امروزه بسیاری از والدین نگران بددهانی یا بدزبانی فرزندانشان هستند و از خود می‌پرسند که آنها این صحبت‌ها را چگونه یاد گرفته اند؟ چرا این اتفاق برای فرزند ما افتاده؟ آیا خودمان مقصر بوده ایم؟ جمعی از والدین می‌گویند، ما که این حرف های زشت را بر زبان نمی آوریم، پس چگونه فرزندمان چنین حرف هایی می‌زند؟! در نهایت نیز این سوال برایشان مطرح است که چه باید کرد تا کودک این عادت ناپسند را ترک کند.
علت‌ها
بسیاری از اعمال بچه‌ها از عملکرد والدین نشات می‌گیرد. کودکان رفتارهای پدر و مادر را به طور ناخودآگاه درونی می‌کنند. رفتارهای درون فکنی شده جزو معیارهای نهادینه شده کودک قرار می‌گیرند و سپس او مطابق این معیارها عمل می‌کند؛ به این فرآیند همانند سازی می‌گویند. کودک والدین خود را به عنوان اولین الگوهای زندگی می‌پذیرد و چون به آنها عشق می‌ورزد و آنان را سمبل هایی قوی می‌داند، رفتار والدین برای او شاخص و الگو قرار می‌گیرد.
گاهی بین درون فکنی یک رفتار و بروز آن فاصله زمانی وجود دارد؛ برای مثال، کودک گفتاری ناپسند را ماه‌ها قبل از زبان پدر یا مادر شنیده، اما برون ریزی آن امروز صورت می‌گیرد. این مدت به تشخیص کودک و شرایط او بستگی دارد که چه زمان، چگونه و در برابر چه کسی کلام زشت را به کار برد.
چنانچه در خانواده ای، پدر یا مادر از الفاظ نامناسب و رکیک استفاده کند و به ویژه در ارتباط کلامی با همسر خویش این گونه عبارات را به کار برد، بدون شک اولین قدم در جهت آموزش کلام ناپسند به فرزندان برداشته شده است.
در بعضی خانواده‌ها، والدین با فرزندان خود بسیار خصمانه رفتار می‌کنند و درعین حال آنان را آزاد می‌گذارند. آنها خود از حرف های زشت استفاده می‌کنند و فرزندان نیز آزادند که این گونه عبارات را به کار برند. یعنی هیچ اقدامی در جهت جلوگیری از این رفتار به عمل نمی‌آید؛ و یا ازنظر تربیتی هیچ گونه تدبیری از طرف والدین برای ترک این عادت در بچه‌ها صورت نمی‌گیرد.
ذکر این نکته ضروری است که چه والدین حرف های زشت را به فرزند خود بگویند و چه در حضور او در برابر فرد دیگری این گونه گفتار را به کار ببرند، کودک، آنها را می‌آموزد و به وقت نیاز بر زبان می‌آورد.
از دیگر علت های یادگیری کلام زشت، ارتباط کودکان با دوستان و با بچه های دیگر است. بسیاری اوقات کودکان عامل بدزبانی یکدیگرند. در مهدکودک، مدرسه، کوچه و هر جای دیگری که بچه‌ها فرصت بازی و به خصوص درگیری باهم را پیدا کنند، ممکن است این بدآموزی صورت بگیرد.
برخی فیلم‌ها نیز مناسب سن کودک نیستند و می‌توانند عاملی برای آموزش الفاظ ناپسند باشند. باید توجه داشت که تقلید از الگوهای کلامی در کودکان بسیار قوی است.
از دیگر عوامل بروز بدزبانی در بچه ها، به کارگیری کلام زشت به عنوان اعتراض است. کودک با بر زبان آوردن این گونه حرف‌ها اعتراض خود را نشان می‌دهد؛ این نوعی رفتار تلافی جویانه است که بعضی کودکان در پیش می‌گیرند. آنها احساس می‌کنند، فقط با ادای این گونه کلمات است که تخلیه می‌شوند و می‌توانند نارضایتی خود را نشان دهند.
