سازمان ملل، سازمان جهاني، منشور ملل متحد، اساسنامه سازمان ملل متحد، اركان سازمان ملل
نویسنده : شعبانعلی جباری
مبنای تاسیس یا تاریخچه سازمان متحد:
سازمان ملل متحد در پی ناتوانی جامعه ملل در جلوگیری از جنگ جهانی دوم به‌وجود آمد، طوری‌که کشورهای بزرگ قبل از خاتمه جنگ، طرح تأسیس سازمان جهانی جدیدی را پی‌ریزی کردند که بتواند حافظ امنیت و صلح بین‌المللی باشد. به‌علت اهمیت این سازمان، به‌طور خلاصه به مبانی تأسیس آن اشاره می‌شود:
1) منشور آتلانتیک1941: در بخش آخر این منشور به لزوم ایجاد یک سیستم دائم امنیت دسته جمعی اشاره شده است.
2) اعلامیه ملل متحد1942: که توسط سران کشورهای آمریکا، انگلستان، شوروی و چین در واشنگتن امضاء شد؛ و بعداً به امضاء نمایندگان 22 کشور از جمله ایران رسید.
3) کنفرانس مسکو 1943: وزیران امور خارجه سه کشور آمریکا، شوروی، انگلستان در آن به لزوم تشکیل سازمان جهانی تأکید کردند.
4) کنفرانس یالتا 1945: سران کشورهای آمریکا، شوروی و انگلستان برای آخرین بار تشکیل جلسه دادند و نظر نهائی خود را در مورد اساسنامه سازمان و هم‌چنین برقراری حق وتو برای کشورهای بزرگ اعلام کردند.
5) کنفرانس سان فرانسیسکو 1945: این کنفرانس با شرکت نمایندگان 50 کشور در سان فرانسیسکو تشکیل و در طی آن منشور ملل متحد تصویب شد. منشور یا اساسنامه سازمان ملل متحد، مشتمل بر یک مقدمه و 111 ماده و یک ضمیمه 70 ماده‌ای مربوط به اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری است.
این منشور از نظر حقوقی نسبت به معاهدات بین‌المللی اولویت دارد. مقر سازمان ملل متحد در ساختمان مخصوص در شهر نیویورک می‌باشد. امروزه بیش از 190 کشور جهان عضو سازمان ملل متحد هستند.
زبان‌های رسمی سازمان:
این زبان‌ها که تمام اعلامیه‌های سازمان به این 6 زبان رسمی منتشر می‌شوند، عبارتند از: چینی، روسی، انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی و عربی؛ اگر چه زبان رسمی دیوان بین‌المللی دادگستری، انگلیسی و فرانسوی است.
اهداف سازمان ملل متحد:
1) حفظ صلح و امنیت بین‌المللی: مهم‌ترین هدف سازمان ملل متحد، حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است.سازمان برای حفظ امنیت و صلح بین‌المللی از طریق تشکیلات و راه کارهایی که دارد، حداقل مانع جنگ‌های جهانی می شود و صلح و دوستی را برای دولت‌ها به ارمغان می آورد.
2) توسعه روابط دوستانه میان ملت‌ها، بر اساس احترام به اصل برابری حقوق و خود مختاری ملت‌ها.
3) همکاری بین‌المللی در حل مسائل بین‌المللی که دارای جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و یا بشر دوستانه است.
4) مرکزیت سازمان: یکی از اهداف سازمان، ایجاد مرکزی جهت هماهنگی اقدامات ملت‌ها برای نیل به این اهداف مشترک است. تا از این اهداف اختلاف و تفسیرهای متفاوت نشود.
اصول سازمان ملل متحد:
اصول حاکم بر اقدامات و عملیات سازمان ملل متحد عبارتند از:
1) اصل برابری حاکمیت اعضاء: از نظر حقوقی، جمعیت و سرزمین و اقتصاد کشورها موجب امتیاز برای کشوری نیست.
2) اصل حسن نیت: حسن نیت در اجرای تعهداتی که کشورهای عضو به موجب این منشور به‌عهده می‌گیرند.
3) اصل حل اختلافات بین‌المللی به طرق مسالمت آمیز: که برای این کار راه حل‌هایی نیز پیش‌بینی شده است.
4) اصل عدم تهدیدبه زور یا عدم استعمال آن: به هر نحوی که با مقاصد ملل متحد مباینت داشته باشد.
5) اصل همراهی و همکاری کشورهای غیر عضو سازمان به اجرای این اصول:
ارکان سازمان ملل:
1)مجمع عمومی سازمان ملل.
2)شورای امنیت.
3) شورای اقتصادی و اجتماعی:
این شورا متشکل از 54 عضو است، که برای مدت 3 سال توسط مجمع عمومی بر اساس تقسیم عادلانه جغرافیایی، انتخاب می‌شوند. این شورا از طرف مجمع عمومی مأموریت دارد تا اینکه وظائف اقتصادی و اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی و تربیتی سازمان ملل را به‌جا آورد. و در پیشبرد حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، کوشا باشد.
4) شورای قیمومت:
نظارت بر سرزمین‌هایی که سابقاً تحت نظام نمایندگی جامعه ملل بوده و به استقلال نرسیده بودند از وظائف این شورا است این شورا به منظور پیشرفت و آزادی و استقلال مردم که هنوز به مرحله رشد کافی برای تشکیل کشور مستقل نرسیده‌اند، اداره این سرزمین‌ها را بر عهده دارد. اعضاء این شورا سه دسته هستند:
أ) اعضای دائم شورای امنیت
ب) کشورهای اداره کننده سرزمین‌های تحت قیومت
ج) اعضایی که از طرف مجمع عمومی به مدت 3 سال انتخاب می‌شوند.
5) دیوان بین‌المللی دادگستری.
6) دبیرخانه:
دبیرخانه رکن اداری و فنی سازمان است، که در رأس آن دبیرکل قرار دارد. دبیرکل به پیشنهاد شورای امنیت از طرف مجمع عمومی به مدت 5 سال انتخاب می‌شود و دارای وظائف و اختیارات اداری، سیاسی، اطلاعاتی است.