آسیب‌های گفتاری

برخی آفت‌های روابط اجتماعی در نوع و شیوه گفتن نهفته است که انسان مؤمن با حفظ زبان خویش می‌تواند از آنها در امان باشد. بعضی از این آسیب‌ها عبارتند از:

دروغ: حضرت علی (ع) در این خصوص می‌فرماید: و عاقبه الکذب الذّمّ و فی الصّدق السّلامه و عاقبه الکذب شرّ عاقبه؛ سرانجام دروغ، مذمت و سرزنش مردم است و سلامت، در راستگویی است و عاقبت دروغ، بدترین عواقب است. حضرت به فرزندش توصیه می‌کند که مستند سخنان تو می‌بایست فرد مورد اعتماد باشد وگرنه ممکن است زبان به دروغ بازشود: ولا تحدّث الاّ عن ثقه فتکون کاذبا و الکذب ذلّ؛ از مردم نامطمئن خبری نقل نکن که دروغگو درمی‌آیی و دروغگویی، مایه ذلت است.

سرزنش: از نظر حضرت، هرگاه انسان خطایی مرتکب شود، نباید او را زیاد سرزنش کرد؛ زیرا این رفتار باعث کینه‌توزی شده و اعتماد به نفس او را از بین می‌برد. امام علی (ع) به فرزندش می‌فرماید: ولاتکثر العتاب فانّه یورث الضّغینه و یجرّ الی البغضه؛ زیاد سرزنش مکن، زیرا نتیجه‌اش به وجود آمدن کینه است و منجر به دشمنی می‌شود.

زیاد سخن گفتن: حضرت از زیاد سخن گفتن در مواردی که ضروری نیست، مذمت نموده و می‌فرماید: و من کثر کلامه کثر خطاوه و من کثر خطاوه قلّ حیاوه و من قلّ حیاوه قلّ ورعه و من قلّ ورعه مات قلبه و من مات قلبه دخل النّار؛ هر که حرفش زیاد است، اشتباهش بسیار و هر که اشتباهش زیاد است، حیا و شرمش کم و هرکه شرمش اندک است، پرهیزگاری‌اش اندک و هرکه پرهیزگاری‌اش کم باشد، دلش می‌میرد و هر که دلش بمیرد، وارد دوزخ می‌شود.

تربیت

«تربیت» در معنای وسیع، شامل پرورش روح و جسم، فرد و جامعه در عرصه‌های گوناگون است. یکی از ابعاد مهم‌تربیت که تأثیر شگرفی بر سایر ابعاد دارد، حیطه اجتماعی آن است. از منظر امام علی (ع) «زندگی جمعی»، ضروری است و منشأ پیدایش آن، ترکیبی از امور درونی و بیرونی است. نظام تربیت اجتماعی، دارای مبانی و زیرساخت‌هایی است که از دیدگاه امام علی (ع) اختیار انسان، جمع‌گرایی و پذیرش حقوق اجتماعی، از جمله آن مبانی است. هدف از تربیت اجتماعی از دیدگاه امام علی (ع) تعاون و همکاری برای انجام فرامین الهی است. تربیت اجتماعی نوجوانان از دیدگاه حضرت علی (ع) دارای سه حوزه روش‌ها، بایسته‌ها و آسیب‌شناسی است. حضرت در بُعد «روش‌های تربیت اجتماعی نوجوانان»، استدلال، موعظه، الگوپذیری، اعتدال، مشورت تجربه تاریخی و زمان‌شناسی را بیان کرده است. امام علی (ع) در بُعد «تربیت اجتماعی»، موضوعاتی از قبیل خوش اخلاقی، نیکو سخن گفتن با مردم، خیرخواهی، رعایت ادب، عزت نفس، عفو، حفظ اسرار و امر به معروف و نهی از منکر را طرح کرده است. حضرت معتقد است که ارتباط با برخی افراد و اقشار، بسیار سازنده است که ارتباط با دانشمندان، خویشاوندان، مؤمنان و همسایگان از آن جمله‌اند. در نهایت، حضرت راه‌های کسب «محبوبیت اجتماعی» را در دو ویژگی «نرمی در گفتار» و «ترک حسادت» دانسته است.

تاریخ: 3/11/1395

سرویس :علمی، فرهنگی