26 اردیبهشت 1396, 8:49
«معذرت میخوام.» دو کلمه بسیار ساده که در عین حال به زبان آوردنشان بسیار سخت است. خیلی وقتها در اتفاقات ساده روزمره مثل وقتی در خیابان با غریبهای برخورد میکنیم، یا وقتی به فروشنده پول اشتباهی میدهیم، خیلی ساده این کلمات را به زبان میآوریم. اما در اتفاقات مهم و برای آنهایی که برایمان خیلی مهم هستند، گفتن آن برایمان سخت میشود. ناتوانی در عذرخواهی ممکن است به همه روابطمان صدمه بزند، چه روابط کاری و چه شخصی. اینکه یاد بگیرید چطور به درستی عذرخواهی کنید، قدمی مهم در عاقل شدنتان است. زمانی که در یک آسانسور شلوغ هستید و پای شما به کسی برخورد میکند، از او عذرخواهی میکنید. اما واقعاً چرا وقتی یک مشکل اساسی در زندگی شخصی و عمومی پیش میآید، عذرخواهی نمیکنیم؟ اکثر مردم هم گاهی خطا میکنند و جمله اگر من اذیتت کردم معذرت میخواهم را بیان میکنند اما واقعاً نمیدانند که علت این کار چیست؟ چون اگر میدانستند بارها و بارها آن را تکرار نمیکردند. شاید شما این حرف را تصدیق کنید که؛ بعضی از عذرخواهیها، واقعاً عذرخواهی نیست و باعث آزار طرف مقابل میشود و نوعی سرزنش هم در بر دارد و در عمق بعضی از کلمات هم معانی وجود دارد که بیشتر منجر به اذیت طرف مقابل میشود، مانند اما. به عنوان مثال: من اگر اذیتت کردم عذرخواهی میکنم اما این تو بودی که منجر به عصبانیت من شدی. در واقع این عذرخواهی اشتباه و غلط است. عذرخواهی کردن یک عمل به رسمیت شناخته شدهای است که علت رفتارهای اشتباه میباشد که در واقع با این عمل مسئولیت کامل رفتار خویش را پذیرفته است و با عذرخواهی کردن نشان میدهد که متأسف است و این کار میتواند تأثیرگذار باشد، و میتواند راهی برای جبران خسارت و اصلاح رفتار باشد.
غرور: عذرخواهی کردن برای برخی انسانها خیلی سخت است مخصوصاً به این دلیل که با قبول اشتباه همراه است. خیلی سخت است که بگوییم اشتباه کردیم. غرورمان خدشهدار میشود. چنانچه در روایات نیز این اخلاق مورد مذمت قرار گرفته شده است: امام علی (ع) غرور را ضد عقل شمرده و میفرماید: «آدم عاقل هرگز مغرور دیده نمیشود» (غررالحکم). و در روایتی دیگر امام صادق (ع) هم میفرماید:«داخل بهشت نمیشود، كسی كه در قلبش ذرهای از كبر و غرور باشد».[وسائل الشیعه، ج۱۵، ص ۳۷۵.]
شرم: اگر اشتباه کرده باشیم و کسی را آزار داده باشیم، خیلی برایمان سخت است که به آن اقرار کنیم. به همین دلیل ترجیح میدهیم به روی خودمان نیاورده و طوری نشان دهیم که انگار اتفاقی نیفتاده است.
خشم: چیزهایی که برای آن نیاز به عذرخواهی است، ندرتاً یک خیابان یک طرفه است. درست است که احتمالاً ما یک کار اشتباه انجام دادهایم ولی احتمالاً فرد مقابل هم همینطور. و گاهی اوقات عصبانیت ما به خاطر آزاری که به ما رسانده است آنقدر زیاد است که اشتباه خودمان را توجیه میکنیم و به همین دلیل عذرخواهی نمیکنیم.
دلیل اینکه این دیوارها را کشیدهایم این است که دچار خودبزرگبینی هستیم. حق همیشه با ماست. اما این درست نیست. ما انسانیم. همه ما گاهی اشتباه میکنیم. باید نواقص خود را بخشی از زندگی خود قبول کنیم. سرکوب کردن آن شما را از دیگران دور میکند و قبول کردن آن کمک میکند به رشد فکری برسید.
