام(ص) یکی از عوامل موثر در مرگ معنوی انسان را چنین بیان می‌فرماید:
«چهار چیز موجب مرگ قلب(حقیقت انسان) است که یکی از آنها همنشینی و معاشرت با مردگان است. از آن حضرت سئوال شد: مردگان کیانند؟ حضرت فرمود: هر ثروتمند خوشگذرانی(خصال1: 228). از این کلام نورانی معلوم می‌شود که رفت و آمد و معاشرت با سرمایه داران مرفه که از یاد خدا غافلند، موجب دلمردگی و گمراهی انسان است.
در روایت دیگری امیر مومنان علی(ع) می‌فرماید:
«همنشینی با کسانی که به دنبال هوی و هوس خود هستند، فراموشی ایمان را به دنبال دارد»(نهج البلاغه، خطبه85).
از امام صادق(ع) نیز نقل شده است:
«از مجالست با اهل دنیا بر حذر باش که موجب بر باد رفتن دین شماست و موجب راه یافتن نفاق و تردید در شماست و این بیماری خوارکننده‌ای است که درمان پذیر نیست»(مستدرک الوسائل2: 64).
همچنین فرمودند:
«برای مسلمان سزاوار نیست که با شخص فاجر و احمق و دروغگو، رفاقت کند»(کافی 2: 375).
امام جواد(ع) نیز فرمودند:
«ایاک و مصاحبه الشریر فانه کالسیف المسلول یحسن منظره و یقبح اثره؛ از همنشینی با بدکار پرهیز کن که او همچون شمشیر برهنه، ظاهرش زیبا و اثرش زشت است»(همان: 641).
حضرت عیسی(ع) به یاران خود فرمودند:
«با دوری از اهل گناه به خداوند نزدیک شوید و با دشمنی با گنهکاران، با خداوند دوست گردید»(بحارالانوار 74: 195).
از طرفی، معاشرت و همنشینی با اهل ایمان و افراد صالح بسیار مفید و مورد سفارش اهل بیت(ع) است. از امام سجاد(ع) روایت شده:
«مجالسه الصالحین داعیه الی الصلاح؛ همنشینی با خوبان انسان را به خیر و خوبی می‌کشاند».
لقمان به فرزندش پند می‌دهد که «با دانشمندان مصاحبت نما و به آنان نزدیک شو و با آنان همنشین باش و به دیدار آنان برو تا همانند آنان شوی. با علما همنشین شو و در برابرشان زانوی تواضع بر زمین قرار ده، همانا قلبها با حکمت زنده می‌شوند، چنانکه زمین مرده با قطرات باران زنده می‌گردد»(همان 71: 186).