قیامت در نظرگاه ملاصدرا

مهدى دوستان
در خصوص موضوع قیامت تفکیک مهم و تعیین کننده‌اى که در آثار ملاصدرا قابل مشاهده است تمایز میان قیامت صغرى که تعلق به امور جزئى دارد و قیامت کبرى که همان “ساعت” و “قیامت کلی” است مى‌باشد.
در واقع هر موجودى قیامتى دارد که مخصوص خود اوست و لذا این قیامت نسبت به افراد مختلف است. اشاره به این قیامت جزئى در جاى جاى مباحث معاد در آثار ملاصدرا دیده مى‌شود که به عنوان نمونه مى‌توان به تفسیر سوره اعلى صفحه 210، تفسیر سوره زلزال صفحه 224 - 231، تفسیر سوره واقعه صفحه 6 اسرار الآیات صفحه 96و پاورقى صفحه 273 جلد نهم اسفار اشاره کرد. در تبیین این معناى از قیامت دست به دامن حرکت جوهرى شده واظهار مى‌دارد که همه اشیا با حرکت جوهرى و با تبدلات به سوى غایات خود در حرکتند و لذا هر موجودى با یکى از امور زیر در نهایت به خدا رجوع مى‌کند که عبارتند از : مرگ ،‌انقلاب،‌ فنا. پس قیامت هر کدام از آنها همین گذرها و حرکات متعدد به سوى غایت خویش است. البته توجه به چند نکته در این مقام لازم است: اولا بنابر مطالب فوق نتیجه مى‌شود که موجودات، قیامت‌ها و حشر‌هاى متعددى دارند که شیخ متاله ما را به این مطلب در جلد نه کتاب اسفار اربعه توجه داده و آن را مورد تائید جناب محى‌الدین دانسته‌اند. ثانیا قیامت صغرى و جزئى نه تنها براى نفوس انسانى بلکه براى تمام موجوداتى که داراى حرکت جوهرى هستند (عالم خلق) نیز قابل اثبات خواهد بود، خواه جماد باشند یا نبات.البته ایشان در جاى دیگر به طور مطلق تمام موجودات را داراى حشرى مخصوص به خود مى‌دانند که باید در این باره بگوییم به نظر نمى‌رسد که بتوان براى عوالم فوق نفوس حرکت جوهرى و در نتیجه حشر و قیامت در نظر گرفت مخصوصا اگر نظر نهایى ملاصدرا را تعلق عقول به صقع ربوبى و عالم امر بدانیم. نکته سوم قابل توجه این است که از میان قیامت‌ها و حشرهاى متعدد، آن مرحله مهم و اساسى براى نفوس انسانى که در دین نیز به آن اشاره شده مرگ است. چرا که در این مرحله از حرکت جوهرى نفس تعلق آن به بدن دنیوى قطع شده و به فعلیت مهمى مى‌رسد و لذا به موارد بسیارى نیز اشاره شده است که روایات قیامت انسان جزئى را با مرگ آنها متحقق دانسته‌اند.

منبع : روزنامه رسالت

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند. 30 خرداد 1403, 15:48