شناسايي، دولت، حكومت، شناسايي دوژوره، دو فاكتو، شناسايي صريح، شناسايي ضمني
شناسایی، یکی از مباحث حقوق بین‌الملل است که در دو مورد کاربرد دارد:
1) ایجاد دولت جدید؛
2) تشکیل حکومت جدید.
أ) شناسایی دولت‌ها:
دولت‌های جدید، واحدهای سیاسی مستقلی هستند که به تازگی در جامعۀ بین‌المللی ظاهر شده‌اند. این دولت‌ها عموماً از طریق حرکت‌های آزادیبحش ملی یا از طریق تجزیۀ امپراطوری‌های بزرگ به‌وجود می‌آیند. این دولت‌ها در صحنه‌های بین‌المللی محتاج به رسمیت شناختن توسط دولت‌های دیگر می‌باشند؛ ولی دولت‌های دیگر در مورد شناسایی یا عدم شناسایی این دولت‌ها مختارند.
تعریف شناسایی:
شناسایی عملی است که به‌موجب آن دولت‌های قدیمی وجود یک جامعۀ سیاسی جدید و مستقل را که قادر به رعایت حقوق بین‌الملل است، در سرزمین معینی تصدیق و تأیید می‌کنند و در نتیجه ارادۀ خود را دایر بر شناسایی آن به عنوان عضو جامعۀ بین‌المللی اعلام می‌دارند.
ماهیت و آثار حقوق شناسایی:
در مورد اینکه آیا شناسایی دولت‌ها و حکومت‌ها موجب اعطاء شخصیت بین‌المللی به آنها است یا اینکه بمنزلۀ آن است که این دولت‌ها و حکومت‌ها از قبل وجود داشته‌اند و شناسایی موجب تأئید آن‌هاست، دو نظریه وجود دارد:
نظریه اول که نظریه تأسیسی و ایجادی است، شناسایی را وسیلۀ اعطاء موجودیت و شخصیت بین‌المللی به دولت‌ها و حکومت‌ها می‌داند؛
نظربه دوم، نظریۀ اعلامی است و شناسایی را بمنزلۀ اعلام موجودیت دولت‌ها و حکومت‌ها می‌داند و این نظریه امروزه پذیرفته شده است.
شرایط شناسایی دولت‌ها:
1) استقلال: استقلال یک دولت شرط اساسی برای شناسایی آن توسط دولت‌های دیگر است؛ به عنوان مثال، ادعای شورشیان مبنی بر ایجاد دولت جدید، قابل تأیید نمی‌باشد چرا که باید هم از دولت اصلی و هم از سایر دولت‌ها مستقل باشند. به همین دلیل استقلال سوریه و فلسطین و عراق از امپراطوری عثمانی موجب شناسائی آنها نشد. چرا که سرزمین‌های مزبور بلافاصله تحت کنترل دولت‌های دیگر یعنی فرانسه و انگلیس درآمده بودند؛
2) ثبات داخلی: برای شناسایی یک دولت جدید، ثبات داخلی آن نیز مورد توجه قرار می‌گیرد و در این امر استحکام دولت جدید و اعتماد مردم به این دولت نقش بسزائی دارد؛ عدم شناسایی کوبا توسط آمریکا به‌همین دلیل بود؛
3) قلمرو مشخص: سومین عنصر مهم برای شناسایی دولت‌ها، سرزمین معین است که تحت کنترل دولت جدید باشد.
انواع شناسایی دولت‌ها:
1) شناسایی صریح: که به طور صریح و علنی ضمن تنظیم یک سند رسمی مثل اعلامیه با معاهده خاص انجام می‌پذیرد. این نوع شناسایی می‌تواند به‌صورت فردی و یا جمعی انجام پذیرد؛
2) شناسایی ضمنی: این نوع شناسایی به صورت ضمنی و با برقراری روابط سیاسی و کنسولی و با روابط دیپلماتیک انجام می‌پذیرد.
شناسایی ضمنی حتی می‌تواند توسط حاضر شدن در میدان مسابقات ورزشی انجام پذیرد؛ به‌همین دلیل ورزشکاران کشور ما حاضر به انجام مسابقات با ورزشکاران اسرائیلی نیستند. چرا که ما اسرائیل را برسمیت نشناخته در حقیقت آنرا مورد شناسایی قرار نداده‌ایم.
ب) شناسایی حکومت‌ها:
هر دولتی که ایجاد می‌شود حق تشکیل یک حکومت را نیز دارد و حکومت مزبور نماینده آن دولت در روابط بین‌المللی است. تغییر ترکیب و شکل حکومت‌ها ارتباطی با دولت نداشته و بر شخصیت بین‌المللی دولت تأثیر نمی‌گذارد مثل جانشینی حکومت جمهوری‌خواه به جای حکومت و دمکرات‌ها در آمریکا؛ ولی در موارد کودتا و انقلاب در حکومت‌ها، مسأله تفاوت می‌کند و شناسایی حکومت‌ها در این موارد مطرح می‌شود.
شرایط شناسایی حکومت‌ها:
1) مشروعیت منشأ پیدایش حکومت جدید؛
2) شیوه تغییر و تحول انقلابی؛ که اگر انقلاب همراه با خشونت و فجایع زیادی باشد، شناسایی این حکومت‌ها با موانعی روبروست؛
3) تمایل حکومت جدید در انجام تعهدات بین‌المللی خود؛
4) موثر بودن یا واقعی بودن قدرت حکومت جدید؛ که این قدرت با سلطۀ کامل بر کل کشورها عملی می‌شود.
انواع شناسایی حکومت‌ها:
1) شناسایی دوژوره یا قانونی: این نوع شناسایی در موردی است که دولت شناسنده، وضعیت دولت مورد شناسایی را از هر حیث قانونی و واجد شرایط شناسایی می‌داند.
2) شناسایی دو فاکتو یا عملی: این شناسایی در مورد کشورهایی است که شرایط قانونی آنها مورد تردید است و فقط وجود شکلی دولت یا حکومت جدید مورد شناسایی قرار می‌گیرد.