گاهی که کودک خردسال برای اولین بار از کلمات زشت استفاده می‌کند، موجب خنده و مزاح اطرافیان می‌شود. این گونه برخورد از همان ابتدا برای او حکم تشویق به انجام این رفتار را خواهد داشت و به تدریج به آن عادت می‌کند.
در‌پاره‌ای از موارد نیز کودکان با بر زبان آوردن حرف‌های زشت می‌توانند به خواسته‌های خود برسند. بنابراین بدزبانی را راهی برای رسیدن به اهداف خود تلقی می‌کنند و در دراز مدت جزو رفتار آنان خواهد شد.
ناکامی و ناامیدی و گاه افسردگی هم می‌توانند عامل کج خلقی و به کارگیری کلمات زشت از سوی کودک باشند.
چه باید کرد؟
مسلماً با شناسایی علت رفتار نادرست، می‌توانیم در رفع آن موفق تر عمل کنیم:
1- چنانچه این گونه رفتار از والدین سرچشمه گرفته باشد، بایستی والدین به طور جدی آموزش داده شوند تا خود را کنترل کنند و چنین رفتاری را حداقل در حضور فرزند انجام ندهند. در ضمن لازم است به کودک گفته شود که این رفتارها درست نیست و اگر هم از والدین سر زده، آنها اشتباه کرده اند و دیگر تکرار نخواهد شد. به علاوه توصیه می‌شود اگر پدر و مادر چنین رفتاری را مرتکب شدند، به اشتباه خود اعتراف کنند و حتی از فرزند عذرخواهی نمایند.
2- اگر دوستان یا بچه های دیگر عامل بدزبانی کودک باشند، بایستی او را از این افراد دور کنیم و به جای آنها دوستان خوب و مودب را جایگزین نماییم.
3- در انتخاب فیلم‌ها دقت کنیم و چنانچه فیلمی مناسب سن کودک نیست، شرایطی فراهم آوریم که او فیلم را نبیند.
4- به اعتراضات کودک گوش دهیم و دقیقاً توجه کنیم که او چه می‌گوید و نسبت به چه چیز اعتراض دارد. دادن یک کمک فوری به کودک در چنین شرایطی بسیار مهم است. روش های سختگیرانه والدین، اعتراض شدید فرزند را به همراه دارد.
5- هرگز کودک نباید به این وسیله به خواسته اش برسد؛ بلکه بایستی به او فهماند، چنانچه دست از این نوع رفتار بردارد و حتی از این بابت عذرخواهی کند، به خواسته اش خواهد رسید.
6- هرگز با شنیدن حرف های زشت کودک به او نخندیم، بلکه اخم کنیم و خود را از وی دور سازیم. با این روش به او نشان می‌دهیم که رفتار پسندیده ای نداشته است.
7- چنانچه فرزند ناکامی و افسردگی دارد، بهتر است فرصتی فراهم کنیم تا او موفقیت، شادی و نشاط را تجربه کند. در چنین مواردی بایستی به درمان حالات افسرده وار او بپردازیم.
- علاوه بر توجه به نکات گفته شده، والدین می‌توانند با استفاده از روش «یادگیری وسیله ای»، در جهت رفع عادت بدزبانی در کودکان برآیند. به این ترتیب که هر وقت کودک رفتار ناپسند از خود نشان نداد، به او جایزه ای بدهند و به طور مشخص بگویند «این پاداش به این علت بود که امروز حرف های زشت بر زبان نیاوردی و بچه مودبی بودی...» با این روش، او می‌فهمد که رفتار ناپسند پاداش نمی‌گیرد، بلکه موجب اخم و قهر والدین است؛ برعکس رفتار مودبانه او تشویق و تایید می‌شود.