27 دی 1395, 8:23
زهرا اجلال
اگر بخواهيم ريشهاي نگاه كنيم دنيا مثل يك دانشگاه يا مدرسه است. آيا اينكه انسان به دانشگاه علاقهمند باشد خوب است يا نه؟از جهت تعالي و كسب علم و رسيدن به مدارج علمي خوب است ولي از باب اينكه حريص باشد كه در آن بماند، خوب نيست. بايد ببيند چرا ميخواهد بماند؟اگر مهلت بيشتر ميخواهد كه اندوخته بيشتري داشته باشد اين خوب و مناسب است اما صرف ماندن در دنيا و حرص بر آن مذموم است. اميرمومنان علي (ع) تعبير بسيار زیبایی در تعريف حرص دارد، هنگامي كه از ايشان پرسيدند حرص چيست؟ فرمود: حرص آن است كه انسان چيز كمي را جستوجو كند در برابر چيز بسياري كه از دست ميدهد. بارها شده افراد مسني را ديدهايم كه بعد از 80-70 سال عمري كه از خدا گرفتهاند هنوز كه هنوز است حرص مال دنيا را ميزنند. شايد ميلياردها ثروت و دارايي جمع كردهاند اما طوري دنبال پول هستند كه شب و روز را نميشناسند. خواب و خوراك هم ندارند. با اينكه ميدانند چند صباحي بيشتر زنده نيستند دست از عطش سيري ناپذيرشان براي دنياطلبي بر نميدارند. آدم را ياد بيماري استسقاء و جوع مياندازند كه نه آب و نه خوراك هيچ كدامشان درد تشنگي و گرسنگي مرضشان را چاره نميكنند. عطشي سيري ناپذير براي جمع كردني كور و بيهدف. مثل تشنگاني كه هر چه از آب شور دريا ميخورند تشنهتر ميشوند، نه دريا دريا آب، سيرابشان ميكند نه خوردن تمام دنيا. حرص مانند بسياري از مشكلات مشابهاش نخستين نقطهاي را كه از كار مياندازد عقل آدمي است. عقل كه از كار افتاد هدف و منطق از افعال آدم گم ميشود. اين است كه شخص از ياد ميبرد كه پول و مال دنيا را براي چه ميخواهد. فقط حرص ميزند. يادش ميرود كه پول براي آسايش و آرامش زندگي است نه اينكه آسايش و آرامش زندگي، فداي پول. بيش از همه خودش را رنج ميدهد و حتي بهرهاي از دارايياي كه دارد هم نميبرد و غالباً آن را براي وراثش به ارث ميگذارد. اين است كه حضرت علي (ع) فرمود: حرص، مركب خستگي و تعب است (فهرست غرر، ص 60). انسان حريص، همواره فقير و نيازمند است اگرچه مالك تمام ثروتهاي جهان شود (فهرست غرر، ص 61). وابستگي به حيات دنيا براي كسب فرصت براي ازدياد توشه آخرت مثبت است. اين عبارت دعاي مكارم اخلاق است كه حضرت از خدا ميخواهند: خدايا عمر من را تا موقعي كه عمر من تقديم به طاعت تو ميشود طولاني كن اما اگر يك موقع عمر من چراگاه و مرتع شيطان شود و من را به آن سمت ميبرد من را قبض كن و ببر. عمر دنيا به استقلال نبايد محبوبيتي براي انسان داشته باشد. بنابراين تلاش براي زندگي دنيا، داشتن امكانات دنيوي در حد معقول و درست مانعي ندارد و آن چيزي كه منع شده است دلبستگي به اين مكان و جايگاه است. حرص است كه مذموم است و آدمي را از هدف اصلي باز ميدارد. به دنيا نيز اينگونه نگاه كنيم؛ تنها براي رسيدن به هدف اصلي تلاش كنيم و آن را همچون نردباني بدانيم كه عاقبت آن را از زير پاي انسان ميكشند؛ هر كه بالاتر رود و طمع بيشتري به آن داشته باشد، به هنگام سقوط آسيب بيشتري ميبيند، انسان حريص كسي است كه از پلههاي اين نردبان با شيفتگي و حرص بالا ميرود اما نميداند كه عاقبت زين نردبان افتادن است.
امام علي (ع) ريشه حرص را چنين بيان فرمودهاند: «بناي آزمندي و بخل بر شك و كم اعتمادي به خدا استوار است. » (ميزان الحكمه، ج3، ص 26). گاهي زماني حرص ميزنيم كه احساس نياز به بيشتر و بيشتر داشته باشيم يا از كمبودي در ترس و هراس. اما اگر بدانيم سهم ما محفوظ و روزي ما مقدر است و با تلاش معقول به آن ميرسيم ديگر حرص زدن بیدلیل، برايمان يك خود آزاري بيمعنا ميشود.
امام علي (ع) فرمودهاند: از حرص، با قناعت انتقام بگير، چنان كه با قصاص از دشمن انتقام ميگيري(كافي، ج2، ص 138، ح3). دواي درد حرص قناعت است. وقتي ميدانيم سير شدن در مرام حرص نيست پس اين راه را با خوراك دادن به او نميشود به آخر رساند. بايد در اين مسير بر عكس راه رفته را پيمود. بايد يك قاعده هميشگي را به ياد داشته باشيم كه كلّا رفتار نفس آدمي مثل رفتار آتش است. هرچه خوراك هيزمش را بيشتر فراهم كني شعلههاي تقاضايش بيشتر ميشود. سعي نكنيد آتش شعلههاي حرص را هم را با هيزم بيشتر خاموش كنيد. هرچه بيشتر به او بدهيد بيشتر ميخواهد. اگر ميخواهيد دست از سرتان بردارد گوش به حرفش ندهيد. اگر چه لجبازي كردن معمولا كار خوبي نيست اما به عنوان يك فرجه خوشايند، تا دلتان بخواهد ميتوانيد با نفستان و در اين مورد با حرص لجبازي كنيد. هر چه بيشتر خواست، كمتر به او بدهيد. مطمئن باشيد اينطور است كه مطيع امر شما ميشود.
ثروتمندان زيادي را ديدهايم كه پول دارند اما آرامش ندارند، دارايي دارند اما آسايش ندارند. امام صادق (ع) ميفرمايند: حريص از دو خصلت محروم شده و در نتيجه دو خصلت را با خود دارد: از قناعت محروم است و در نتيجه آسايش را از دست داده است، از راضي بودن محروم است و در نتيجه يقين را از دست داده است (خصال ص 69 - وسايل الشيعه ج 16، ص 20، ح 20856). اگر به دنبال ثروت واقعي هستيد بايد آن را در آرامش و آسايش جستوجو كنيد و اگر پول و دارايي، اين دو را از شما بگيرند نقض غرض كردهاند، پس راه را گم نكنيد.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان