وثیقه

قرار تأمین وثیقه، وجه‌الضمان، ضبط وثیقه، رفع وثیقه، قرار اخذ وثیقه، قرار قبولی وثیقه

نویسنده : خسرو بهمن یار

کلیات و تعریف:

یکی از تأمین‌هایی که قضات دادسرا جهت جلوگیری از فرار یا اختفای متهم و امکان دسترسی به او می‌توانند صادر کنند، قرار وثیقه است. به موجب این قرار، تصمیم گرفته می شود که متهم در قبال آزادی خود به میزان معین، وجه نقد یا مال منقول یا غیر منقول و یا ضمانت‌نامه بانکی معرفی نماید، و تا معرفی و بازداشت مال مورد وثیقه در توقیف بماند. در صورتیکه مال مورد وثیقه وجه نقد یا ضمانت نامه بانکی باشد که در اتهامی مثل صدور چک بلامحل کاربرد دارد، به آن اصطلاحاً وجه‌الضمان می‌گویند.

ایداع وثیقه، تأمین نسبتاً شدیدی است و از نظر تحلیل حقوقی 2 عمل متفاوت حقوقی در آن وجود دارد:

1)صدور قرار اخذ وثیقه: این عمل جنبه قضایی دارد و قاضی تحقیق به‌طور یک جانبه آن‌را صادر و اعلام می‌کند و اراده متهم در تحقق آن بلااثر است. تشخیص میزان و مبلغ وثیقه با قاضی تحقیق است؛ اما نباید از میزان خسارات مورد مطالبه مدعی خصوصی کمتر باشد.

2)صدور قرار قبولی وثیقه: این قرار پس از ارائه وجه نقد،‌ ضمانت‌نامه و ... از سوی متهم یا شخص ثالث صارد می‌گردد. این قرارداد، قراردادی است بین متهم و قاضی تحقیق که به موجب آن متهم متعهد می‌شود که از تاریخ صدور قرار تا خاتمه دادرسی و صدور حکم و شروع به اجرای حکم و شروع به اجرای آن، هرگاه در مواقع احضار از طرف مراجع کیفری بدون عذر موجه حاضر نشود، مال مورد وثیقه به نفع دولت ضبط گردد.

در موارد زیر از قرار وثیقه رفع اثر می‌شود:

أ) «هرگاه متهم در موعد مقرر حاضر شده و یا بعد از آن حاضر و عذر موجه خود را ثابت نماید و یا پرونده مختومه شده باشد، وثیقه مسترد ویا کفیل از مسئولیت مبری می شود.»(مفاد ماده 139 آیین دادرسی کیفری)

ب) «کفیل وثیقه‌گذار در هر مرحله از دادرسی با معرفی و تحویل متهم می‌توانند درخواست رفع مسئولیت و یا آزادی وثیقۀ خود را بنمایند». (تبصره ا ماده فوق‌الذکر)

ج) «هرگاه متهم یا محکوم علیه در موعد مقرر حاضر شده باشد به محض شروع اجرای حکم جزایی و یا قطعی شدن قرار تعلیق اجرای مجازات، قرار تأمین ملغی‌الاثر می‌شود». (تبصره 2 ماده فوق‌الذکر)

ضبط وثیقه:

أ) اگر متهم خود وثیقه‌ گذارد و در زمانی که حضور وی لازم بوده، بدون عذر موجه حاضر نگردد، وثیقه به نفع دولت ضبط خواهد شد.

ب) اگر شخص ثالثی وثیقه گذارده باشد و متهم تخلف نماید، به ثالث اخطار می‌شود که ظرف 20 روز متهم را تسلیم نماید و اِلا به دستور رئیس دادستان وثیقه ضبط خواهد شد.

اعتراض به ضبط وثیقه:

وثیقه‌گذار می‌تواند ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ دستور، به دادگاه با استناد به دلائل زیر شکایت نماید:

1) اثبات حضور به موقع متهم در زمان لازم

2) اثبات عذر موجه برای عدم حضور به موقع متهم

3) اثبات عذر موجه برای عدم حضور به موقع متهم