در بیان پیامدهای تجملگرایی
از دیدگاه اسلام، استفاده از زینت و زیبایی اگر در حد اعتدال باشد نه تنها هیچ اشکالی ندارد بلکه توصیه و سفارش نیز شده است، ولی بسیاری از مردم در جریان زندگی، راه افراط را درپیش میگیرند، و به بهانههای گوناگون روبه تجمل گرایی میآورند، به همین خاطر قرآن کریم مسلمانان را از زیاده روی و اسراف و تجاوز از حد برحذر داشته و میفرماید:
«یا بنی آدم خذوا زینتکم عند کل مسجد وکلوا و اشربوا و لاتسرفوا انه لایحب المسرفین»
«ای فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود بردارید و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد».
تجمل گرایی آثار منفی و مخربی برای خود فرد و نیز جامعه به همراه دارد همچون «طغیان و سرکشی» و «انحطاط اجتماعی» که در نوشتار قبل بدان اشاره شد. از دیگر آثار ویرانگر تجمل گرایی میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
1- وابستگی اقتصادی
در دنیای امروز، اقتصاد و سرمایه، جایگاه خاص و ویژهای را در عرصههای مختلف زندگی و معادلات بین المللی به خود اختصاص داده است؛ به گونهای که اگر کشوری از لحاظ اقتصادی، استقلال داشته باشد، میتواند در عرصههای جهانی و بین المللی، با قوت و قدرت، وارد شود اگر هم طرح و برنامهای داشته باشد، از سوی دیگران با احترام خاص مورد استقبال قرار میگیرد؛ ولی اگر از لحاظ اقتصادی ضعیف و وابسته باشد، طرحها و برنامههایش نیز خریدار نخواهد داشت. امام علی(ع) خطاب به فرزندش میفرماید:
«انسانی را که طالب معیشت خود است ملامت مکن؛ زیرا در فقر و تنگدستی، خطاهای او زیاد میشود. ای فرزندم! فقیر، حقیر است، سخن او شنیده نمی شود و مقام او شناخته نمی گردد. فقیر اگر راستگو باشد، دروغگویش خوانند و اگر زاهد باشد و پرهیزگار، او را نادان گویند...».
از جمله پیامدهای تلخ و ناگوار تجملگرایی، ضعف و وابستگی اقتصادی است. کشوری که مردم آن به تجملگرایی روی آورده و بازار مصرفشان را بویژه لوازم گران قیمت خارجی، اشغال کرده، در واقع وابستگی اقتصادی شان را عملابا دست خود امضا کردهاند و باید بخش کلان سرمایه ملیشان، صرف واردات کالاها و لوازم مدل جدید کشورهای خارج شود و کارخانههای داخلی به خاطر نبود بازار مصرف، چاره ای جز تعطیلی نخواهند داشت.
2- گسترش فحشا و منکرات
ورود در بازار رقابت تجمل گرایی، گناهانی چون: غرور، حسد، کینه توزی، شهوت پرستی و بی عفتی را به دنبال خواهد داشت. یک دسته به خاطر سرمایه و امکانات فراوان به شهوترانی پرداخته و به قول خودشان از هر چمنی گلی را بر میدارند و عدهای کثیر از انسانهای فقیر و بیبضاعت، به خاطر اینکه در بازار تجمل گرایی و رقابت از قافله رفاه طلب، عقب نمانند، شرف و حیثیت خویش را حراج نموده و به گناه و بی اخلاقی دچار میگردند. قرآن کریم میفرماید:
«اعلموا انما الحیاه الدنیا لعب و لهو و زینه و تفاخر بینکم و تکاثر فی الاموال و الاولاد... و ما الحیاه الدنیا الامتاع الغرور»
«بدانید که زندگی دنیا بازی و سرگرمی و تجمل پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است... و دنیا جز متاع فریب نیست.»
کم نیستند انسانهایی که در این بازار غرور و نیرنگ در دام وسوسههای شیطانی افتاده، ارزش و هویت انسانی خویش را از دست میدهند؛ لذا حکیمان گفتهاند:
«فساد با تجمل مقرون است و اغلب، دنبال آن میآید و تجمل هم دنبال فساد میآید»
3- پشت کردن به ارزشها
از جمله آثار شوم تجملگرایی، پشت کردن به ارزشها و امور معنوی و اخلاقی است. افراد و اشخاصی که شیفته و مجذوب ثروت و سرمایه میشوند، تمام توان و همت خود را صرف جمع آوری زرق و برق دنیا میکنند، در قاموس آنها، مفاهیم ارزشی مثل: زهد، تقوا، ساده زیستی، انفاق، ایثار و... هیچ جایگاهی نخواهد داشت. قرآن کریم میفرماید:
«الذین یستحبون الحیاه الدنیا علی الاخره و یصدون عن سبیل الله و یبغونها عوجا اولیک فی ضلال بعید»
«کسانی که زندگی دنیا را به آخرت، ترجیح میدهند و مردم را نیز از راه خدا منحرف میکنند و در پی آن هستند که برای سنت و دین خدا کجی ایجاد کنند، ضلالت برای آنان حتمی است»
وابستگی شدید به زرق و برق دنیا، انسان را برده و مطیع خود میسازد؛ زیرا انسان برای اینکه به زندگی خود، رونق و صفا بخشد، به تنعم و تجمل رو میآورد و به تدریج با امور و اشیایی که وسیله تنعم و تجمل و یا ابزار قوت و قدرت خویش قرار داده، خو گرفته و شیفته آن میشود و رشتههایی نامرئی او را خوار و ذلیل نموده و به زانو درمی آورد. در نتیجه خدا و آخرت را به کلی از یاد میبرد:
«یعلمون ظاهرا من الحیاه الدنیا و هم عن الاخره هم غافلون»
«آنان تنها ظاهری از زندگی دنیا را میدانند و از آخرت بی خبرند»
پیامبر اکرم(ص) به ابن مسعود فرمودهاند:
«ای ابن مسعود! پس از من، اقوامی میآیند که طعامهای پاکیزه و رنگارنگ را میخورند... و خانهها و کاخ هایی بنا میکنند و مساجد را به زیورآلات تزئین میکنند. تمام همت آنان برای دنیا است که به آن دل بسته و اعتماد کرده اند. شرف آنان به درهمها و دینارهاست و تلاش شان برای شکم است. آنان بدترین بدها هستند که فتنه از آنان برمی خیزد و به خودشان بر میگردد».