تواضع و فروتنی

تواضع حالتى درونى است كه نمى‌گذارد انسان خود را از ديگران برتر ببيند و احترام به بزرگداشت ديگران مى‌انجامد. تواضع و فروتنى در برابر ديگران موجب خشنودى خداوند است و در دنيا بزرگى و عزت مى‌آورد. كسى كه خويشتن را كوچك نمى‌شمارد و احساس ضعف و كمبود در برابر ديگران ندارد مى‌تواند براى خدا در برابر بندگان او فروتنى كند و كسى كه معيار نيكى و بزرگى هر كسى را نزديكى به خداوند مى‌داند، در برابر هر مؤمن فروتن مى‌شود و اين فروتنى را مايه رفعت مقام خويش در نزد خداوند مى‌شمارد. پيامبر اكرم(ص) فرمودند: ما تواضع احدلله الا رفعه‌ا...؛ هيچ كس براى خدا فروتنى نكرد جز آن كه خداوند او را بلند مرتبه داشت. و خداوند بندگان خويش را به سبب فروتنى ستود آن گاه فرمود: و عبادالرحمان الذين يمشون على الارض هونا؛ و بندگان خداى رحمان آنانند كه روى زمين به نرمى گام بر مى‌دارند. و نيز خداوند پيامبر بزرگوارش را به اين خلق نيكو امر فرمود: و احفض جناحك لمن اتبعك من المؤمنين؛ و براى مؤمنانى كه تو را پيروى كردند بال خود فرو گستر (فروتنى كن). تواضع اگر ناشى از ايمان و براى بزرگداشت مؤمنان باشد براى رسيدن به هدف غايى انسان سودمند است.

قناعت

افراد باایمان در پرتو بهره‌مندی از روحیه قناعت، عزت می‌یابند. بدین ترتیب، هیچ گاه چشم طمع به دارایی دیگران نمی‌دوزند و برای کسب مال و مقام دنیا، شخصیت والای خویش را پای مال نمی‌سازند. بزرگان اخلاق، «قناعت» را نقطه مقابل حرص و طمع می‌دانند و در تعریف آن می‌گویند: قناعت، ملکه ای است برای نفس که از مال به قدر حاجت و ضرورت بسنده می‌کند، بدون اینکه فرد در زیاده خواهی بکوشد و خود را به رنج و سختی بیفکند. پیامبر گرامی اسلام می‌فرماید: «طُوبی لِمَنْ اَسْلَمَ وَ کانَ عِیْشُه کَفافا؛ خوشا به سعادت فردی که مسلمان است و زندگی او در حد کفاف می‌گذرد». در روایتی دیگر از ایشان نقل می‌کنند که از جبرئیل معنای قناعت را پرسید. جبرئیل پاسخ داد: «به هر مقدار که از دنیا به او می‌رسد، راضی باشد و به کم بسنده کند و شکرگزار همان مقدار کم باشد.» قناعت پیشگان، بهترین‌های امت رسول ا...(ص) در مقابل، طمعکاران بدترین افراد هستند. رسول بزرگوار در این باره می‌فرماید: «خِیارُ اُمَّتی الْقانِعُ وَ شِرارُهُم الطّامِع؛ بهترین مؤمنان، فرد قانع و بدترین آنها شخص طمعکار است.» شایسته است که آدمی، نفس خود را به زیور قناعت بیاراید و هیچ‌گاه در دام حرص و طمع نیفتد که در این صورت، به آسانی نجات نمی‌یابد. امیرمؤمنان علی‌(ع) در هشداری می‌فرماید: ای فرزند آدم! اگر از دنیا به اندازه کفایتت بخواهی، اندکی از آن نیز تو را بس است و اگر به هیچ اندازه از دنیا کفایت نکنی، در این صورت همه دنیا نیز تو را کافی نخواهد بود.