عذرخواهی در آیات قرآن و روایات، نقش پررنگی دارد و بارها به مسلمانان تأکید شده است که در صورت بروز رفتار نادرست، معذرت خواهی شود. در همین راستا در قرآن کریم ۸۷ بار از توبه و معذرت خواهی سخن به میان آمده و در روایات هم آمده است که حضرت علی(ع) به مردم میگویند: من و شما بر هم حقوقی داریم و اولین حق شما بر من این است که چیزی را از شما پنهان نکنم.
یادمان باشد که طرد شدگان همواره بیشتر به سمت خلافکاری روی میآورند از این رو نباید افراد را از جامعه راند مگر کسانی که دیگر اصلاحی در آنها صورت نمیگیرد و از هیچ کسی بیم و هراسی ندارند. در این رابطه امام علی(ع) به روایت از پیامبر اکرم (ص) از سخنان خداوند در شب معراج... میفرماید: اهل دنیا (و مردم غافل و خودخواه...)، از کسی که درباره او بدی کردهاند عذرخواهی نمیکنند. امام علی (ع) فرمود: عذرخواهی نشانه خردمندی انسان است.
امام علی (ع) در خصوص عذرپذیری میفرماید: عذرخواهی را بپذیر اگر چه به دروغ باشد و پاسخگویی از موضع بالا را رها کن. اگر چه به سود تو باشد. امام علی (ع) در حدیثی دیگر فرمودند: عذر برادر دینی خود را بپذیر و اگر عذری ندارد برایش عذری بتراش. امام علی (ع) در حدیثی دیگر میفرمایند: هر گاه کسی نسبت به تو بدرفتاری کرد او را ببخش.
در ميان بستگان و خويشاوندان پدر و مادر از جايگاه بسيار مهمی برخوردارند و به خاطر اين جايگاه، خداوند حقوق ويژهای را برای آنها در نظر گرفته است كه بايد توسط فرزندان رعايت شود در سوره مباركه اسراء با اشاره به جايگاه خود و امر به عبادتش فرمان به رعايت ادب در مقابل پدر و مادر كه واسطه خلقت فرزندان هستند میكند و میفرمايد: «... و به پدر و مادر نيكی كنيد، اگر يكی يا هر دوی آنها نزد تو به پيری رسيدند به آنها «اف» مگو و بر سر آنها فرياد مزن و با آنها به نيكويی سخن بگو و از راه مهربانی جانب فروتنی برايشان فروگذار و بگو: پروردگارا همچنان كه مرا در كوچكی پرورش دادند تو هم به آنان احسان كن.» در اين آيه شريفه عالیترين رتبه ادب را به مردم گوشزد نمود تا با آن پدر و مادر خويش را مورد عطوفت و مهربانی قرار دهند. بنابراين آيات رعايت ادب در مقابل پدر و مادر اين است كه صدای خود را جلوی آنها بلند نكنيم، حتی «اف» به آنها نگوييم و گفتارمان نيك و مؤدبانه باشد. بالهای رحمت خود را در مقابلشان بگسترانيم و كمال عطوفت و مهربانی را در رفتار با آنها پيشه كنيم و در نهايت برايشان دعا كنيم كه ای خدای رحمان و رحيم همانگونه كه اين دو در طفوليت كه من ضعيف و ناتوان بودم به من كمك كردند به آنها رحم كن. با دقت در مفاهيم نورانی آيات سوره لقمان نيز دريافت میشود كه خداوند مقدر نمود بندگانش جايگاه و مقام پدر و مادرشان را در كنار خود او بدانند و با توجه به صدمات و زحمات فراوانی كه متحمل شدند تا او را بزرگ كنند به ياد داشته باشند، دوران حمل مادر، وضع حمل طاقت فرسا و دوران شيردهی و مشكلات مخصوص به خود را فراموش نكنند و در برخوردها با ملاحظه ايام گذشته، مقام و زحمات آن دو نهايت ادب را مراعات نمايند. بنابراين معرفت حق خدا و جايگاه پدر و مادر و رعايت ادب از آموزههای بسيار مهم قرآن كريم است كه میتواند منشأ اثر فراوان در انسجام خانواده و جلوگيری از هم گسيختگی آن كند.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان